Σελίδες

▼

Τετάρτη 29 Οκτωβρίου 2014

Η σαρία και ο δυτικός άνθρωπος

Του Αντώνιου Καραμπατζού, http://booksjournal.gr
Και ενώ το Ισλαμικό Κράτος επιβάλλει τη σαρία στις περιοχές που καταλαμβάνει, η χώρα μας παραμένει το μοναδικό μάλλον ευρωπαϊκό κράτος που ανέχεται την εφαρμογή της σαρίας εντός της επικράτειάς του και συνακόλουθα την καταπίεση που αυτή συνεπάγεται ιδίως για τις γυναίκες μουσουλμανικού θρησκεύματος. Η ανοχή αυτή ισχύει αποκλειστικά και μόνον για την περιοχή της Δυτικής Θράκης. [αναδημοσίευση από τον Books' Journal 37, Σεπτέμβριος 2014).
Η πόλη Ρακκά της βόρειας Συρίας είναι μία από τις πόλεις που, εδώ και καιρό, ελέγχει στην ευρύτερη περιοχή η οργάνωση Ισλαμικό Κράτος του Ιράκ και του Λεβάντε (ISIS), η ισχυρότερη πλέον ομάδα ακραίων ενόπλων ισλαμιστών. Η οργάνωση έχει μετατρέψει τη Ρακκά σε βασικό στρατηγείο των πολεμικών της επιχειρήσεων, ένοπλες δε ισλαμικές «πολιτοφυλακές» έχουν επιβάλει ένα καθεστώς τρόμου στην πόλη, περιπολώντας διαρκώς και θεωρώντας χρέος τους να εφαρμόζουν άτεγκτα τον ιερό ισλαμικό νόμο, την περίφημη σαρία. Σε μία τηλεοπτική λήψη, μάλιστα, ένας ημιπαράφρων πολιτοφύλαξ εμφανίζεται υπερήφανος που επιπλήττει μουσουλμάνο «αδελφό» για τον τρόπο με τον οποίο είναι ενδεδυμένη η σύζυγός του, αφήνοντας εν συνεχεία αυτάρεσκα το υπονοούμενο ότι όπου δεν πίπτει λόγος έρχεται η σειρά των όπλων να μιλήσουν. Είναι σαφές ότι κυρίως στο βόρειο Ιράκ και στη βόρεια Συρία η ισλαμική βία αρχίζει να λαμβάνει πλέον ανεξέλεγκτες διαστάσεις. Η ISIS, με την αφειδή χρηματοδότηση αραβικών κρατών που παλαιότερα θεωρούνταν φιλικά προς τη Δύση, επιδιώκει την εξόντωση των πάσης φύσεως και ομολογίας «απίστων», με σκοπό την εγκαθίδρυση ενός μεγάλου χαλιφάτου, όπου θα δεσπόζει η τήρηση του ιερού ισλαμικού νόμου – υπό το πρίσμα της ισλαμικής παραδόσεως, βρισκόμαστε εν προκειμένω στον οίκο του Πολέμου, όπου οι άπιστοι, οι άθεοι και οι ειδωλολάτρες πρέπει να τεθούν, διά του «ιερού πολέμου» (τζιχάντ), υπό το κράτος της αληθινής πίστεως (βλ. Αλέξανδρο Καριώτογλου, σ. 27). Και όλα αυτά τη στιγμή που η ΕΕ ασχολείται με έναν άσκοπο εμπορικό πόλεμο που άνοιξε με τη Ρωσία, ένεκα μιας ανιστόρητης προσέγγισης του ουκρανικού ζητήματος.


