Λιτή αφθονία

Του Τάσου Τσακίρογλου, Εφημερίδα των Συντακτών

 Οπωσδήποτε οι φιλόσοφοι θα χαρακτήριζαν τον τίτλο του άρθρου ως «αντίφαση εν τοις όροις» και οι φιλόλογοι «σχήμα οξύμωρο», όμως ο όρος αυτός, που έχει εισηγηθεί και παγιώσει ο θεωρητικός της αποανάπτυξης, Σερζ Λατούς, δεν είναι άλλο από το «μέτρον άριστον», ρητό που αποδίδεται στον Κλεόβουλο τον Ρόδιο, έναν από τους επτά σοφούς της αρχαιότητας. Με καταγωγή που «αρδεύεται» από τις αναλύσεις του Κορνήλιου Καστοριάδη για την άμεση δημοκρατία και του Αντρέ Γκορζ για την ανάγκη μιας κοινωνικής οργάνωσης στον αντίποδα της σημερινής καταναλωτικής και προσκολλημένης στον παραγωγισμό κοινωνίας, ο Λατούς προτείνει την επεξεργασία ενός σχεδίου βασισμένου στη «χαρούμενη μέθη της επιλεγμένης λιτής ζωής» (Ιβάν Ιλιτς). Η έμφαση δίνεται στο «επιλεγμένη», προκειμένου να γίνει η διάκριση ανάμεσα στην εκούσια έξοδο από την κοινωνία της αλλοτρίωσης και της κατανάλωσης, με την «αποανάπτυξη» που, ελέω κρίσης, επιβάλλεται στην κοινωνία με βίαιο τρόπο. «Η πρώτη μπορεί να συγκριθεί με μια κούρα λιτοδίαιτης διατροφής, την οποία υιοθετεί μια κοινωνία για να αυξήσει την ευεξία της, όταν η υπερκατανάλωση αρχίζει να την απειλεί με παχυσαρκία», γράφει ο ίδιος. Φυσικά εδώ η «παχυσαρκία» έχει διττή σημασία, καθώς δεν ταυτίζεται μόνο με τη φυσική μας κατάσταση και την κακοποίηση του σώματος, αλλά και με την ανάγκη να διατηρούμε το πνεύμα μας ακμαίο και ενεργό, μακριά από τη χαύνωση και τη νωθρότητα στις οποίες μας καταδικάζει ένας τρόπος ζωής που δημεύει όλες μας τις πρωτοβουλίες στο όνομα της αντιπροσωπευτικότητας και της ανάθεσης.

Για τον λόγο αυτό ο Λατούς δίνει μεγάλη σημασία σ’ αυτό που ονομάζει «αποαποικιοποίηση του φαντασιακού», εννοώντας ότι πρέπει με μια συνειδητή και δύσκολη προσπάθεια να «απομαγευτούμε» από τη γοητεία που ασκούν επάνω μας όλα όσα ορίζουν τη σημερινή νοσηρή κατάσταση: καταναλωτισμός, λατρεία της οικονομικής μεγέθυνσης, ανταγωνισμός, ατομικισμός και αρπακτικότητα. Ουσιαστικά, δηλαδή, να αντισταθούμε σθεναρά στους «επαγγελματίες παραγωγούς αναγκών». Στην πραγματικότητα η πορεία προς την αποανάπτυξη είναι μια δύσκολη άσκηση μείωσης των αναγκών μας σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο, δρόμος σε αντίθετη κατεύθυνση από τον σημερινό, με τον αέναο πολλαπλασιασμό τους μέσω της διαφήμισης, της μόδας και των πνευματικών συρμών κάθε είδους.

Ο Γάλλος φιλόσοφος προειδοποιεί και για τους κινδύνους που ελλοχεύουν για τα κάθε είδους αριστερά κινήματα, που διεκδικούν να αναλάβουν τις τύχες της κοινωνίας. «Την εξουσία δεν την παίρνεις εσύ, αυτή σε παίρνει», είπε στο ακροατήριό του στη Θεσσαλονίκη, τονίζοντας αυτό που θα έπρεπε να είναι αυτονόητο: «Ο Τσίπρας δεν θα πρέπει να σταματήσει τους αγώνες όταν πάρει την εξουσία, όπως κάνει σήμερα. Θα πρέπει να συνεχίσει κατά τον ίδιο ακριβώς τρόπο». Αυτό σημαίνει ότι μόνο η διαρκής κινητοποίηση και εγρήγορση των πολιτών μπορεί να διασφαλίσει τη δυναμική της όποιας αριστερής κυβέρνησης, αλλά και τον έλεγχό της, προκειμένου να μην επανακάμψουν η γραφειοκρατία, η έλλειψη λογοδοσίας και η πολιτική διαφθορά. Εν κατακλείδι, η αποανάπτυξη αποτελεί μια συνολική εναλλακτική που αφορά τη φύση (τον πλανήτη), την κοινωνία και τον άνθρωπο, από τον οποίο ρητά απαιτεί συμμετοχή, σκέψη και πρωτοβουλία.