Bertelsmann και Friedrich Ebert: Ζητείται κοινωνική δικαιοσύνη

 Του Κώστα Καλλίτση, Καθημερινή

Τροφή για προβληματισμό, από δύο γερμανικά ιδρύματα. Με τρία κοινά στοιχεία. (α) Κοινή η ανησυχία τους ότι η Ευρωπαϊκή Ενωση είτε θα αλλάξει είτε θα ρισκάρει την αυτοδιάλυσή της. (β) Κοινή η κατεύθυνση των αλλαγών που προτείνουν: Υπέρ της κοινωνικής δικαιοσύνης. (γ) Και τα δύο έχουν δεχθεί κριτική από ακτιβιστές και διανοούμενους της Αριστεράς, ως πολύ ή λιγότερο συντηρητικά. Ενα είναι το Ιδρυμα Bertelsmann, ο μεγαλύτερος γερμανικός μη κερδοσκοπικός οργανισμός. Κατέχει το 80,9% του πολυεθνικού ομίλου μέσων ενημέρωσης Bertelsmann, που δραστηριοποιείται σε 50 χώρες και απασχολεί περίπου 105.000 εργαζόμενους στις επιχειρήσεις του, στις οποίες συγκαταλέγονται οι εκδόσεις Penguin Random House και το RTL, ο μεγαλύτερος ραδιοτηλεοπτικός ευρωπαϊκός όμιλος. Στα 37 χρόνια λειτουργίας, έχει δαπανήσει 1 δισ. ευρώ σε 800 ερευνητικά προγράμματα. Τελευταίο, η έρευνά του για την κοινωνική δικαιοσύνη στις 28 χώρες της Ε.Ε., που πριν από λίγες ημέρες δημοσιοποίησε τα αποτελέσματά της (Social Justice in the EU-A Cross-national Comparison).

Το λιγότερο εντυπωσιακό είναι η κατάταξη της χώρας μας στη χειρότερη θέση. Η Ελλάδα είναι 28η στη γενική κατάταξη, 25η στην αντιμετώπιση της φτώχειας, 28η στην παροχή ίσων ευκαιριών εκπαίδευσης, 28η στην πρόσβαση στην αγορά εργασίας και πρώτη στους μακροχρόνια ανέργους και την ανεργία των νέων, 28η στην κοινωνική συνοχή και στην καταπολέμηση των διακρίσεων, 25η στην ισοκατανομή των εισοδημάτων, 24η στην πρόσβαση στην περίθαλψη και, τέλος, 28η στη δικαιοσύνη μεταξύ των γενεών: Ζούμε σε βάρος των παιδιών μας, χωρίς πολιτικές στήριξης στο ξεκίνημά τους, καταστρέφοντας το περιβάλλον που θα ζήσουν, δεν επενδύουμε στην έρευνα, κληροδοτούμε κι ένα τεράστιο χρέος.

Αλλά, η έρευνα δεν έγινε για την Ελλάδα, έγινε για την Ευρώπη. Και διαπιστώνει ότι: (α) Η κοινωνική δικαιοσύνη έχει υποχωρήσει σε όλη τη γραμμή της Ε.Ε. Και το χάσμα μεταξύ Βορρά και Νότου διευρύνθηκε ώστε «έχει διαμορφωθεί εξαιρετικά εκρηκτική κατάσταση όσον αφορά την κοινωνική συνοχή και την κοινωνική σταθερότητα στην Ευρωπαϊκή Ενωση (...) Αν αυτή η κοινωνική διχοτόμηση διατηρηθεί για κάμποσο χρόνο, θα τεθεί σε κίνδυνο η βιωσιμότητα της ίδιας της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης». (β) Η επιδείνωση της κοινωνικής αδικίας είναι πολύ σημαντική στις χώρες που πλήττει βαρύτερα η κρίση, όπως η Ελλάδα, οφείλεται και στις πολιτικές αυστηρής λιτότητας και διαρθρωτικών αλλαγών, ιδιαίτερα επειδή «οι περικοπές δεν γίνονται με τρόπο κοινωνικά δίκαιο».

