Η διπλά χαμένη τιμή της πολιτικής ηθικής

 Του Γιώργου Σιακαντάρη, www.metarithmisi.gr, 23.12.13

 Όλα αυτά σημαίνουν μεταρρυθμίσεις που θα μετατρέπουν τις δομές πρόνοιας και παροχής κοινωνικών υπηρεσιών σε αναπτυξιακούς μοχλούς, σημαίνουν αλλαγές στη σχέση πολιτικής και επιχειρηματικότητας. Η πολιτική για να είναι ηθική και αποτελεσματική χρειάζεται επίσης μια Σοσιαλδημοκρατία που θα κατανοεί την κοινωνία και όχι μια «Κεντροαριστερά» που υπεροπτικά βάλλει μόνο εναντίον του κράτους και αφήνει στο απυρόβλητο την αγορά.

Αμέσως μετά την πτώση της χούντας η ενασχόληση με την πολιτική ήταν τίτλος τιμής. Ο κάτοχος αυτού του τίτλου δικαιούνταν να υπερηφανεύεται. Σήμερα οι περισσότεροι ταυτίζουν τη συμμετοχή στην πολιτική δραστηριότητα με μια ιδιοτελή συμπεριφορά. Πνέει λοιπόν η πολιτική τα λοίσθια; Αν κρίνουμε από τη συσσωρευμένη απογοήτευση των τελευταίων ετών, από την κρίση αντιπροσώπευσης που έχει μετασχηματιστεί σε κρίση της Δημοκρατίας, μάλλον ναι. Αν μάλιστα προσθέσουμε και τα γεγονότα των τελευταίων ημερών όπου είχαμε τη δημοσίευση του πόθεν έσχες των ιδιαίτερα πλουσίων πολιτικών, τους αριστερούς επενδυτές που προβλέπουν κατάρρευση των χρηματοπιστωτικών επενδύσεων, τον βουλευτή που είχε εισπράξει ένα μυθικό ποσόν από ιδιωτική ασφαλιστική και τον Λιάπη με τις πλαστές πινακίδες, για να αρκεστώ μόνο σ’ αυτά τα παραδείγματα, βλέπουμε ανάγλυφα τις αιτίες που η πολιτική διαρκώς αποστρέφει. Φυσικά η χειρότερη υπηρεσία που μπορεί κανείς να προσφέρει στην πολιτική είναι «να το ρίξει» στην ηθικολογία. Γιατί αν και είναι αλήθεια ότι η πολιτική δεν ανάγεται στην ηθική, είναι επίσης αλήθεια ότι αυτή έχει τη δική της ηθική. Και η ηθική της πολιτικής είναι η αποτελεσματική προάσπιση του δημόσιου συμφέροντος. Δεν φθάνει όμως αυτό. Δεν φθάνει ένας πολιτικός ή ένα πολιτικό σύστημα να υπερασπίζονται πάρα πολύ καλά το δημόσιο συμφέρον- στην περίπτωση μάλιστα ορισμένων δικών μας πολιτικών και του δικού μας πολιτικού συστήματος δεν συνέβη ούτε αυτό. Για να λειτουργήσει η πολιτική ως θετικό παράδειγμα, χρειάζεται να μην υπάρχει διχασμός μεταξύ της προσωπικής ζωής των δρώντων και της ιδεολογίας που υποτίθεται ότι οι ίδιοι ενστερνίζονται.

Φυσικά και δεν είναι κακό οι πολιτικοί να έχουν περιουσία. Προκαλεί όμως απορία γιατί τόσο πολλοί πολιτικοί έχουν τόσο μεγάλες περιουσίες. Αυτό μπορεί να σημαίνει δύο πράγματα: ή ότι με την πολιτική μπορεί να ασχοληθεί μόνο κάποιος που έχει περιουσία, γιατί αυτή είναι μια ακριβή δραστηριότητα ή ότι όποιος ασχολείται με την πολιτική θα είναι «ανόητος» αν δεν κάνει περιουσία. Και οι δύο αυτές εκδοχές φυσικά και δεν μπορούν να συγκινήσουν τη μεγάλη πλειοψηφία των πολιτών και ιδίως των νέων.

