Το συνέδριο της Δημοκρατικής Αριστεράς και το φάντασμα του Ντύλαν Τόμας

 Του Γιώργου Τσακνιά, 20.12.13
Δεκαοχτώ ουίσκι, πρέπει να είναι ρεκόρ!Τα τελευταία λόγια του Ντύλαν Τόμας
Ένα βράδυ του 1982, σε ηλικία δεκατεσσάρων ετών, πήρα ένα κόκκινο σπρέι και πήγα κι έγραψα στον τοίχο του σχολείου της γειτονιάς μου: Ζήτω το 3ο (11ο) συνέδριο του ΚΚΕ εσωτ. Βεβαίως, επειδή ήτο νυξ ασέληνος και δεν έβλεπα την τύφλα μου —είχα επιπλέον μια αόριστη αίσθηση ότι έκανα κάτι παράνομο και επαναστατικό και τρομερά επικίνδυνο— δεν πρόσεξα αρχικά προς τα πού ήταν στραμμένο το στόμιο του σπρέι, με αποτέλεσμα να βάψω τα μούτρα μου και να καταστρέψω ένα καλό μπουφάν. Λίγη ώρα και αρκετά μπουκάλια νέφτι αργότερα, οι γονείς μου με κράξανε: «τι αηδίες είναι αυτές, εμείς δεν γεμίζουμε τους τοίχους της πόλης μας με συνθήματα και μπούρδες…» Δεν έχω ιδέα τι με έκανε να πάω να γράψω το ακατάληπτο αυτό σύνθημα (με τη σχιζοφρενική διπλή αρίθμηση, που υποδηλώνει την ανάγκη σύνδεσης με το παρελθόν, για να μπορούμε να λέμε ότι «αυτό το κόμμα έρχεται από μακριά και πηγαίνει μακριά…») σε έναν αθώο τοίχο. Πάντως, φαίνεται πως αντιλαμβανόμουν ότι τα συνέδρια των αριστερών κομμάτων είναι κάτι σημαντικό για τα μέλη τους.

Πριν από λίγες ημέρες ολοκληρώθηκε το 2ο συνέδριο της Δημοκρατικής Αριστεράς. Ας δούμε αν του δώσαμε τη σημασία που του άξιζε. Δεν θα αναφερθώ τόσο στις πολιτικές αποφάσεις του, όσο σε ζητήματα διαδικασιών — που, βέβαια, μόνο άσχετα δεν είναι με την καθαυτό πολιτική πλευρά.
Αρκετοί σύνεδροι στις ομιλίες τους επεσήμαναν ότι ήταν ένα συνέδριο fast track: ο προσυνεδριακός διάλογος είχε διάρκεια μόλις είκοσι πέντε (25) ημερών! Σαφώς πρόκειται περί ρεκόρ στην ιστορία των κομμάτων της ελληνικής αριστεράς — ένα ρεκόρ ίσως όχι θανατηφόρο, σαν αυτό του Ντύλαν Τόμας, σίγουρα πάντως ανθυγιεινό.
Κανένα αριστερό κόμμα από το 1974 και μετά, του ΚΚΕ συμπεριλαμβανομένου, δεν έκανε συνέδριο με τόσο συνοπτικές διαδικασίες και χωρίς ουσιαστικό και ανοιχτό προσυνεδριακό διάλογο: ΚΚΕ εσωτερικού (με την κουλή διπλή αρίθμηση), ΕΑΡ, Συνασπισμός (ενιαίος), Συνασπισμός (κουτσουρεμένος), ΣΥΡΙΖΑ — όλα τα συνέδρια όλων αυτών των κομμάτων αποτελούσαν το τέλος της διαδρομής ενός ζωντανού, έντονου, παθιασμένου —και, πάντως, ανοιχτού— προσυνεδριακού διαλόγου, που διεξαγόταν ελεύθερα και δημόσια (τουλάχιστον ενώπιον μελών και φίλων) και που μια Επιτροπή Διαλόγου του κόμματος τον αξιοποιούσε για να αντλήσει από τις αντιτιθέμενες απόψεις προς όφελος της παραγωγής πολιτικής. Παρά τον δημοκρατικό συγκεντρωτισμό, παρά την όποια χειραγώγηση στη διαμόρφωση θέσεων και πλειοψηφιών, ο διάλογος γινόταν. Τα μέλη έφταναν στο συνέδριο έχοντας διαβάσει επιχειρήματα και αντεπιχειρήματα.