Και ακολουθεί η (γ) πιο ενδιαφέρουσα διαπίστωση: Η κοινωνική δικαιοσύνη δεν συναρτάται αυτόματα με τη μεταβολή του ΑΕΠ. Τα παραδείγματα της Τσεχίας (καταπολέμηση της φτώχειας), της Σλοβενίας και της Εσθονίας (πρωτοπορεί στην εκπαίδευση), αποδεικνύουν ότι ένας συγκριτικά υψηλός βαθμός κοινωνικής δικαιοσύνης είναι εφικτός και χωρίς αστραφτερά οικονομικά αποτελέσματα. Αντιθέτως, η Ελλάδα έχει περίοπτη θέση στην κατηγορία των χωρών που, αν και έχουν συγκριτικά υψηλό κατά κεφαλήν ΑΕΠ, είναι (και ήταν...) τελευταίες στην κοινωνική δικαιοσύνη. Και που «κόβουν τα πόδια τους» διότι συρρικνώνουν την εκπαίδευση και την έρευνα, με μακροπρόθεσμες αρνητικές συνέπειες.

«Ηθικό δίδαγμα»: Μέσα σε δεδομένα οικονομικά περιθώρια, παράλληλα με την προσπάθεια οικονομικής σταθεροποίησης, υπάρχουν δυνατότητες ενίσχυσης της κοινωνικής δικαιοσύνης, αρκεί αυτό να τεθεί ως στόχος και να ασκηθούν οι πρόσφορες δράσεις. Προς τούτο, προϋποτίθεται ριζικά διαφορετική πολιτική. Ανευ αυτής, με την παράταση ή την επιδείνωση βαθιάς κοινωνικής διχοτόμησης, δεν υπάρχει δυνατότητα σταθερής διακυβέρνησης. Το δεύτερο ίδρυμα είναι το Ιδρυμα Friedrich Ebert, ανεξάρτητο αλλά με στενές σχέσεις με το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα (SPD) που συγκυβερνά με το κόμμα της κ. Μέρκελ, με αντιπροσωπείες σε περίπου 100 χώρες (και στην Ελλάδα) και ισχυρή επιρροή στη Γερμανία και διεθνώς. Προχθές, δημοσιοποίησε μια τεκμηριωμένη μελέτη (Contours of a European Minimum Wage Policy) με την οποία εισηγείται την καθιέρωση κατώτατου μισθού σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες, το ύψος του οποίου σταδιακά θα ανέλθει στο 60% του μέσου εθνικού μισθού. Διότι «μέχρι σήμερα –αναφέρεται- οι κατώτατοι μισθοί σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες είναι τόσο χαμηλοί, ώστε δεν αποτρέπουν τη φτώχεια λόγω εισοδήματος».

Με βάση τα στοιχεία του ΟΟΣΑ (2012), ο κατώτατος μισθός στην Ελλάδα καλύπτει το 43% του μέσου εθνικού μισθού και η χώρα μας κατατάσσεται σε μια από τις τελευταίες ευρωπαϊκές θέσεις. Αλλά, κι αυτή η μελέτη δεν έγινε για την Ελλάδα, έγινε για την Ευρώπη. Με την πρόταση του Ιδρύματος Ebert, υπολογίζεται ότι θα αυξηθεί το εισόδημα του 16% των μισθωτών της Ε.Ε. Και, έτσι, καταλήγει η μελέτη δηλώνοντας τον στόχο και υποδηλώνοντας τη μεγάλη ανησυχία της, «θα δοθεί ουσία στην ιδέα της κοινωνικής Ευρώπης και η υπόθεση της ευρωπαϊκής ενοποίησης θα βοηθηθεί να ξανακερδίσει την εμπιστοσύνη των ευρωπαϊκών λαών».