Φυσικά και δεν είναι κακό να επενδύει κανείς τα χρήματα του σε μεγάλες χρηματοπιστωτικές εταιρείες, ούτε αυτό τον αποκλείει από το να είναι αριστερός, μόνο που τότε, όταν αναλύει τη σχέση χρήματος και πολιτικής ζωής πρέπει να βλέπει το φαινόμενο στη διπλή του διάσταση και όχι μονομερώς. Γιατί δεν μπορείς να προβλέπεις ή ακόμη περισσότερο να επιδιώκεις την κατάρρευση του καπιταλισμού και την ίδια στιγμή να επενδύεις τα με θεμιτό τρόπο, ας το δεχτούμε, αποκτημένα ιδιωτικά σου κεφάλαια στα πιο «σκληρά» χρηματοπιστωτικά προϊόντα. Αν επίσης όντας συνδικαλιστής αποκτάς μια ασφαλιστική αποζημίωση ίση με την αποζημίωση των υπολοίπων εργαζόμενων, τότε κανένα πρόβλημα, αυτός είναι ο καπιταλισμός. Αν όμως εσύ αποκτάς αποζημίωση δεκάδες και εκατοντάδες φορές υψηλότερη απ’ αυτή των υπολοίπων, τότε υπάρχει πρόβλημα. Γιατί αυτός είναι ο καπιταλισμός της συναλλαγής καπιταλιστών με τους εκπροσώπους των εργαζόμενων. Και σ’ αυτή τη διαπίστωση δεν νομίζω να διαφωνεί ο κατά τα φαινόμενα έντιμος πολιτικός Λαφαζάνης. Αλλά μάλλον διαφωνεί ο βουλευτής Τσουκαλάς και ο Πρόεδρος Τσίπρας που τον καλύπτει.

Η πολιτική σήμερα δεν εμπνέει τους πολίτες γιατί είναι διπρόσωπη. Κάνει άλλα από αυτά που πιστεύει και λέει άλλα από αυτά που κάνει Και αυτή η διπροσωπία της δεν θα ξεπεραστεί όσο βλέπουμε οι κοινωνικές ανισότητες να διευρύνονται σ’ αυτή τη χώρα, όσο βλέπουμε να λοιδορείται και να καταδικάζεται στο όνομα των «μεταρρυθμίσεων» και του μικρότερου δημόσιου τομέα, η στοιχειώδης υποχρέωση του κράτους να παρέχει κοινωνικές υπηρεσίες στους πολίτες του. Η χώρα χρειάζεται μεταρρυθμίσεις, αλλά τέτοιες που θα εμπνέουν τους πολίτες της και όχι τέτοιες που θα καταργούν κάθε έννοια δημόσιου συμφέροντος, γιατί εντέλει η πολιτική ισούται με το δημόσιο συμφέρον συν την προσωπική εντιμότητα. Δημόσιο συμφέρον συν ατομικό πολιτικό ήθος ιδού η ηθική της πολιτικής.

Η πολιτική για να αρχίσει να εμπνέει εκ νέου πρέπει να εκπέμπει μηνύματα κοινωνικής δικαιοσύνης και άρσης των κοινωνικών ανισοτήτων. Και κάτι τέτοιο δεν μπορεί να γίνει με ένα φορολογικό σύστημα που φορτώνει τα βάρη του σε μια μικρή κατηγορία πολιτών. Η πρώτη μεγάλη Μεταρρύθμιση που χρειάζεται να είχε γίνει από χθες είναι η διεύρυνση της φορολογικής βάσης στα κοινωνικά στρώματα που φοροδιαφεύγουν και φοροαποφεύγουν. Και η φοροδιαφυγή δεν θα πατάσσεται, ούτε η φορολογική βάση θα διευρύνεται, όσο η πολιτική δραστηριότητα θα είναι ακριβή, όσο θα χρειάζεται πολιτικό χρήμα. Και ο νοών νοείτω. Άρση των ανισοτήτων επίσης δεν μπορεί να υπάρχει εκεί όπου δεν υπάρχει ισχυρό και ποιοτικό κράτος πρόνοιας. Εκεί όπου δεν δίνονται ίσες ευκαιρίες στους πολίτες.

Όλα αυτά σημαίνουν μεταρρυθμίσεις που θα μετατρέπουν τις δομές πρόνοιας και παροχής κοινωνικών υπηρεσιών σε αναπτυξιακούς μοχλούς, σημαίνουν αλλαγές στη σχέση πολιτικής και επιχειρηματικότητας. Η πολιτική για να είναι ηθική και αποτελεσματική χρειάζεται επίσης μια Σοσιαλδημοκρατία που θα κατανοεί την κοινωνία και όχι μια «Κεντροαριστερά» που υπεροπτικά βάλλει μόνο εναντίον του κράτους και αφήνει στο απυρόβλητο την αγορά.

Ο Γιώργος Σιακαντάρης είναι κοινωνιολόγος, συγγραφέας, μέλος της συντακτικής επιτροπής της Μεταρρύθμισης