Η Ευρώπη, παρ’ όλα αυτά

 Του Κώστα Καρακώτια, Έθνος

Αυτές τις μέρες η ισότιμη παραμονή της Ελλάδας στην ενωμένη Ευρώπη αμφισβητείται έντονα. Ισχυρές και ποικιλόμορφες δυνάμεις στο εσωτερικό της Ευρώπης θέτουν δυσβάστακτους όρους για την παραμονή της Ελλάδας σ” αυτήν και φθάνουν ακόμα και στην απειλή της αποπομπής της. Η βούληση των Ελλήνων πολιτών να είναι ισότιμα μέλη της ευρωπαϊκής οικογένειας υφίσταται πολλαπλά πλήγματα. Οχι μόνο οικονομικά και πολιτικά αλλά και πολιτισμικά και ψυχολογικά. Το τραύμα της αμφισβήτησης της ελληνικής ευρωπαϊκότητας θα είναι βαθύ και μακρυχρόνιο. Τι είναι όμως αυτή η ευρωπαϊκότητα, στην οποία η Ελλάδα, διακαώς, θέλει να αναγνωρίζεται; Γιατί, πέρα από τις τραγικές ευθύνες των ελληνικών κυβερνήσεων και κυρίως της τελευταίας, η θεσμική Ευρώπη φέρεται τόσο σκληρά; Η ευρωπαϊκότητα ουδέποτε ήταν μια ενιαία και αδιαφοροποίητη κατάσταση. Πάντα χαρακτηρίζονταν από έντονες αντιθέσεις και στο παρελθόν οι αιματηρές συγκρούσεις κάθε είδους και αιτίας υπήρξαν πάμπολλες και πολυετείς. Στο έδαφος της Ευρώπης συγκρούστηκαν η θρησκευτική αυθεντία με τη Μεταρρύθμιση, η Ιερά Εξέταση με την ελευθερία της έκφρασης και την επιστημονική έρευνα, οι φεουδαρχικοί και αριστοκρατικοί θεσμοί με τις ανερχόμενες αστικές αξίες, το εργατικό κίνημα με τις εκμεταλλευτικές οικονομικές και κοινωνικές εξουσίες, η Δημοκρατία με τον ναζισμό και τον φασισμό. Και αργότερα, με άλλον τρόπο βέβαια, με τον σοβιετικής εκδοχής ολοκληρωτισμό. Στο ίδιο αυτό έδαφος παράχθηκε και εκδηλώθηκε ο αντισημιτισμός και μάλιστα με τον πλέον ακραίο και ανήκουστο τρόπο του Ολοκαυτώματος.

Μετά τον Β” Παγκόσμιο Πόλεμο όμως και πάνω στα ερείπιά του, άρχισε να σφυρηλατείται μια νέα αντίληψη της ευρωπαϊκότητας. Προκρίθηκε η συνεργασία αντί της σύγκρουσης, άρχισαν να δημιουργούνται υπερεθνικοί θεσμοί, η οικονομία απογειώθηκε, το σοσιαλιστικό πρόταγμα επανασυνδέθηκε με την ελευθερία και οικοδομήθηκε το κράτος πρόνοιας. Η φιλοσοφία, κυρίως, του Διαφωτισμού, η κλασική λογοτεχνία, η μουσική και οι άλλες τέχνες, καθώς και ένας τρόπος του ζην, συνετέλεσαν στη συγκρότηση ενός ευρωπαϊκού πολιτισμικού συνεκτικού ιστού.

Εδώ και χρόνια όμως η μεταπολεμική ευρωπαϊκότητα βρίσκεται σε μια διαρκή κρίση. Παρ” όλα αυτά η Ευρώπη, οι θεσμοί και η παράδοσή της είναι το μόνο πεδίο στον κόσμο, όπου υφίστανται η διαφωνία, ο διάλογος και η σύνθεση, τόσο στις διακρατικές όσο και στις κοινωνικές σχέσεις.

Η σημερινή διαχείριση του εγχωρίου προβλήματος θυμίζει στιγμές των σκοτεινών περιόδων της Ευρώπης. Μόνον εκεί όμως και πουθενά αλλού, υπάρχουν δυνάμεις που εμμένουν στις παραδόσεις της πολιτικής και οικονομικής αλληλεγγύης και αναζητούν λύσεις στα πλαίσιά τους. Η Ελλάδα, παρά την πικρία της, μόνον στην Ευρώπη μπορεί να προσβλέπει.