Στις προσυνεδριακές συνελεύσεις των τοπικών οργανώσεων της Δημοκρατικής Αριστεράς, τα μέλη καλούνταν να τοποθετηθούν επί ενός κειμένου πενήντα σελίδων (συν άλλες πενήντα το παράρτημα με θεματικές θέσεις). Αν και η σχετική εγκύκλιος της Οργανωτικής Επιτροπής του συνεδρίου προέτρεπε σε διπλές συνελεύσεις, ούτως ώστε να προλάβει να γίνει πραγματική και εις βάθος συζήτηση, στην πράξη όλες (σχεδόν;) οι οργανώσεις έκαναν μία μόνο προσυνεδριακή συνέλευση, στη διάρκεια της οποίας οι θέσεις παρουσιάζονταν εντός εικοσαλέπτου, οι «τρεις τροπολογίες» και τα «κείμενα συμβολής του Αριστερού Δικτύου» είχαν από ένα δεκάλεπτο και, εν συνεχεία, το κάθε μέλος μπορούσε να θέσει ερωτήσεις και να τοποθετηθεί για πέντε λεπτά. Ακολουθούσε η εκλογή των συνέδρων και μετά κατά κανόνα η ταβέρνα, ο χώρος όπου το κρασί έλυνε τις γλώσσες και επιτέλους γινόταν ουσιαστικός και ζωντανός πολιτικός διάλογος — κατόπιν διαδικαστικής εορτής, ωστόσο.

Ο ηλεκτρονικός διάλογος —που τη σήμερον ημέρα θα μπορούσε, σε κάποιο βαθμό, να υποκαταστήσει τα κονταροχτυπήματα στις σελίδες αριστερών εφημερίδων και περιοδικών— υπήρξε ιδιαίτερα υποτονικός: το επίσημο site του κόμματος άνοιξε —και πολύ καλά έκανε!— για τα μέλη, τα οποία είχαν τη δυνατότητα να στείλουν μέχρι δύο κείμενα, μέχρι χίλιες λέξεις το καθένα, για οποιοδήποτε θέμα γενικής πολιτικής ή ειδικό, στο πλαίσιο του προσυνεδριακού διαλόγου. Το γεγονός ότι δεν υπήρχε η δυνατότητα σχολιασμού ήταν αρνητικό αλλά κατανοητό — σε αυτήν την περίπτωση, η διαχείριση του site θα απαιτούσε αρκετές εργατοώρες. Αυτό όμως που καταδεικνύει τη γραφειοκρατική δυσφορία και την παλαιοκομματική καχυποψία απέναντι στα ηλεκτρονικά μέσα είναι το πώς (δεν) διαφημίστηκε αυτή η δυνατότητα ηλεκτρονικού διαλόγου: για να  μάθει ένα μέλος ή ένας φίλος της Δημοκρατικής Αριστεράς ότι το site άνοιξε στον διάλογο και περιμένει κείμενα, θα έπρεπε να έχει διαβάσει την 3η εγκύκλιο της Οργανωτικής Επιτροπής του 2ου συνεδρίου. Μέλος κι εγώ της Ο.Ε., είχα ρωτήσει πώς ακριβώς θα διαφημίσουμε το άνοιγμα του site και είχα λάβει την απάντηση ότι θα σταλούν mail κ.λπ. Τελικά, απλώς εστάλη η προαναφερθείσα εγκύκλιος, μια κρύα νύχτα του χειμώνα. Ούτε ένα χωριστό mail, ούτε μια ανάρτηση στις επίσημες σελίδες του κόμματος στα social media, ούτε ένα tweet, ούτε ένα sms στα μέλη (ενώ βρέχει sms για συνελεύσεις, εκδηλώσεις, κάλαντα, συνεντεύξεις κ.ά.) — τίποτα που να δείχνει ότι η ΔΗΜΑΡ θέλει πραγματικά τον διάλογο και διαφημίζει το άνοιγμα του site της. Οι φίλοι του κόμματος θα περίμενε κανείς επίσης να ενημερωθούν κάπως —μια ανακοίνωση, ένα δελτίο Τύπου—, μιας και το κάλεσμα για συμμετοχή στον διάλογο απευθύνεται και σε αυτούς, οι οποίοι δεν λαμβάνουν, ωστόσο, τα mail της οργανωτικής επιτροπής. Συνελόντι ειπείν: αν η πρόθεση να γίνει διάλογος ανοιχτός ήταν ειλικρινής και όχι προσχηματική, αν εντασσόταν όντως σε μια προσπάθεια «ανοίγματος στην κοινωνία», το επίσημο site του κόμματος θα είχε ανοίξει νωρίτερα, με άλλους όρους, και το άνοιγμα αυτό θα είχε διαφημιστεί από το κόμμα ως επίτευγμα. Δεν θα κρυβόταν μέσα σε μια συνημμένη εγκύκλιο.