Ακραίοι ισλαμιστές και σαρία
Ας εγκύψουμε όμως εγγύτερα στο πρόβλημα και ας δούμε τι είναι ακριβώς αυτός ο ιερός ισλαμικός νόμος. Κατ’ ακριβολογία, «al-sharia’a» σημαίνει το μονοπάτι της ερήμου που οδηγεί στην πηγή του νερού, όπου τα ζωντανά μπορούν να ξεδιψάσουν· κατ’ ουσίαν, όμως, πρόκειται για το μονοπάτι που οδηγεί στον Αλλάχ. Πηγές της σαρίας είναι το Κοράνι, οι διδαχές και οι ρήσεις του Προφήτη Μωάμεθ (γνωστές και ως σουννά, περιεχόμενες δε στα περιώνυμα χαντίθ), το επιχείρημα εκ της αναλογίας (κιγιάς) μέσω του οποίου επιχειρείται η σύζευξη Κορανίου και των διδασκαλιών του Προφήτη προκειμένου να επιλυθεί ένα νεοεμφανιζόμενο βιοτικό περιστατικό (για το οποίο υπάρχει ρυθμιστικό κενό), καθώς επίσης και το consensusόλων των νομομαθών (ιτζμά). Η σαρία δεν παριστά απαραίτητα ένα νομικό κώδικα, αλλά περισσότερο ανακλά τον διαμέσου των αιώνων διαμορφωθέντα ισλαμικό τρόπο ζωής, έχοντας καταστεί πλέον θεμέλιο της παγκόσμιας ισλαμικής κουλτούρας.
Μολονότι οι ποινικές κυρώσεις της σαρίας αποτελούν συγκριτικά ένα μικρό μόνο τμήμα του ισλαμικού δικαίου, η σκληρότητά τους, μαζί με την πολιτισμική υστέρηση που εκφράζουν, εμποιεί δικαιολογημένα φόβο στον σύγχρονο δυτικό άνθρωπο. Ας μη μιλήσουμε μόνο για τα γνωστά, δηλαδή για την αρχή του αντιπεπονθότος –που ιστορικά βεβαίως δεν αποτελεί χαρακτηριστικό μόνον της σαρίας, αφού επικρατούσε και στις αρχαίες έννομες τάξεις, καθώς και στα πρώιμα στάδια του ρωμαϊκού δικαίου– ή τους θλιβερούς λιθοβολισμούς, διότι υπάρχουν συγχρόνως όχι και τόσο ευρέως γνωστές πτυχές του ισλαμικού νόμου, που καταδεικνύουν κι αυτές μια σαφέστατη πολιτισμική υστέρηση: αρκεί να σκεφτεί κανείς λ.χ. ότι η σεξουαλική κακοποίηση της γυναίκας τιμωρείται μόνον όταν τέσσερις ενήλικες μάρτυρες βεβαιώνουν το γεγονός – μία ρύθμιση που μάλλον ανάγεται σε παλαιότερη προσπάθεια να αποτραπεί η συκοφάντηση ή η ψευδομαρτυρία· άλλο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το αδίκημα της αποστασίας (δηλαδή της αλλαξοπιστίας ή της εγκατάλειψης της πίστης), το οποίο στο (σιιτικό) Ιράν τιμωρείται με τη θανατική ποινή.
Η σαρία ρυθμίζει ωστόσο και άλλες πτυχές του καθ’ ημέραν βίου, από την προσευχή και τη νηστεία μέχρι τις σχέσεις οικογενειακού και κληρονομικού δικαίου, φανερώνοντας και εκεί ένα απολύτως αναχρονιστικό πρόσωπο, που δυσχερώς συνάδει με τις σύγχρονες δυτικές νομοθεσίες και ιδίως με την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Κοινός παρονομαστής των περί οικογενειακού και κληρονομικού δικαίου ρυθμίσεων είναι η απαράδεκτη αντιμετώπιση που επιφυλάσσεται στις γυναίκες, την οποία είχαν άλλωστε προετοιμάσει ήδη από καιρό τα λόγια του Προφήτη: «Οι άνδρες είναι ανώτεροι των γυναικών ένεκα της ιδιότητος δι’ ης ο Θεός ύψωσε τους μεν επί τους δε [...]. Ονειδίζετε κείνες ων την απείθειαν πτοείσθε· θέλετε ορίσει εις αυτάς χωριστήν κοίτην, τύπτοντες αυτάς. Εάν όμως υπακούωσιν εις υμάς, έστε προς αυτάς ευμενείς» (Κοράνι, Σούρα Δ’, στ. 38, μτφρ. Γεράσιμου Πεντάκη). Τα σχετικά παραδείγματα που μαρτυρούν τη σαφώς υποδεέστερη θέση της γυναίκας κατά τον ισλαμικό νόμο είναι ατελείωτα, γι’ αυτό και μία σταχυολόγηση εδώ των σημαντικότερων αρκεί: μία μουσουλμάνα δεν επιτρέπεται να παντρευτεί μη μουσουλμάνο, ενώ ένας μουσουλμάνος μπορεί να νυμφευτεί χριστιανή ή εβραία· ένας άνδρας μπορεί να έχει μέχρι τέσσερις γυναίκες, ενώ αυτό δεν ισχύει για τις γυναίκες (στην πράξη πάντως οι άνδρες δεν φαίνεται να εξαντλούν τη δυνατότητα αυτή, πιθανότατα για πρακτικούς οικονομικούς λόγους)· έπειτα, ο σύζυγος μπορεί μονομερώς και άνευ λόγου να δώσει τέλος στην έγγαμη συμβίωση (τάλακ), ενώ η σύζυγος θα πρέπει να επικαλεστεί κάποιον ειδικό προς τούτο λόγο (όπως λ.χ. τον εθισμό του συζύγου της στο αλκοόλ ή τα ναρκωτικά), το δε συναινετικό διαζύγιο συνεφέλκεται συχνά την παραίτηση της γυναίκας (τεφρίκ) από όλα τα δικαιώματά της (διατροφής, επιμέλειας των τέκνων κ.ά.)· επίσης, στο πεδίο του κληρονομικού δικαίου οι υιοί κληρονομούν διπλάσιο μερίδιο σε σχέση με τις κόρες, ενώ οι μη μουσουλμάνοι αποκλείονται εντελώς από την κληρονομική διαδοχή.
Είναι μάλλον πρόδηλο ότι η συντριπτική πλειονότητα αυτών των ρυθμίσεων δεν θα μπορούσε να σταθεί στα σύγχρονα δυτικά κράτη. Πέραν του γεγονότος ότι θα προσέκρουε στους κανόνες περί προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων αλλά και γενικότερα στην εθνική δημόσια τάξη (ordrepublic) των σύγχρονων δυτικών κρατών –η οποία και σύγκειται από τις θεμελιώδεις δικαϊκές, πολιτειακές, κοινωνικές, οικονομικές, πολιτικές, θρησκευτικές, ηθικές και άλλες αντιλήψεις που κρατούν σε ορισμένο χρόνο σε μία χώρα και διέπουν τον έννομο βιοτικό ρυθμό αυτής–, θα παρεβίαζε σαφώς την αρχή της ισότητας και ιδίως της ισότιμης μεταχείρισης των δύο φύλων. Η παραβίαση δε αυτή δεν θα μπορούσε να δικαιολογηθεί με επίκληση τάχα της θρησκευτικής ελευθερίας, στον βαθμό που δεν πρόκειται απλώς για πρακτικές λατρείας ή προσευχής, ήτοι για πρακτικές που συνέχονται άμεσα με την άσκηση της θρησκευτικής ελευθερίας. Η τελευταία δηλαδή δεν καλύπτει, υπό τον προστατευτικό της μανδύα, την εφαρμογή κανόνων που έχουν δικαϊκή υφή και ρυθμίζουν συγκεκριμένες βιοτικές σχέσεις, όπως είναι ακριβώς οι προαναφερθέντες κανόνες της σαρίας.

