Οι Βιβλιοθήκες δεν κάνουν θόρυβο... Ούτε όμως η κοινωνία ούτε η ακαδημαϊκή κοινότητα διεκδίκησαν ποτέ μια καλύτερη Εθνική Βιβλιοθήκη. Οι πανεπιστημιακοί μας δεν συχνάζουν στις Βιβλιοθήκες.

 Της Μαρίας Κατσουνάκη, Καθημερινή

Εχουμε και λέμε: εθνική βιβλιοθήκη στα πρόθυρα κατάρρευσης, εθνική ταινιοθήκη σε απόλυτη οικονομική δυσπραγία, εθνικό μουσείο σύγχρονης τέχνης με προϋπολογισμό φτωχής κινηματογραφικής παραγωγής. Η συζήτηση για τους «θεσμούς, την πολιτιστική πολιτική και μεταρρύθμιση στην Ελλάδα της κρίσης» που διοργάνωσε η ΔΗΜΑΡ, την Πέμπτη το βράδυ, στην Τεχνόπολη, μας ανησύχησε. Οχι τόσο για ό,τι ήδη γνωρίζαμε αλλά για την εντυπωσιακή διάρκεια και αντοχή του όλο και χειρότερου σεναρίου. Ο Σταύρος Ζουμπουλάκης, πρόεδρος του Εφορευτικού Συμβουλίου της Εθνικής Βιβλιοθήκης (ΕΒΕ), διέθετε τα περισσότερα και πιο αποκαλυπτικά στοιχεία προς αυτήν την κατεύθυνση: «Ο προϋπολογισμός της ΕΒΕ για το 2014 είναι 292.000 ευρώ – στο ποσό αυτό δεν συμπεριλαμβάνεται η μισθοδοσία του προσωπικού. Η Βιβλιοθήκη πληρώνει 243.000 ευρώ τοκοχρεολύσιο προς την Εθνική Τράπεζα για το δάνειο με το οποίο αγοράστηκε το 2008 το κτίριο του Βοτανικού. Η Βιβλιοθήκη καταβάλλει επίσης 120.000 ευρώ τον χρόνο για κοινόχρηστα του κτιρίου του Βοτανικού. Και ακόμη: 17.000 ευρώ για συνδρομές σε διεθνείς οργανισμούς βιβλιοθηκών των οποίων είναι μέλος. Το άθροισμα των παραπάνω ποσών είναι 380.000 ευρώ. Ενημερώσαμε επίσημα το υπουργείο Παιδείας.

Η απάντηση μας ήρθε λίγο αργότερα: μας ζητήθηκε να υποβάλουμε σχέδιο προϋπολογισμού για το 2015, 2016 και 2017 μειωμένο κατά 11%, δηλαδή να ανέρχεται στο ποσό των 260.000 ευρώ. Αρα από το 2015 ούτε το Βαλλιάνειο θα μπορεί να πληρώνει τη ΔΕΗ – τις άλλες παροχές (νερό, τηλέφωνο) δεν μπορεί να τις πληρώνει από αύριο, το 2014. Αυτή είναι η πραγματικότητα της ΕΒΕ χωρίς καμία υπερβολή ή δραματοποίηση».

Πριν χρεωθεί η παρακμή στην κρίση ο Σταύρος Ζουμπουλάκης φροντίζει να διαλύσει την αυταπάτη: «Θα ήταν πολύ βολικό για όλους μας να αποδώσουμε τη μαύρη μοίρα της στην οικονομική κρίση. Ομως και πριν από την κρίση η λειτουργία της ΕΒΕ πολύ απείχε από το να είναι ικανοποιητική. Η οικονομική κρίση ήρθε απλώς και αποτέλειωσε έναν άρρωστο οργανισμό». Πού οφείλεται, λοιπόν, η κατάρρευση;

«Συνδέεται στενά με την πελατειακή αντίληψη και λειτουργία του πολιτικού μας συστήματος», λέει ο Στ. Ζουμπουλάκης. «Οι χρήστες της ΕΒΕ αποτελούν μια πελατειακά αμελητέα ποσότητα για να ενδιαφέρει τα πολιτικά κόμματα. Επιπλέον, η ΕΒΕ δεν είναι επικοινωνιακά αξιοποιήσιμη από έναν πολιτικό, όπως είναι άλλοι πολιτιστικοί οργανισμοί, αφού δεν υπάρχουν εκεί ούτε πρεμιέρες παραστάσεων ούτε εγκαίνια εκθέσεων. Είναι ένας χώρος ησυχίας όπου κάποιοι παράξενοι άνθρωποι πηγαίνουν και διαβάζουν. Οι Βιβλιοθήκες δεν κάνουν θόρυβο. Δεν είναι να απορεί λοιπόν κανείς που κανείς υπουργός Παιδείας και κανείς πρωθυπουργός δεν αποφάσισε να συνδέσει το όνομά του με την ΕΒΕ».

