Οι τρεις αυταπάτες των αντιευρωπαϊστών

Του Γιώργου Παγουλάτου, Καθημερινή
Βάναυσοι και ετερόκλητοι, προπετείς και θορυβώδεις, οι εχθροί της Ενωμένης Ευρώπης είναι εντός των πυλών. Σωβινιστές και αγριεμένοι αντικαπιταλιστές, νεοναζί και μέθυσοι, τσαρλατάνοι και δημαγωγοί, στάζουν μίσος, κολακεύουν φοβίες, τοκίζουν στην αγανάκτηση. Εχουν μια απλή λύση για κάθε σύνθετο πρόβλημα: για όλα φταίει η Ε.Ε. και το ευρώ, η διάλυσή τους όλα θα τα θεραπεύσει. Θέλουν το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στα γόνατα και το κεφάλι της Κομισιόν στο πιάτο. H αντιευρωπαϊκή ψήφος τρέφεται από τη μετανάστευση και την οικονομική κρίση, και καταναλώνει τρεις μεγάλες αυταπάτες:
Αυταπάτη 1: Θα λύσουμε τη μετανάστευση με λιγότερη Ευρώπη. Η μετανάστευση προσλαμβανόταν ως απειλή για τους ανειδίκευτους εργάτες. Ομως τώρα και τα μεσαία στρώματα τσιμπούν το δόλωμα της ξενοφοβίας. Ευρωσκεπτικιστές του Βορρά θέλουν τις επιχειρήσεις τους να λειτουργούν ελεύθερα στην Ανατολική Ευρώπη, αλλά τους πολίτες της να μην μπορούν να έρθουν στη χώρα τους. Πολίτες του Νότου, από όπου έφευγαν άλλοτε οι μετανάστες για να εργαστούν στον ευρωπαϊκό Βορρά, τώρα αρνούνται το δικαίωμα αυτό σε οικονομικούς πρόσφυγες που αναζητούν μια καλύτερη μοίρα στη Μεσόγειο.Καμία χώρα δεν μπορεί να σφραγίσει τα σύνορά της στη μετανάστευση. Για χώρες της Μεσογείου είναι η απόλυτη φενάκη. Οι αντιευρωπαϊστές στον Νότο ζητούν λιγότερη Ευρώπη την ίδια στιγμή που απαιτούν περισσότερη ευρωπαϊκή βοήθεια στη φύλαξη των συνόρων. Οι αντιευρωπαϊστές στον Βορρά καταγγέλλουν ότι οι μετανάστες κοστίζουν σε κοινωνικές παροχές.
Ξεχνούν τα οφέλη για την οικονομία και το ασφαλιστικό τους σύστημα, ξεχνούν ότι η ενσωμάτωση μεταναστών είναι δημογραφική τόνωση για μια Ευρώπη που γερνάει. Μπορεί να υπάρξει καλύτερη υποστήριξη των χωρών υποδοχής χωρίς ευρωπαϊκή μεταναστευτική πολιτική;

Αυταπάτη 2: Θα έχουμε περισσότερη κοινωνική δικαιοσύνη με λιγότερη Ευρώπη. Ο αριστερός ευρωσκεπτικισμός στηλιτεύει την εντεινόμενη ανισότητα και επιβάρυνση των μεσαίων και αδύναμων στρωμάτων. Πράγματι, οι ευρωπαϊκές οικονομίες εφαρμόζουν προγράμματα λιτότητας που μειώνουν εισοδήματα και περικόπτουν το κοινωνικό κράτος. Το υψηλό δημόσιο χρέος στην Ευρωζώνη προοιωνίζεται φορολογικά βάρη και περιστολή δαπανών. Ομως, ας το δούμε λίγο προσεκτικότερα.
Το δημοσιονομικό πρόβλημα μπορεί να επιβαρύνει λιγότερο τους εργαζόμενους, τις παραγωγικές επιχειρήσεις, το κοινωνικό κράτος, εάν διευρυνθεί η φορολογική βάση και αντιμετωπιστεί η φοροδιαφυγή και φοροαποφυγή μεγάλων πολυεθνικών και υψηλού πλούτου. Η καταπολέμηση τραπεζικών και φορολογικών παραδείσων, όπως και η φορολόγηση των βραχυπρόθεσμων χρηματοπιστωτικών συναλλαγών, μπορεί να γίνει μόνο μέσα από συντονισμένη δράση μιας πολιτικά ισχυρής Ε.Ε.
