Οι λαϊκιστές και οι άλλοι

Της Αγγελικής Σπανού, www.metarithmisi.gr

«Το πολύ ξύλο το έχουμε φάει» είπε ο υπουργός Οικονομικών Γκίκας Χαρδούβελης και όλοι κατάλαβαν τι ήθελε να πει. Ενας καθηγητής, τεχνοκράτης, εκσυγχρονιστής, που επελέγη γι αυτές του τις ιδιότητες να αναλάβει το συγκεκριμένο χαρτοφυλάκιο, αλλά αισθάνεται την ανάγκη να γίνει λαϊκός για να επικοινωνήσει με το μεγάλο πλήθος. Δίκιο έχει. Ο ακαδημαϊσμός, γενικά, δεν βοηθά κανέναν πολιτικό, επαγγελματία ή ερασιτέχνη, μόνο συγκυριακά μπορεί να αναγνωριστεί το κύρος του ή η χρησιμότητά του, η γεύση που συνήθως μένει είναι ότι πρόκειται για κάποιον που μπορεί να είναι ικανός και καλός αλλά δεν κάνει γι αυτά. Την ώρα που ο Χαρδούβελης ντυνόταν “ένας από εσάς”, στα μικρόφωνα δίνονταν ανελέητες μάχες μεταξύ στελεχών της κυβέρνησης και της αξιωματικής αντιπολίτευσης για την Αργεντινή. Ακούστηκαν όλων των ειδών οι ανοησίες, ξεχύθηκαν η άγνοια, η εμπάθεια, η μισαλλοδαξία και έπεσε πάνω μας ένα φοβερά απωθητικό και ανθυγιεινό μείγμα για να θυμηθούμε ότι η απλοϊκή σκέψη αποτελεί κομμάτι της βάσης πάνω στην οποία χτίστηκε η πολιτισμική μας υπανάπτυξη. Οι μεν φώναζαν ότι ο ΣΥΡΙΖΑ θα μας κάνει Αργεντινή, κάποιοι έδειχναν σχεδόν ενθουσιασμένοι με τους “γύπες” που τους χάρισαν αυτό το επιχείρημα. Οι δε προσπαθούσαν να δικαιολογήσουν το θαυμασμό που έχουν εκφράσει για τις οικονομίες χωρών της Λατινικής Αμερικής, σε αναζήτηση του εναλλακτικού δρόμου που όμως δεν υπάρχει. Και τελικά παράγεται αποκρουστική φασαρία και διχασμός.

Αυτός είναι ο τρόπος τους να μιλούν πολιτικά. Αλλάζει η θεματολογία, διαφοροποιούνται οι αφορμές, αλλά το αποτέλεσμα είναι πάντα ίδιο: Τσιτάτα, βερμπαλισμός, κενολογία, εμφυλιοπολεμική διάθεση, υβρεολόγιο αν χρειαστεί, και ακατάσχετος, πληθωρικός, ακατέργαστος λαϊκισμός.

Υπάρχουν διαβαθμίσεις αλλά και διαφορετικές σχολές στον λαϊκισμό. Κάποιοι ούτε θέλουν ούτε μπορούν να σκεφτούν διαφορετικά, άλλοι συνειδητά κολακεύουν το εκλογικό ακροατήριο, ακόμη πιο συνειδητά τάζουν και εκμαυλίζουν συνειδήσεις. Αλλωστε, ο ελληνικός λαϊκισμός δεν θα ήταν τόσο ισχυρός αν δεν συνδυαζόταν με τον αθάνατο πελατειασμό, τον απέραντο ανορθολογισμό και τον ανθεκτικό στη χρεοκοπία κρατισμό.

Ενα δύσκολο θέμα είναι ποιες δυνατότητες έχουν οι άλλοι να υπάρξουν σε ένα στερέωμα στο οποίο κυριαρχεί ο λαϊκισμός και έχει επιβάλει τόσο ανελαστικούς κανόνες στο δημόσιο διάλογο που διεξάγεται με κραυγές, στον τρόπο παραγωγής πολιτικής, που εξαντλείται σε παροχές και υποσχέσεις παροχών, στο αφήγημα για τη χώρα που γίνεται παραμύθι για μικρά και μεγάλα παιδιά - στο τέλος θα ζήσουν αυτοί καλά και εμείς καλύτερα σαν από θαύμα, χωρίς να αλλάξουμε.

Θα μπορούσε κανείς να υποθέσει ότι υπάρχει χώρος για όσους δεν πολιτεύονται με λαϊκισμό, αν έπαιρνε ως δεδομένο ότι υπάρχει ένα σημαντικό κομμάτι της ελληνικής κοινωνίας που θέλει να ακούσει καθαρές θέσεις, να υποστηρίξει ένα αποτελεσματικό εθνικό σχέδιο, μεγάλες διαρθρωτικές αλλαγές και μεταρρυθμίσεις, που σέβεται την ειλικρίνεια, που θεωρεί εντιμότητα και όχι αδυναμία τον ρεαλισμό/πραγματισμό, που δεν πιστεύει θεωρίες συνομωσίας ούτε αναζητά τις λύσεις στη μεταφυσική, που δεν βλέπει ως ελιτισμό το να πηγαίνει κανείς στο βάθος των πραγμάτων, να μιλά ωραία και ήρεμα, να σκέφεται την επόμενη γενιά και όχι μόνο τον ψηφοφόρο των επόμενων εκλογών.

Υπάρχει η προσδοκία ότι κάπου βρίσκονται όλοι αυτοί που δεν θέλουν τους λαϊκιστές και προτιμούν τους άλλους. Το ερώτημα είναι πώς να ψάξει κανείς για να τους βρει ή για να διαπιστώσει αν και πόσοι υπάρχουν. Είναι, άραγε, ανάμεσα σε αυτούς που πήγαν στη συναυλία Ρέμου-Ιγκλέσιας στη Μύκονο και έφτιαξαν τον τζίρο των 2 εκ. ευρώ σε μια βραδιά; Μήπως μπερδεύτηκαν με εκείνους που απόλαυσαν Βίσση-Κοντσίτα, πάλι στη Μύκονο, έναντι 400+ ευρώ το μπουκάλι; Αλλά επειδή τέτοιου είδους αναζητήσεις δεν καταλήγουν πουθενά, ασφαλέστερος δρόμος για συμπεράσματα είναι το αποτέλεσμα των πρώτων ευρωεκλογών που έγιναν με σταυροδοσία. Ο λαός μίλησε με το σταυρό του, ελεύθερα και άμεσα. Οποιος άντεξε, άκουσε.

Η Αγγελική Σπανού είναι δημοσιογράφος