Πέντε αλήθειες για την Ευρώπη

 Του Π. Κ. Ιωακειμίδη,* Καθημερινή
Θέλουμε μια «καλύτερη Ευρώπη», περισσότερο ενοποιημένη, δημοκρατική, κοινωνική, ενεργό παράγοντα ειρήνης, σταθερότητας και ευημερίας στο περιφερειακό και παγκόσμιο σύστημα, κοντά στους πολίτες και την κοινωνία. Για να πετύχουμε όμως την «καλύτερη Ευρώπη», θα πρέπει να εκκινήσουμε αναγνωρίζοντας ορισμένες αλήθειες για την Ευρωπαϊκή Ενωση (Ε.Ε.), πάνω στις οποίες μπορούμε να οικοδομήσουμε το μέλλον. Επισημαίνουμε εδώ πέντε βασικές αλήθειες: Αλήθεια πρώτη: Η οικοδόμηση της «καλύτερης Ευρώπης» με περισσότερη ενοποίηση, δημοκρατία, κοινωνική πολιτική, σύγκλιση και ανάπτυξη συνεπάγεται μεταφορά νέων τμημάτων κυριαρχίας στους ευρωπαϊκούς θεσμούς/όργανα. Διαφορετικά δεν γίνεται. Η μεταφορά όμως κυριαρχίας δεν πρέπει να μας φοβίζει. Γιατί ενώ μεταφέρουμε κυριαρχία, ανακτούμε πίσω δύναμη που μας επιτρέπει συλλογικά να επιλύουμε προβλήματα, να διαχειριζόμαστε κρίσεις, να μεγιστοποιούμε την ευημερία μας, να προστατεύσουμε την ανεξαρτησία μας. Στο σημερινό παγκοσμιοποιούμενο σύστημα κανένα κράτος από μόνο του, όσο ισχυρό και αν είναι, δεν μπορεί να αντιμετωπίσει περίπλοκα προβλήματα. Χρειάζεται «διαμοιρασμός κυριαρχίας» και αυτό ακριβώς οφείλει να κάνει η Ελλάδα. Κυριαρχία χωρίς δύναμη είναι μια επικίνδυνη ψευδαίσθηση. «Ενα πουκάμισο αδειανό».

Αλήθεια δεύτερη: Οι αποφάσεις της Ενωσης δεν λαμβάνονται από απρόσωπους θεσμούς, όπως λέγεται. Οι αποφάσεις λαμβάνονται κυρίως από τα όργανα εκείνα της Ε.Ε. μέσα στα οποία εκπροσωπούνται είτε οι κυβερνήσεις των κρατών-μελών (Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, Συμβούλιο Υπουργών) είτε οι πολίτες (Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο). Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είναι κατά βάση εκτελεστικό όργανο. Προτείνει πολιτικές (αποκλειστικό δικαίωμα νομοθετικής πρωτοβουλίας) αλλά δεν αποφασίζει τις πολιτικές. Και οι προτάσεις πολιτικής που υποβάλλει ακολουθούν σήμερα λίγο-πολύ τις οδηγίες του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, δηλαδή των κυβερνήσεων των κρατών-μελών. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το κατ’ εξοχήν αντιπροσωπευτικό όργανο της Ενωσης, συμπράττει σήμερα (με βάση τη Συνθήκη της Λισσαβώνας) στο 85% των αποφάσεων της Ε.Ε. Είναι συν-νομοθέτης και επομένως έχει σημαντική βαρύτητα στο θεσμικό σύστημα της Ενωσης.
Αλήθεια τρίτη: Παρά την κριτική που ασκείται, το εγχείρημα της ευρωπαϊκής ενοποίησης έχει πετύχει στους βασικούς του στόχους. Και οι στόχοι αυτοί ήσαν η διασφάλιση της σταθερότητας, ειρήνης, δημοκρατίας, ευημερίας στην Ευρώπη. Τείνουμε να θεωρούμε ως δεδομένα τα επιτεύγματα αυτά – τη σταθερότητα, ειρήνη και δημοκρατία στην Ευρώπη. Αλλά οφείλουμε να διερωτηθούμε εάν η Ευρώπη θα ήταν πράγματι πολιτικά σταθερή και δημοκρατική χωρίς την Ευρωπαϊκή Ενωση. Οι τραγικές εμπειρίες των Βαλκανίων παλαιότερα και της Ουκρανίας σήμερα δείχνουν ότι η Ευρώπη μπορεί εύκολα να διολισθήσει στο «κακό της παρελθόν» των συγκρούσεων και ανταγωνισμών. Εάν κάτι διασφαλίζει ότι αυτό δεν θα γίνει είναι η παρουσία της Ενωσης. Αλλο εναλλακτικό πρότυπο δεν υπάρχει. Επιστροφή στο εθνικό κράτος θα σήμαινε επιστροφή στους «δαίμονες του παρελθόντος» – στις αιματηρές συγκρούσεις.
Αλήθεια τέταρτη: Παρά τα δικαιολογημένα (ή και αδικαιολόγητα) παράπονα και ενστάσεις, η Ελλάδα έχει επωφεληθεί καθοριστικά από τη συμμετοχή της στην Ευρωπαϊκή Ενωση γενικά και στην Ευρωζώνη ειδικότερα. Η ωφέλεια υπήρξε πολιτική και οικονομική. Με τη συμμετοχή της στην Ενωση η Ελλάδα απάντησε στο υπαρξιακό ερώτημα του «πού ανήκει, στη Δύση ή στην Ανατολή». Ανήκει στην Ευρώπη. Και η θεσμική της συμμετοχή συνέβαλε στην ενίσχυση της διαπραγματευτικής της δύναμης στο περιφερειακό και διεθνές σύστημα, στην εδραίωση των δημοκρατικών θεσμών κ.ά. Στο οικονομικό πεδίο η συμμετοχή έφερε, μεταξύ άλλων, στην Ελλάδα σημαντικούς πόρους με τους οποίους χρηματοδοτήθηκε σειρά έργων υποδομής (μετρό, αεροδρόμιο, τραμ, οδικοί άξονες, γέφυρες). Θα μπορούσαν να είχαν γίνει οπωσδήποτε περισσότερα και καλύτερα. Δεν έγιναν. Αντίθετα, οδηγηθήκαμε σε μια επώδυνη κρίση με ευθύνη δική μας κυρίως αλλά και της Ε.Ε.
Αλήθεια πέμπτη: Παρ’ όλα τα παραπάνω, η Ευρωπαϊκή Ενωση παραμένει ένα ημιτελές και ατελές σύστημα, τόσο σε επίπεδο θεσμών όσο και πολιτικών. Θα πρέπει να προχωρήσουμε στην ολοκλήρωση και βελτίωσή του ώστε να έχουμε την «καλύτερη Ευρώπη». Αυτό απαιτεί ολοκλήρωση της ΟΝΕ και νέα θεσμική διάταξη, περισσότερο δημοκρατική και νέες πολιτικές – περισσότερη ενοποίηση δηλαδή, θεσμική, οικονομική, δημοσιονομική, κοινωνική με βάση τις αρχές της συνοχής, αλληλεγγύης, εγγύτητας προς τον πολίτη.
*Ο κ. Ιωακειμίδης είναι υποψήφιος ευρωβουλευτής με την «Ελιά».