Ο φορολογικός ανταγωνισμός επιτρέπει στις πολυεθνικές επιχειρήσεις να παίζουν τις κυβερνήσεις τη μια εναντίον της άλλης, σε καθεστώς ελεύθερης κίνησης κεφαλαίων, συμπιέζοντας τους φορολογικούς συντελεστές, στερώντας έσοδα στο κοινωνικό κράτος. Ο στενότερος φορολογικός συντονισμός στην Ευρώπη θα επιτρέψει να αυξηθούν τα έσοδα των κυβερνήσεων χωρίς μαζική φυγή επιχειρήσεων και αποεπένδυση. Επομένως, για φορολογική δικαιοσύνη, η λύση είναι περισσότερη ευρωπαϊκή ενοποίηση, ξεκινώντας από ενισχυμένη συνεργασία στην ΟΝΕ.
Αυταπάτη 3: Θα έχουμε εθνική οικονομική ανεξαρτησία με λιγότερη Ευρώπη. Ασυντόνιστες οικονομικές πολιτικές, λειψή αρχιτεκτονική και ανεπαρκή εργαλεία της ΟΝΕ, λάθη και παραλείψεις εθνικά και ευρωπαϊκά, οδήγησαν όλα στη σφοδρότερη οικονομική κρίση. Ομως η λύση της επιστροφής στα εθνικά νομίσματα δεν υπάρχει, θα ήταν συλλογικά καταστροφική. Και θα οδηγούσε επίσης ξανά στον φαύλο κύκλο των ανταγωνιστικών υποτιμήσεων, της νομισματικής αστάθειας, και τελικά της διάλυσης της Ευρώπης.
Κανείς δεν μπορεί μόνος του. Ούτε καν η Γερμανία, που εκτός ευρωπαϊκού πλαισίου θα ήταν απλώς μια μεσαία δύναμη σε έναν παγκόσμιο ανταγωνισμό ανερχόμενων γιγάντων. Η ψευδαίσθηση της εθνικής κυριαρχίας, για τους οικονομικά ισχυρούς, είναι μια απατηλή ρητορεία. Για τους αδύναμους, είναι καθαρή ανοησία. Οσοι ελπίζουν να αφαιρέσουν αρμοδιότητες από την Ε.Ε. νομίζοντας ότι έτσι ενισχύουν την εθνική τους κυριαρχία, δεν κάνουν άλλο από το να γκρεμίζουν τους τοίχους του κοινού Ευρωπαϊκού σπιτιού που μας προστατεύει από τις θύελλες της παγκοσμιοποίησης.
Οι εθνικιστές του Βορρά σφυροκοπούν τις ρυθμίσεις των Βρυξελλών, που τάχα εμποδίζουν τη βιομηχανία τους να αναπτυχθεί, αλλά οι χώρες τους οφείλουν το μεγαλύτερο όγκο εξαγωγών τους στην ενιαία αγορά. Οι ευρωσκεπτικιστές της αριστεράς στον Νότο διεκδικούν τα πάντα από την Ε.Ε. (διαγραφή χρέους, ευρωομόλογο, περισσότερα κονδύλια, σχέδιο Μάρσαλ) χωρίς όμως να δεσμεύονται σε τίποτα απέναντί της. Θέλουν δικαιώματα χωρίς υποχρεώσεις, ή (όπως το σύνθημα της ευρωφοβικής συνιστώσας του ΣΥΡΙΖΑ που επικράτησε) «καμιά θυσία για το ευρώ». Προφανώς καμία Ευρώπη αλληλεγγύης δεν οικοδομείται στην απουσία εθνικής ευθύνης, και καμία αμοιβαιοποίηση χρέους δεν νοείται χωρίς εγγυήσεις δημοσιονομικής πειθαρχίας.
Η έξοδος στην ανάπτυξη και την απασχόληση περνάει από στενότερη οικονομική ενοποίηση και ισχυρότερα ευρωπαϊκά εργαλεία. Θα απαιτήσει βέβαια εθνικές μεταρρυθμίσεις, αναπτυξιακή στροφή της Ε.Ε., και επεκτατικότερη πολιτική της ΕΚΤ. Το σύνθημα του Ματέο Ρέντσι, που με 40% στις ευρωεκλογές έσωσε την τιμή της προοδευτικής Ευρώπης στην Ιταλία, συνοψίζει τη δραματικότητα της πρόκλησης: «Οποιος θέλει να σώσει την Ευρώπη πρέπει να αλλάξει την Ευρώπη».
* Ο κ. Γιώργος Παγουλάτος είναι καθηγητής Ευρωπαϊκής Πολιτικής και Οικονομίας στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών και επισκέπτης καθηγητής στο Κολέγιο της Ευρώπης.