Μετά το ομόλογο. Επιτόκια, χρέος, μεταρρυθμίσεις και το στοίχημα της παραγωγικής ανασυγκρότησης

 Της Ελίζας Παπαδάκη, ΝΕΑ

Η πρώτη επιτυχής έκδοση ελληνικού κρατικού ομολόγου ύστερα από μια τετραετία έδωσε λαβή σε ζωηρή συζήτηση μέσα στη χώρα και διεθνώς. Πέρα από την αξιολόγηση του ίδιου του συμβάντος, διατυπώθηκαν άφθονες κρίσεις γύρω από την ελληνική οικονομία και την ευρωζώνη με την έμφαση, από διάφορες πλευρές, και πάλι στη βιωσιμότητα του ελληνικού χρέους. Ομως καθόλου σχεδόν δεν αναδείχθηκαν ζητήματα που να σχετίζονται με την αναγκαία παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας. Αν αυτό αποτελεί το μεγάλο κενό των εδώ πολιτικών διεργασιών όλα τα χρόνια της κρίσης, είναι επίσης χαρακτηριστικό για τις προσεγγίσεις που επικρατούν στον κυριαρχούμενο από τη χρηματοοικονομία σημερινό κόσμο. Χωρίς παραγωγική ανασυγκρότηση ωστόσο δεν θα έχουμε βιώσιμη ανάπτυξη για να αυξάνονται ξανά τα εισοδήματα και η απασχόληση, οπότε ούτε το χρέος μπορεί να γίνει βιώσιμο - όχι το τωρινό μόνο, που ξεπερνά το 170% του ΑΕΠ, αλλά έστω και στο μισό αν κοβόταν. Από αυτή τη σκοπιά έχει επομένως ενδιαφέρον να ξαναδούμε τα επιχειρήματα, υπέρ και κατά, που ακούστηκαν το περασμένο επταήμερο. Επιτόκια: Ως μέγιστη επιτυχία πανηγύρισε η κυβέρνηση το 4,95% που απέσπασε από τις αγορές για το ομόλογο των 3 δισ. ευρώ, αλλά το επιτόκιο αυτό είναι υπερδιπλάσιο εκείνου που πληρώνουμε για τον κύριο όγκο του (ρυθμισμένου) χρέους σε ευρωζώνη και ΔΝΤ. Δεν το κατήγγειλε μόνο η εδώ αντιπολίτευση. Επιφυλάξεις εκφράστηκαν και στην ευρωζώνη, π.χ. από τον Κλάους Ρέγκλινγκ του ESM, ενώ ο αναλυτής των «Φαϊνάνσιαλ Τάιμς» Ραλφ Ατκινς έγραψε ότι με τους τόκους των πέντε ετών η Ελλάδα θα μπορούσε να χτίσει ένα σχολείο ή ένα νοσοκομείο! Ετσι είναι. Μόνο που ένα μέρος του επιπλέον κόστους ήδη αντισταθμίσθηκε, εφόσον η χώρα δανείζεται συνεχώς - και σχετικά ακριβά - μεγαλύτερα ποσά με βραχυπρόθεσμα έντοκα γραμμάτια, όπου τα επιτόκια υποχώρησαν μετά την έκδοση του ομολόγου.

Το σημαντικό όμως είναι άλλο. Δεν έχει μόνο το κράτος χρηματοδοτικές ανάγκες τόσο συρρικνωμένες μετά την δημοσιονομική προσαρμογή ώστε, με ενδεχόμενο νέο μικρό δάνειο από την ΕΕ, να τις κάλυπτε για κάμποσο καιρό ακόμα χωρίς προσφυγή στις αγορές. Εχει και όλη η υπόλοιπη οικονομία που ασφυκτιά παραμένοντας κατά μεγάλο μέρος επίσης αποκλεισμένη από τις αγορές. Παραγωγή και εξαγωγές βιώσιμων μονάδων συμπιέζονται κάτω από τις δυνατότητές τους, πολύ περισσότερο περιορίζονται οι αναγκαίες νέες επενδύσεις. Δεν επαρκούν όσοι πόροι διατίθενται από τα ευρωπαϊκά ταμεία. Το δοκιμαστικό πρώτο βήμα επιστροφής του Δημοσίου στις αγορές ανοίγει τον δρόμο και για τον ιδιωτικό τομέα. Ανακτώντας προσβάσεις οι τράπεζες θα μπορούν να δανείζουν περισσότερο και φθηνότερα επιχειρήσεις και ιδιώτες. Ισως τονωθεί το ενδιαφέρον ξένων φορέων για παραγωγικές επενδύσεις. Ολα αυτά δεν θα συμβούν αυτόματα. Προϋποθέτουν πολιτικές, σχεδιασμούς, καθώς και ευνοϊκές διεθνείς συνθήκες. Αλλά το κρατικό ομόλογο της περασμένης Πέμπτης έδωσε ένα σήμα σε αυτή την κατεύθυνση. Χρέος: Από εκπροσώπους του ΣΥΡΙΖΑ ειπώθηκε ότι η έκδοση του ομολόγου θα δυσχεράνει την αναδιαπραγμάτευση του χρέους, η διαγραφή μεγάλου μέρους του οποίου συνιστά γι' αυτούς προτεραιότητα. Επισημάνθηκε εξάλλου ότι προσέφερε στους αγοραστές υψηλές και σίγουρες αποδόσεις που αφαιρούνται από τη ματωμένη ελληνική οικονομία. Υπερθεματίζοντας, ο Βόλφγκανγκ Μίνχαου των «Φαϊνάνσιαλ Τάιμς» επέμενε ότι τώρα έχει η χώρα την ευκαιρία για χρεοκοπία (μονομερή διαγραφή του χρέους), χωρίς να κρύψει πάντως πόσο πιο οδυνηρές μεταρρυθμίσεις θα επέβαλλε μια τέτοια επιλογή. Αλλά με δεδομένη την απροθυμία των ευρωπαϊκών κρατών που κατέχουν το ελληνικό χρέος να μας το χαρίσουν στερώντας το από τις δικές τους κοινωνίες, όσοι προτάσσουν τη διαγραφή δεν έχουν εξηγήσει πώς θα εξασφαλίσουν σε χρήσιμο χρόνο τους πόρους για την παραγωγική ανασυγκρότηση της οικονομίας, που είναι το ζητούμενο.

Λιτότητα, μεταρρυθμίσεις: Χαιρετίζοντας την έκδοση, οι ηγέτες της τρόικας - Ντράγκι, Μέρκελ, Λαγκάρντ - έσπευδαν να τονίσουν ότι η Ελλάδα πρέπει να συνεχίσει τις μεταρρυθμίσεις και τη δημοσιονομική λιτότητα. Διάχυτη ήταν εξάλλου στον διεθνή Τύπο η υποψία ότι η κυβέρνηση θα την εκμεταλλευτεί για προεκλογικές παροχές. Μπορεί εμείς να την απορρίπτουμε ως λανθασμένη συνταγή που μας επιβλήθηκε. Αυτό όμως μας υποχρεώνει σε μια δική μας στρατηγική για μεταρρυθμίσεις και για την κατανομή των διαθέσιμων πόρων που προσώρας δεν διαθέτουμε, δεν συζητούμε καν.

Συνοψίζοντας: Η έκδοση του ομολόγου μπορεί να αποβεί χρήσιμη, ιδίως αν κάνουμε μια σειρά από άλλα πράγματα.