Επιστροφή στον κληρονομικό καπιταλισμό

 Του Μιχάλη Μητσού, ΝΕΑ

Ο διαγωνισμός άρχισε το 2004 και ήταν αμιγώς βρετανικός. Τον επόμενο χρόνο, όμως, επεκτάθηκε σε όλο τον πλανήτη. Οι αναγνώστες του περιοδικού «Prospect» κλήθηκαν να επιλέξουν τον σημαντικότερο διανοούμενο του κόσμου. Ψήφισαν μαζικά. Και νικητής αναδείχθηκε ο Νόαμ Τσόμσκι. Λογικό: η αμερικανική εισβολή στο Ιράκ είχε προκαλέσει γενική κατακραυγή. Υστερα από ένα διάλειμμα μερικών ετών, ο διαγωνισμός επαναλήφθηκε πέρυσι. Ψήφισαν πάνω από 10.000 άνθρωποι και αυτή τη φορά επικράτησε ο Ρίτσαρντ Ντόκινς. Η εξήγηση έχει και πάλι να κάνει περισσότερο με τη δημοτικότητα του συγγραφέα της «Περί Θεού Αυταπάτης» (γύρω στο ένα εκατομμύριο άνθρωποι ακολουθούν τον Ντόκινς στο twitter), παρά με το ότι ξαφνικά όλοι οι Αγγλοι έγιναν άθεοι. Δεν έχουν δηλαδή κανένα ενδιαφέρον τέτοιες ψηφοφορίες; Ισα ίσα: δείχνουν το πνεύμα των καιρών. Με αυτή την έννοια, αξίζει να διατρέξει κανείς τα 50 ονόματα που περιλαμβάνονται στον φετινό κατάλογο. Ανάμεσά τους είναι 17 οικονομολόγοι (όπως ο Αμάρτια Σεν και ο Νοτιοκορεάτης Χα-Τζουν Τσανγκ), 13 φιλόσοφοι (όπως ο Χάμπερμας και, φυσικά, ο Ζίζεκ), αρκετοί επιστήμονες (όπως ο περυσινός νομπελίστας φυσικής Πίτερ Χιγκς), μερικοί ακτιβιστές και... ο Πάπας. Μπορείτε να ψηφίσετε μέχρι τα μεσάνυχτα της 11ης Απριλίου. Εγώ επέλεξα τον γάλλο οικονομολόγο Τομά Πικετί. Εντάξει, δεν με ρωτήσατε, αλλά εκμεταλλεύομαι την ευκαιρία για να διαφημίσω ένα βιβλίο που ίσως αναδειχθεί στον τομέα του το κορυφαίο της χρονιάς, αν όχι της δεκαετίας. Λέγεται «Το κεφάλαιο στον 21ο αιώνα», εκδόθηκε πέρυσι στη Γαλλία από τις Εκδόσεις Seuil και πριν από δέκα ημέρες κυκλοφόρησε σε αγγλική μετάφραση. Αντικείμενό του είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα της εποχής μας: η έκρηξη των ανισοτήτων. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, πάνω από 10.000 νοικοκυριά έχουν σήμερα εισόδημα μεγαλύτερο των 2 εκατομμυρίων δολαρίων τον μήνα (24 εκατομμύρια δολάρια τον χρόνο!). Στη Βρετανία, οι πέντε πλουσιότερες οικογένειες κατέχουν μεγαλύτερο πλούτο από το φτωχότερο 20% του πληθυσμού.

Αυτά βέβαια είναι γνωστά. Η μεγάλη προσφορά του βιβλίου, όπως έγραψε σε ένα εξυμνητικό του άρθρο ο Πολ Κρούγκμαν, είναι ότι αποδεικνύει πως επιστρέφουμε στον «κληρονομικό καπιταλισμό», όπου στα ηνία της παγκόσμιας οικονομίας δεν κυριαρχεί απλώς ο πλούτος αλλά ο κληρονομικός πλούτος. Αυτός είναι η κυρίαρχη πηγή οικονομικής ισχύος. Με άλλα λόγια, η προέλευση μετρά περισσότερο από την προσπάθεια και το ταλέντο. Εξι από τους δέκα πλουσιότερους Αμερικανούς δεν είναι αυτοδημιούργητοι επιχειρηματίες αλλά κληρονόμοι. Και το ένα από τα δύο κόμματα που εναλλάσσονται στην εξουσία - το Ρεπουμπλικανικό φυσικά - ευνοεί συνειδητά τα συμφέροντα των πλουσίων έναντι εκείνων των συνηθισμένων οικογενειών.

Αν δεν αντιδράσουμε, λέει ο Πικετί, οι ανισότητες θα γίνουν ακόμη μεγαλύτερες, με μεγάλο χαμένο τους δημοκρατικούς μας θεσμούς. Και τότε θα καταστεί αναπόφευκτη όχι η δημοκρατική ισότητα, όπως πίστευε κάποτε ο Τοκβίλ, αλλά μια νέα κληρονομική ελίτ.