Την τελευταία μέρα του συνεδρίου, την Κυριακή 15/12, κατά την εκλογή της νέας Κ.Ε., είχαμε άλλο ένα ρεκόρ: για πρώτη φορά στην ιστορία της αριστεράς, η —καταστατικά θεμιτή— δυνατότητα της λίστας δεν χρησιμοποιήθηκε από τη μειοψηφία αλλά από την πλειοψηφία, η οποία περιχαρακώθηκε σε ψηφοδέλτιο με τίτλο «Λίστα θέσεων». Προφανώς, για να μπεις σε αυτή τη λίστα, έπρεπε πρώτα να υποβάλεις δήλωση νομιμοφροσύνης. Στις διαμαρτυρίες συνέδρων για αυτή την πρωτοτυπία, ο πρόεδρος του κόμματος ένιψε τας χείρας του: «Διαφωνώ, αλλά δεν μπορώ να απαγορεύσω σε κανέναν να κατεβάσει λίστα».
Παράλληλα, στην ψηφοφορία για πρόεδρο του κόμματος, ο ψηφοφόρος σύνεδρος είχε δύο επιλογές: ή ένα απλό λευκό χαρτί, ή ένα ψηφοδέλτιο με το όνομα του Φώτη Κουβέλη, πάνω από το οποίο όμως είχε αναγραφεί η φράση «ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΗ ΑΡΙΣΤΕΡΑ — ΥΠΟΨΗΦΙΟΣ ΠΡΟΕΔΡΟΣ» με τεράστια κόκκινα γράμματα. Λεπτομέρεια, ναι — αλλά, ως γνωστόν, «ο διάβολος κρύβεται στις λεπτομέρειες». Η επανεκλογή του Φώτη Κουβέλη με συντριπτικό ποσοστό ήταν δεδομένη. Δεν χρειαζόταν το κόκκινο χρώμα. Δεν ισχυρίζομαι ότι πρόκειται περί συνωμοσίας, μάλλον ήταν έμπνευση της στιγμής κάποιου πολιτικά ασήμαντου νοός· αλλά οι ηγέτες καλό είναι να μην περιστοιχίζονται από πολιτικά ασήμαντους νόες.
Επόμενη πρωτοφανής επιλογή ήταν η δημοσιοποίηση των ονομάτων των εκλεγέντων στην Κ.Ε. ανά λίστα εκλογής και όχι σε έναν ενιαίο κατάλογο. Λες και οι σύνεδροι δεν εξέλεξαν μία Κεντρική Επιτροπή ενός κόμματος, αλλά δύο ομάδες. Άλλη μια πρωτιά, καθώς ούτε αυτό έχει ξανασυμβεί — ούτε καν στον Συνασπισμό, όπου οι λίστες ήταν πολυάριθμες. Άλλο ένα ρεκόρ, δηλαδή. Από όλους τους υποψηφίους, πρώτος σε σταυρούς ήταν ο απερχόμενος Γραμματέας της Κ.Ε. Σπύρος Λυκούδης, αν και υποψήφιος με τη λίστα της μειοψηφίας («ενωτική λίστα»). Η πρωτιά του και το γεγονός ότι ψηφίστηκε από πολλούς συνέδρους που κατά τα άλλα στήριξαν την πλειοψηφία —αρκετοί επίσης ψήφισαν τον Γρηγόρη Ψαριανό και τον Ανδρέα Παπαδόπουλο, που κατέλαβαν τη 12η και τη 15η θέση, αντίστοιχα— αποτελούν σαφή ενωτική απάντηση του σώματος στη διχαστική επιλογή της «λίστας θέσεων» και οδηγούν σε πολιτικά συμπεράσματα, τα οποία όμως φαίνεται πως ενοχλούν.