Και η σαρία στην ελληνική επικράτεια
Δυστυχώς, η χώρα μας παραμένει το μοναδικό μάλλον ευρωπαϊκό κράτος που ανέχεται την εφαρμογή της σαρίας εντός της επικράτειάς του και συνακόλουθα την καταπίεση που αυτή συνεπάγεται ιδίως για τις γυναίκες μουσουλμανικού θρησκεύματος. Η ανοχή αυτή ισχύει αποκλειστικά και μόνον για την περιοχή της Δυτικής Θράκης, όπου και λειτουργούν τα τρία Ιεροδικεία-Μουφτείες (Ξάνθης, Κομοτηνής και Διδυμότειχου), στο πλαίσιο των οποίων ο Μουφτής ασκεί δικαιοδοτική εξουσία επί οικογενειακών και κληρονομικών διαφορών, και δη ανέλεγκτη κατ’ ουσίαν, αφού όλες σχεδόν οι αποφάσεις των Ιεροδικείων κηρύσσονται εκτελεστές από το Μονομελές Πρωτοδικείο (κατά τη σχετική πρόβλεψη του Ν. 1920/1991): σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία που έχει παρουσιάσει ο συνάδελφος Γιάννης Κτιστάκις (Νομικό Βήμα 2007, σ. 235), μόνον μία απόφαση Ιεροδικείου σε σύνολο 2.679, που εκδόθηκαν κατά το διάστημα 1991-2006, κρίθηκε επί της ουσίας αντισυνταγματική. Το ανέλεγκτο των κρίσεων ενισχύεται από το γεγονός ότι στα Ιεροδικεία οι γυναίκες συχνά δικάζονται ερήμην, ενώ οι αποφάσεις δημοσιεύονται στην οθωμανική γραφή, η οποία είναι άγνωστη σχεδόν στους πάντες (εν συνεχεία, οι αποφάσεις μεταφράζονται μεν, αλλά κατά τρόπο ελλιπέστατο).  
Έπειτα, ακόμη και αν δεχόμασταν ότι το ελληνικό κράτος εξακολουθεί να φέρει σχετική υποχρέωση σεβασμού του εν λόγω ιδιόρρυθμου καθεστώτος βάσει της Συνθήκης της Λωζάννης (1923) –το άρθρο 42 της οποίας δεν φαίνεται να βοηθεί ιδιαίτερως λόγω της διφορούμενης διατύπωσής του– και του εξαιρετικά γενναιόδωρου έναντι του Μουφτή Ν. 1920/1991 (βλ. ιδίως άρθρο 5 § 2), και πάλι δεν θα μπορούσαμε να παραβλέψουμε το γεγονός ότι ούτε οι –υπερνομοθετικής τυπικής ισχύος– διεθνείς συνθήκες ούτε ο τυπικός νόμος υπερέχουν του ισχύοντος Συντάγματος. Έτσι, σειρά συνταγματικών επιταγών ή αρχών, όπως προεχόντως η αρχή της ισότητας των φύλων, η απαγόρευση διακρίσεων με βάση το θρήσκευμα και η αρχή του φυσικού δικαστή, δεν επιτρέπουν την εφαρμογή του ιερού ισλαμικού νόμου επί της ελληνικής επικράτειας, όσο ευαίσθητες και αν είναι οι ισορροπίες που πρέπει να τηρηθούν με τη μουσουλμανική κοινότητα της Δυτικής Θράκης – βεβαίως, για να θέσουμε τα πράγματα στη σωστή τους βάση, οι ισορροπίες αυτές αφορούν κατ’ αρχήν μόνον στον άρρενα πληθυσμό, και όχι στις γυναίκες που είναι και τα κατ’ εξοχήν θύματα της ανοχής που επιδεικνύει το ελληνικό κράτος.