Κι αυτή η αιτία θα έμοιαζε «βολική» αν ο ομιλητής δεν φρόντιζε να ανοίξει και άλλα μέτωπα: «Ούτε όμως η κοινωνία ούτε η ακαδημαϊκή κοινότητα διεκδίκησαν ποτέ μια καλύτερη ΕΒΕ. Οι πανεπιστημιακοί μας δεν συχνάζουν στις Βιβλιοθήκες. Οσο μάλιστα η ΕΒΕ παρήκμαζε, τόσο οι ερευνητές απομακρύνονταν από αυτήν και όσο εκείνοι απομακρύνονταν τόσο επιταχυνόταν η παρακμή της. Θα μου πείτε ότι οι πανεπιστημιακοί του μεγαλύτερου πανεπιστημίου της χώρας δεν νοιάστηκαν να φτιάξουν μια αξιοπρεπή πανεπιστημιακή Βιβλιοθήκη παρά βολεύονταν με τα μικρομάγαζα των Βιβλιοθηκών των Σπουδαστηρίων και θα νοιάζονταν για την ΕΒΕ; Στα παραπάνω ας προσθέσουμε και την προϊούσα διάλυση της δημόσιας διοίκησης, με οργανισμούς αναξιολόγητους και με ένα προσωπικό που δεν κρίνεται ποτέ και δεν ελέγχεται ποτέ η υπηρεσιακή του συνέπεια».

Το ελληνικό κράτος όμως σήμερα δεν έχει χρήματα και δεν θα έχει ούτε στο προσεχές μέλλον. Μα ακόμη και αν είχε, η ΕΒΕ δεν ανήκει στις προτεραιότητες της Πολιτείας ούτε είναι η πρώτη έγνοια της κοινωνίας.«Οπότε τι κάνουμε, σε τι ελπίζουμε, για τι παλεύουμε;». Την ερώτηση διατύπωσε ο ίδιος ο Στ. Ζουμπουλάκης για να απαντήσει: «Υπάρχουν δύο ελπιδοφόρα σημάδια:

α) Η εκλογή του νέου Γενικού Διευθυντή, η οποία θα ολοκληρωθεί και τυπικά τις προσεχείς μέρες. Η ΕΒΕ είναι χωρίς Γενικό Διευθυντή από το 2005. β) Η σταθερή βούληση του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος να συμπαρασταθεί στην ΕΒΕ γενικά και όχι να ολοκληρώσει απλώς την ανέγερση των νέων κτιριακών εγκαταστάσεων. Να συμπαρασταθεί και να συμπορευτεί, όχι καλύπτοντας λειτουργικές δαπάνες της –αυτές είναι υπόθεση του τακτικού προϋπολογισμού– αλλά χρηματοδοτώντας δράσεις σχετικές με την εκπαίδευση του προσωπικού, την οργάνωση της μετάβασης στις νέες κτιριακές εγκαταστάσεις, την παροχή ψηφιακών υπηρεσιών κ.ά. Ελπίζω επίσης ότι η μεγάλη δωρεά του ΙΣΝ, καθώς και η ίδια η σύμβαση που έχει υπογράψει με το ελληνικό Δημόσιο, θα ασκήσουν πίεση προς το κράτος ώστε να αναλάβει και αυτό, όσο του επιτρέπουν οι οικονομικές περιστάσεις, τις ευθύνες που του αναλογούν».

Αρκούν αυτά για να μας κάνουν να ελπίζουμε; «Οχι, δεν αρκούν». Ευθύς και σαφής ο ομιλητής. «Αν η Πολιτεία δεν καταλάβει την τεράστια σημασία αυτής της υπόθεσης για το παρόν και το μέλλον του έθνους και εξακολουθεί να αντιμετωπίζει την ΕΒΕ σαν να ήταν ένας επαρχιακός πολιτιστικός σύλλογος δεν υπάρχει ελπίδα. Θα τα καταφέρουμε; Δεν ξέρω. Οπως όλη η χώρα, έτσι και στην ΕΒΕ είμαστε υποχρεωμένοι να προχωράμε μέρα με τη μέρα».

ΥΓ. Ανορθόδοξη η σημερινή «Τρίτη Γνώμη». Τυπικά, είναι ένα μέρος από τη σύντομη εισήγηση του Σταύρου Ζουμπουλάκη στην εκδήλωση της ΔΗΜΑΡ. Ουσιαστικά, είναι ένα μάθημα αισιοδοξίας. Οξύμωρο; Οχι. Αν σκεφτεί κανείς ότι ο μόνος τρόπος για να κάνουμε το επόμενο βήμα είναι μην ωραιοποιούμε αλλά και να μη δραματοποιούμε την πραγματικότητα. Χωρίς λαϊκισμό αντιμετωπίζεται. Με δημαγωγία απλώς διογκώνεται.