Δύο ημέρες μετά τις αρχαιρεσίες, τα νεοεκλεγέντα μέλη της Κ.Ε. ενημερώθηκαν —με τίνος απόφαση, αλήθεια;— ότι «η συνεδρίαση της νέας Κ.Ε. θα πραγματοποιηθεί το Σάββατο 11/01/14 με αντικείμενο την εκλογή Ε.Ε. και γραμματέα της Κ.Ε.» Και ξαφνικά, ο «πυκνός πολιτικός χρόνος» —το επιχείρημα για τη διεξαγωγή του συνεδρίου τον Δεκέμβρη— αραίωσε ως διά μαγείας: το ίδιο το συνέδριο δεν μπορούσε να πάρει μια μικρή αναβολή μέχρι τις 11 Ιανουαρίου γιατί υπήρχε το ενδεχόμενο να μας προλάβουν οι πολιτικές εξελίξεις, η εκλογή όμως Εκτελεστικής Επιτροπής και Γραμματέα της Κ.Ε. μπορεί να περιμένει μέχρι τις 11 Ιανουαρίου. Έλα μωρέ τώρα, γιορτές είναι, σαν τι δηλαδή θα γίνει;
Ουδείς δικαιούται να αμφισβητεί τις αποφάσεις της πλειοψηφίας· προφανώς οφείλουμε όλοι να τις σεβόμαστε, κι ας διαφωνούμε. Δημοκρατία, ωστόσο, δεν είναι το «δίκαιο της πλειοψηφίας». Δημοκρατία δεν είναι καν ένα σύνολο τυπικών κανόνων — είναι και αυτό, αλλά είναι και μια ολόκληρη πολιτική αντίληψη και καθημερινή πρακτική και κώδικας συμπεριφοράς. Η ολοκληρωτική απόρριψη του σκεπτικού της μειοψηφίας, η πρεμούρα να «οξυνθούν οι αντιθέσεις», να περιχαρακωθούν τα «μαντριά», να καταγραφούν οι συσχετισμοί και να υποδειχθεί στη μειοψηφία, εμμέσως πλην σαφώς, η έξοδος ή η περιθωριοποίηση δεν δείχνουν παρά φόβο και πολιτική ένδεια. Η κυνική επίκληση της «ευρείας πλειοψηφίας» ως αναγκαίου όρου για την άσκηση πολιτικής αντιφάσκει και με τις πρακτικές και με τις ιδέες της ανανεωτικής αριστεράς και απηχεί ιδιοκτησιακή αντίληψη του κόμματος.
Πολλές από τις τεχνικές των διαδικαστικών και πολιτικών μεθοδεύσεων είναι γνωστές — έργο που έχουμε ξαναδεί και που πιστεύαμε πως το είχαμε αφήσει οριστικά πίσω. Δεν λείπουν βέβαια μερικές πρωτοτυπίες, ορισμένες παραλλαγές, κάποια ρεκόρ· τα ρεκόρ ωστόσο θέλουν προσοχή. Καμιά φορά, όπως στην περίπτωση του Ντύλαν Τόμας, η υπερπροσπάθεια που απαιτούν είναι αυτοκτονική. Και περιττή.
Υ.Γ. Σκοπός αυτού του άρθρου δεν είναι η γκρίνια γενικώς· είναι να ειπωθούν τα πράγματα δημόσια —όχι σε διαδρόμους, γραφεία και τηλέφωνα— και να ειπωθούν με το όνομά τους. Για να μην επαναλαμβάνουμε τα ίδια λάθη. Ο Ντύλαν Τόμας, το φάντασμα του οποίου πλανιέται πάνω από το κείμενο, όταν κάποτε ρωτήθηκε γιατί έγινε ποιητής, απάντησε: «γιατί ερωτεύτηκα τις λέξεις». Η ανανεωτική αριστερά ήταν και είναι ερωτευμένη με τις λέξεις και δεν φοβάται τον λόγο, τον αντίλογο, τον διάλογο. Εσωστρέφεια δεν είναι να συζητάμε και να διαφωνούμε ανοιχτά — είναι ακριβώς το αντίθετο. Κλείνω με δυο στίχους από το πιο γνωστό ίσως ποίημα του Ντύλαν Τόμας, σε μετάφραση Διονύση Καψάλη:
Μη στέργεις ήσυχα να πας σε νύχτα ευλογημένη.
Να μαίνεσαι, να μαίνεσαι όταν το φως πεθαίνει.

Ο Γιώργος Τσακνιάς, είναι μέλος της Κ.Ε. της Δημοκρατικής Αριστεράς