Εκείνο που προέχει, σε κάθε περίπτωση, είναι η προστασία των δικαιωμάτων και των ελευθεριών των Ελλήνων μουσουλμάνων πολιτών, δηλαδή των ατόμων-μελών της μειονότητας, που αυτά είναι και το αποκλειστικό αντικείμενο της μειονοτικής προστασίας. Και ένα πρώτο, ουσιαστικό βήμα προς αυτή την κατεύθυνση είναι η κατάργηση της σαρίας, όπως έχουν ζητήσει δημοσίως εδώ και καιρό έγκριτοι νομικοί αλλά και θαρραλέοι πολιτικοί, πολλώ δε μάλλον αν σκεφτεί κανείς ότι η σαρία «με τον τρόπο με τον οποίο ερμηνεύεται και εφαρμόζεται από τα Ιεροδικεία της Δ. Θράκης, [...] αντιπροσωπεύει το πιο αναχρονιστικό κομμάτι του σημερινού Ισλάμ» (Γ.Κτιστάκις, όπ.π.) – σημειωτέον, άλλωστε, ότι η ίδια η Τουρκία κατήργησε τη σαρία ήδη από το 1926. Αν δεν το πράξει πάντως ο Έλληνας νομοθέτης, είναι χρέος πλέον του Έλληνα δικαστή να κηρύξει αντισυνταγματικούς τους νόμους που παρέχουν δικαιοδοτική εξουσία στον Μουφτή επί διαφορών οικογενειακού και κληρονομικού δικαίου μεταξύ Ελλήνων μουσουλμάνων πολιτών, όπως είχε ήδη προ πολλού υποδείξει ο αείμνηστος Πρόεδρος του Αρείου Πάγου Στέφανος Ματθίας(βλ. και άρθρο 87 § 2 του Συντάγματος: «Οι δικαστές κατά την άσκηση των καθηκόντων τους υπόκεινται μόνο στο Σύνταγμα και στους νόμους και σε καμία περίπτωση δεν υποχρεούνται να συμμορφώνονται με διατάξεις που έχουν τεθεί κατά κατάλυση του Συντάγματος»).
Βεβαίως, ως γνωστόν, η Δυτική Θράκη αντιμετωπίζει και σειρά άλλων σοβαρών προβλημάτων πλην του ιερού ισλαμικού νόμου, που συνθέτουν ένα πολύχρωμο μωσαϊκό (συγχρόνως όμως και ναρκοπέδιο) και τα οποία θα πρέπει και αυτά να λαμβάνονται υπ’ όψιν στο πλαίσιο οιασδήποτε πολιτικής παρεμβάσεως στην περιοχή. Ενδεικτικά εδώ μπορεί να γίνει μνεία στις παρεμβάσεις του τουρκικού Προξενείου, τη μη αναγνώριση ή τη διάλυση σωματείων επειδή θεωρούνται ύποπτα για φιλοτουρκική δράση ή προπαγάνδα (βλ. κυρίως την υπόθεση της «Τουρκικής Ένωσης Ξάνθης»), το φαινόμενο των εισερχόμενων λεωφορείων κατά την περίοδο των εκλογών, ασφαλώς δε και στο νέο Κόμμα Ισότητας, Ειρήνης και Φιλίας και την επιτυχία του στις πρόσφατες ευρωεκλογές. Έπειτα, άλλα κρίσιμα ζητήματα είναι η εκπαίδευση των μουσουλμάνων, τα μειονοτικά σχολεία και η ώθησή τους προς αυτά, η ελλιπής γνώση της ελληνικής γλώσσας και η υποχρεωτική επαφή των μειονοτικών με τρεις ή και τέσσερις διαφορετικές γλώσσες, αλλά και η δυσκολία προσαρμογής τους στο ελληνικό σύστημα εκπαίδευσης και εξετάσεων. Επιπλέον, θα πρέπει να λάβει κανείς υπ’ όψιν και την αύξηση της οικονομικής ισχύος μερίδας των μουσουλμάνων εν μέσω κρίσης, τα δάνεια που δίδονται από τουρκικές τράπεζες και την παντοειδή ενίσχυση από το τουρκικό Προξενείο. Περαιτέρω δε, σε θρησκευτικό-κοινωνικό επίπεδο δεν πρέπει να διαφεύγει την προσοχή μας η προϊούσα πλέον συντηρητικοποίηση των μουσουλμάνων, με την επάνοδο κυρίως της μαντίλας (ακόμη και με πριμοδότηση), όπως επίσης και η μεγάλη διαφοροποίηση ανάμεσα στους νέους της μουσουλμανικής κοινότητας, εκ των οποίων άλλοι ανήκουν σε μία οικονομική και κοινωνική ελίτ με ευρωπαϊκό προφίλ, άλλοι σε ομάδες πιο συντηρητικές και από αυτές των γονέων τους, ενώ άλλοι έχουν αφομοιωθεί πλήρως, συχνά απομακρυνόμενοι από τη Θράκη.

