Θεός φυλάξοι!

Του Νίκου Μαραντζίδη, Καθημερινή, 02.02.14

Επειδή, λοιπόν, οι πολιτικές ηγεσίες, ιδιαίτερα εκείνες που διεκδικούν την εξουσία, προτιμούν να προβάλλουν όχι τις πεποιθήσεις τους, αλλά μόνο εκείνες που είναι δημοφιλείς, η ελληνική πολιτική σκηνή έχει καταντήσει μια απέραντη θάλασσα ρηχότητας, λαϊκισμού και οπορτουνισμού. Γι’ αυτό και οι κραυγές και τα μεγάλα λόγια υποκαθιστούν την αντιπαράθεση επί πραγματικών θέσεων. Γιατί, απλούστατα, για τις πραγματικές θέσεις δεν δίνουν δεκάρα οι περισσότεροι. Οι Ελληνες πολιτικοί και τα πολιτικά κόμματα κρύβουν ή αλλάζουν τις απόψεις τους όταν φοβούνται πως αυτές μπορεί να τους στερήσουν ψήφους. Αρνούνται να τοποθετηθούν ενάντια στο ρεύμα. Δεν θέλουν να γίνονται δυσάρεστοι στο ακροατήριο, παρά μόνον όταν δεν μπορούν να κάνουν αλλιώς. Είμαι, λοιπόν, πολύ περίεργος να μάθω αν ο ΣΥΡΙΖΑ επιμένει ακόμη πως θα προχωρήσει άμεσα στην καθιέρωση της υποχρεωτικότητας του πολιτικού γάμου και στον διαχωρισμό μεταξύ Εκκλησίας και κράτους. Ή μήπως τώρα που πήγαν οι «πασόκοι» εκεί, όλα αυτά θα ξεχαστούν;

Τις προηγούμενες μέρες υπήρξαμε μάρτυρες μιας αντιπαράθεσης για τις θρησκευτικές πεποιθήσεις του προέδρου του ΣΥΡΙΖΑ, Αλ. Τσίπρα. Είναι άθεος ή όχι; Εχει άραγε αυτό πολιτική σημασία ή αποτελεί προσωπικό του θέμα; 