Αντί επιλόγου
Εν γένει, θα πρέπει να γίνει αντιληπτό ότι στις έννομες τάξεις του σύγχρονου δυτικού κόσμου η αδράνεια δεν μπορεί να είναι εν προκειμένω επιλογή, καθώς εκθέτει σε σοβαρούς κινδύνους τα ίδια τα μέλη των μουσουλμανικών κοινοτήτων, τα οποία σε αρκετές περιπτώσεις χρειάζονται προστασία ακόμη και έναντι της ίδιας της οικογένειάς τους (βλ. λ.χ. το φαινόμενο των αναγκαστικών γάμων)· η αδράνεια παραδίδει τους μειονοτικούς βορά σε ένα σύστημα «κανόνων δικαίου» που σε μεγάλο βαθμό παραβιάζει εθνικά Συντάγματα και τις διεθνείς συνθήκες περί προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ο δυτικός κόσμος πρέπει να περιφρουρήσει θεμελιώδη πολιτισμικά του κεκτημένα, όπως είναι το κράτος δικαίου και η προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η συνεπής δε προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε συνδυασμό με την αδιαπραγμάτευτη τήρηση των αρχών του κράτους δικαίου μπορούν να εξασφαλίσουν μεσο-μακροπρόθεσμα ειρηνικότερους όρους συμβίωσης μεταξύ χριστιανικών και μουσουλμανικών πληθυσμών.
Όσο για την ευρύτερη γεωπολιτική σύγκρουση που διαγράφεται στον ορίζοντα, η Δύση θα πρέπει να δείξει ψυχραιμία και κυρίως να αποφύγει αχρείαστες εντάσεις με χώρες που είναι εν δυνάμει σύμμαχοί της (βλ. την πρόσφατη σύγκρουση ΕΕ-ΗΠΑ με Ρωσία). Η δε χώρα μας θα πρέπει να (ανα)σχεδιάσει πολύ προσεκτικά την εξωτερική πολιτική της, καθώς είμαστε, ούτως ειπείν, ένα προκεχωρημένο φυλάκιο της προόδου, ευρισκόμενοι σε επικίνδυνη εγγύτητα με τον ισλαμικό επεκτατισμό, ο οποίος μάλιστα αναμένεται να προκαλέσει τα επόμενα χρόνια περαιτέρω αύξηση των μεταναστευτικών ροών προς τη χώρα μας, κάθως οι δύσμοιροι διωκόμενοι αλλόπιστοι θα αναζητούν έναν ασφαλή τόπο για να ζήσουν.

Ενδεικτική βιβλιογραφία-αρθρογραφία
Αναγνωστόπουλος Αθανάσιος, Η εφαρμογή του μουσουλμανικού ιεροδικαίου από τις μουφτείες της Θράκης, https://synistologio.wordpress.com/2006/11/14/i-efarmogi-mousoulmanikou-ierodikaiou-apo-tis-moufteies-tis-thrakis/.
Bock Wolfgang, Der Islam in der Entscheidungspraxis der Familiengerichte, Neue Juristische Wochenschrift 2012, σ. 122-127.
Davis Eric, ISIS's Strategic Threat: Ideology, Recruitment, Political Economy,http://new-middle-east.blogspot.gr/2014/08/isiss-strategic-threat-ideology.html.
Ιός, Η ελληνική σαρία, http://www.iospress.gr/ios2006/ios20061224.htm.
Kadri Sadakat, Heaven on Earth: A Journey Through Shari'a Law from the Deserts of Ancient Arabia to the Streets of the Modern Muslim World (Bodley Head, 2011).
Καριώτογλου Αλέξανδρος, Ορθοδοξία και Ισλάμ (εκδ. Δόμος, 1994).
Κοτζάμπαση Αθηνά, Οικογενειακές έννομες σχέσεις ελλήνων μουσουλμάνων (εκτεταμένη μελέτη για το Κέντρο Ερευνών για Θέματα Ισότητας, διαθέσιμη στην ιστοσελίδα του Κέντρου www.kethi.gr).
Κτιστάκις Γιάννης, Ιερός Νόμος του Ισλάμ και μουσουλμάνοι έλληνες πολίτες – Μεταξύ κοινοτισμού και φιλελευθερισμού (εκδ. Σάκκουλα Αθήνα-Θεσσαλονίκη, 2006).
Κτιστάκις Γιάννης, Ο Μουφτής, η σαρία και τα δικαιώματα του ανθρώπου, Νομικό Βήμα 2007, σ. 228-237.
Majer Christian, Scharia-Gerichte in Deutschland – eine rechtliche Bewertung, Jura Studium & Examen 2/2014, σσ. 128-135.
Σισιλιάνος Λίνος-Αλέξανδρος, Η προστασία των μειονοτήτων στην Ευρώπη, σε: Η προστασία των μειονοτήτων (εκδ. Αντ. Σάκκουλα, 1997).
Το Ιερό Κοράνιο, μετάφραση-σχόλια: Γεράσιμου Πεντάκη – Εισαγωγή: Αλέξανδρου Καριώτογλου (εκδ. Δημιουργία-Απ. Χαρίση, 1994).

*Ιδιαίτερες ευχαριστίες οφείλω να εκφράσω στην κα Γεωργία Παπανικολάου, Δικηγόρο Ξάνθης, για την πληροφόρηση που μου παρείχε, κατά την πρόσφατη επίσκεψή μου στην περιοχή της Θράκης, αναφορικά με τη ζώσα αυτή τη στιγμή πραγματικότητα στην περιοχή και τη σύμβιωση με το μουσουλμανικό στοιχείο.    



Αντώνιος Καραμπατζός. Επίκουρος καθηγητής της Νομικής Σχολής Αθηνών

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

O διάλογος προϋποθέτει τον σεβασμό της διαφορετικής άποψης. Γι' αυτό κάθε υβριστικό, προσβλητικό ή χυδαίο σχόλιο θα διαγράφεται.