Θέλω ευθύς εξαρχής να ξεκαθαρίσω, για να είμαι απολύτως έντιμος με όσους με διαβάζουν, πως δεν διαθέτω θρησκευτική συνείδηση οποιασδήποτε μορφής. Δεν έχω μεταφυσικές ανησυχίες και με θλίψη διαχειρίζομαι την πεποίθησή μου πως το τέλος αυτής της ζωής είναι και το τέλος κάθε μορφής ζωής. Κοινώς, μετά θάνατον ζωή δεν προσδοκώ. Παρά ταύτα, με ενδιαφέρει να γνωρίζω αν οι πολιτικές ηγεσίες της χώρας μου διαθέτουν ή όχι θρησκευτικές πεποιθήσεις και την ένταση αυτών.
Αντίθετα από αυτό που αρκετοί ισχυρίζονται, η θρησκευτική ταυτότητα δεν είναι μια απλή προσωπική υπόθεση, ένα εσωτερικό βίωμα· είναι μια κοινωνική ταυτότητα. Οι θρησκείες είναι οργανωμένα και ιεραρχημένα σύνολα πεποιθήσεων και κοσμοαντιλήψεων. Συμβάλλουν στη διαμόρφωση καθημερινών πρακτικών και επηρεάζουν τις απόψεις μας για τον χαρακτήρα της κοινωνικής οργάνωσης, για τις σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων. Σημαντικοί κοινωνικοί θεσμοί έχουν οικοδομηθεί πάνω σε θρησκευτικά υποδείγματα.
Η πρόσφατη και παλιότερη ευρωπαϊκή πολιτική ιστορία είναι γεμάτη από παραδείγματα, που δείχνουν πως οι θρησκευτικές αξίες έχουν άμεση επίπτωση στη νομοθετική διαδικασία. Η μεγάλη διαμάχη για το θέμα του διαχωρισμού κράτους-Εκκλησίας, η διαίρεση για τη νομιμοποίηση των αμβλώσεων, το διαζύγιο ή τον υποχρεωτικό πολιτικό γάμο στη χώρα μας δείχνουν ακριβώς τη σχέση ανάμεσα στην πίστη και την πολιτική. Η σημερινή αντιπαράθεση γύρω από τη δυνατότητα θέσπισης του γάμου των ομοφυλοφίλων δεν στερείται θρησκευτικού υπόβαθρου· κάθε άλλο.
Θα μου πείτε, χρειάζεται να είσαι άθεος για να αντιληφθείς πως η φορολογία για την Εκκλησία πρέπει να είναι σε εθελοντική βάση; Αναμφίβολα όχι! Χρειάζεται απλώς κοινή λογική για να αποδεχτείς ότι για τις εθελοντικές οργανώσεις της κοινωνίας πολιτών, είτε μιλάμε για την Εκκλησία, είτε για τα κόμματα, είτε για τις αθλητικές ομάδες, πρέπει να πληρώνουν αυτοί που θέλουν, άρα να φορολογούμαστε σε εθελοντική βάση. Αλλά αυτό είναι μια άλλη συζήτηση.
Το πρόβλημα, λοιπόν, στη χώρα μας δεν βρίσκεται στο γεγονός πως υπάρχουν άθεοι πολιτικοί και άλλοι που είναι θρησκευόμενοι. Το πρόβλημα είναι πως οι περισσότεροι Ελληνες πολιτικοί συμπεριφέρονται σαν ο μόνος θεός που πιστεύουν να είναι η κάλπη και οι μόνοι άγιοι που πραγματικά σέβονται να είναι οι ψήφοι. Προσοχή! Εννοώ πως σέβονται τις ψήφους, όχι τους ψηφοφόρους τους. Στην ουσία λοιπόν, οι πολιτικοί μας ακολουθούν μια μακιαβελική λογική στη σχέση τους με τα Θεία. Ο Μακιαβέλι, στις συμβουλές του προς τον ηγεμόνα, φρόντιζε να τονίζει πως του είναι αδιάφορο αν ο ηγεμόνας πιστεύει ή όχι στον Θεό αρκεί, αν αυτός ηγεμονεύει σε θεοσεβούμενη χώρα, να προσποιείται τον θεοσεβούμενο, για να μην προκαλεί τα θρησκευτικά πιστεύω των υπηκόων του. Με αυτόν τον τρόπο θα διατηρηθεί ευκολότερα στην εξουσία. Ακριβώς από εδώ, από την υποκρισία και τον κυνισμό, πηγάζουν τα δεινά της ελληνικής πολιτικής.
Επειδή, λοιπόν, οι πολιτικές ηγεσίες, ιδιαίτερα εκείνες που διεκδικούν την εξουσία, προτιμούν να προβάλλουν όχι τις πεποιθήσεις τους, αλλά μόνο εκείνες που είναι δημοφιλείς, η ελληνική πολιτική σκηνή έχει καταντήσει μια απέραντη θάλασσα ρηχότητας, λαϊκισμού και οπορτουνισμού. Γι’ αυτό και οι κραυγές και τα μεγάλα λόγια υποκαθιστούν την αντιπαράθεση επί πραγματικών θέσεων. Γιατί, απλούστατα, για τις πραγματικές θέσεις δεν δίνουν δεκάρα οι περισσότεροι.
Οι Ελληνες πολιτικοί και τα πολιτικά κόμματα κρύβουν ή αλλάζουν τις απόψεις τους όταν φοβούνται πως αυτές μπορεί να τους στερήσουν ψήφους. Αρνούνται να τοποθετηθούν ενάντια στο ρεύμα. Δεν θέλουν να γίνονται δυσάρεστοι στο ακροατήριο, παρά μόνον όταν δεν μπορούν να κάνουν αλλιώς. Είμαι, λοιπόν, πολύ περίεργος να μάθω αν ο ΣΥΡΙΖΑ επιμένει ακόμη πως θα προχωρήσει άμεσα στην καθιέρωση της υποχρεωτικότητας του πολιτικού γάμου και στον διαχωρισμό μεταξύ Εκκλησίας και κράτους. Ή μήπως τώρα που πήγαν οι «πασόκοι» εκεί, όλα αυτά θα ξεχαστούν;
Η συζήτηση περί της αθεΐας του Αλέξη Τσίπρα έγινε γρήγορα ρηχή και χωρίς σημασία. Από τη μία, ο ίδιος δεν επιθυμεί να τοποθετηθεί με ειλικρίνεια και σοβαρότητα σε κάτι που φοβάται πως θα αποτελέσει εμπόδιο στον δρόμο του προς την εξουσία και, από την άλλη, ο χειρισμός του θέματος από τη Νέα Δημοκρατία κινούνταν προς την ίδια ψηφοθηρική κατεύθυνση, έστω και από την αντίθετη όχθη του ποταμού.
Αυτές είναι οι αρχές μου, αλλά αν δεν σας αρέσουν έχω και άλλες, έλεγε ο Αμερικανός κωμικός Γκράουτσο Μαρξ. Αυτό νομίζω πως χαρακτηρίζει την ελληνική πολιτική ζωή.
* Ο κ. Νίκος Μαραντζίδης είναι αναπληρωτής καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας και επισκέπτης καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Καρόλου στην Πράγα και στο Πανεπιστήμιο της Βαρσοβίας.