Jacques Ranciere: Επτά κανόνες για να βοηθήσει κανείς στη διάδοση των ρατσιστικών ιδεών

Το παρόν άρθρο του Jacques Rancière δημοσιεύθηκε στις 21 Μαρτίου του 1997 στην εφημερίδα Le Monde. Διαβάζεται ως ένας οδηγός κακών πρακτικών από δημοσιογράφους, σχολιαστές, πολιτικούς και φυσικά μπορούμε να εντοπίσουμε πολλά κοινά με τον δημόσιο λόγο στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια.

Η διάδοση των ρατσιστικών ιδεών στη Γαλλία φαίνεται να είναι σήμερα εθνική προτεραιότητα.  Οι ρατσιστές δουλεύουν πάνω σε αυτό. Αλλά η προσπάθεια των προπαγανδιστών μιας ιδέας έχει όρια, σε μια εποχή όπου δυσπιστεί κανείς για τις ιδέες, και συχνά χρειάζεται να τα υπερβεί, με τη συμμετοχή των αντιπάλων του. Εδώ είναι η αξιοσημείωτη πτυχή της γαλλικής κατάστασης: οι πολιτικοί, οι δημοσιογράφοι και οι ειδικοί όλων των ειδών ήξεραν να βρουν τα τελευταία χρόνια τρόπους αρκετά αποτελεσματικούς για να χρησιμεύσει ο αντιρατσισμός τους σε μια πιο έντονη εξάπλωση των ρατσιστικών ιδεών. Όλοι οι κανόνες που εκφράζονται εδώ χρησιμοποιούνται ήδη. Αλλά χρησιμοποιούνται συχνά εμπειρικά και τυχαία, χωρίς σαφή επίγνωση της σημασίας τους. Κρίθηκε λοιπόν σκόπιμο, προκείμενου να εξασφαλιστεί η μέγιστη αποτελεσματικότητα τους, να παρουσιαστούν στους πιθανούς χρήστες τους με ένα σαφή και συστηματικό τρόπο.

1ος Κανόνας. - Πάρτε καθημερινά ρατσιστικούς λόγους και δώστε τους τη μέγιστη δυνατή δημοσιότητα. Σχολιάστε τους πολύ, ρωτήστε ασταμάτητα για τις μεγάλες προθέσεις τους για αυτόν τον κόσμο και τους ανθρώπους του δρόμου.
Για παράδειγμα, ας υποθέσουμε ότι σ’ ένα ρατσιστή ηγέτη, ενώ απευθύνεται στους υποστηρικτές του, του ξεφεύγει ότι υπάρχουν στη χώρα μας πολλοί τραγουδιστές που έχουν σκούρο δέρμα και πολλά ονόματα που ηχούν ξένα στην ομάδα ποδοσφαίρου της Γαλλίας. Μπορείτε να σκεφτείτε ότι αυτή η πληροφορία δεν αποτελεί πραγματικά λαβράκι και ότι είναι κοινότοπο, άλλωστε, ένας ρατσιστής, μιλώντας σε ρατσιστές, θα πρέπει να έχει ρατσιστικές απόψεις. Αυτή η στάση θα είχε διπλά λανθασμένο αποτέλεσμα: πρώτον παραλείπετε έτσι να εκδηλώσετε την επαγρύπνησή σας ανά πάσα στιγμή ενάντια στη διάδοση των ρατσιστικών ιδεών, και, δεύτερον, αυτές οι ιδέες θα εξαπλώνονταν από μόνες τους λιγότερο. Αλλά το σημαντικό είναι ότι πάντα μιλάμε για αυτές και ότι αυτές οι ιδέες φτιάχνουν το μόνιμο πλαίσιο του τι βλέπουμε και τι ακούμε. Δεν είναι απαραίτητο να εγκρίνουμε τις ρατσιστικές ιδέες. Αρκεί να βλέπουμε διαρκώς αυτό που μας δείχνουν, να μιλάμε για αυτό που μας μιλάνε, αρνούμενοι τις "ιδέες" τους, δεχόμαστε το δεδομένο που μας επιβάλλουν.

2ος Κανόνας. - Μην παραλείπετε ποτέ να συνοδεύετε τέτοιου είδους αποκαλύψεις με την πιο έντονη αγανάκτησή σας. Αυτός ο κανόνας είναι πολύ σημαντικός και πρέπει να τον κατανοήσετε καλά. Πρόκειται να εξασφαλιστεί τριπλό αποτέλεσμα: πρώτον, οι ρατσιστικές ιδέες πρέπει να καθιερωθούν ως κάτι τετριμμένο μέσω της διαρκούς διάδοσής τους, δεύτερον, θα πρέπει συνεχώς να καταγγέλλονται για να διατηρήσουν ταυτόχρονα τη δύναμη σκανδάλου και έλξης τους, τρίτον, αυτή η καταγγελία πρέπει η ίδια να εμφανίζεται ως δαιμονοποίηση, η οποία κατηγορεί τους ρατσιστές ότι λένε κάτι που είναι, εξάλλου, κοινότοπη απόδειξη. Ας επιστρέψουμε στο παράδειγμά μας: θα μπορούσατε να θεωρήσετε ασήμαντη την ανάγκη, στην οποία βρίσκεται ο κ. Le Pen να επισημάνει αυτό που ο καθένας βλέπει ξεκάθαρα, ότι ο τερματοφύλακας της Γαλλίας έχει πολύ σκούρο δέρμα. Θα χάσετε επίσης το ουσιώδες γεγονός: να αποδειχθεί ότι κάνει κανείς ένα έγκλημα στους ρατσιστές με το να λέει κάτι που ο καθένας βλέπει ξεκάθαρα.

3ος Κανόνας. - Επαναλάβετε σε κάθε περίπτωση: υπάρχει ένα πρόβλημα με τους μετανάστες που πρέπει να αντιμετωπιστεί, αν θέλουμε την εξάλειψη του ρατσισμού. Οι ρατσιστές δε θα σας ζητήσουν περισσότερα: να αναγνωριστεί ότι το πρόβλημά τους είναι ένα πρόβλημα και μάλιστα "το" πρόβλημα. Προβλήματα με ανθρώπους που έχουν ως κοινό ότι έχουν σκούρο χρώμα δέρματος και προέρχονται από πρώην γαλλικές αποικίες, υπάρχουν πράγματι πολλά. Αλλά αυτό δεν είναι ένα πρόβλημα των μεταναστών, για τον απλό λόγο ότι ο "μετανάστης" είναι μια αόριστη έννοια που περιλαμβάνει ετερογενείς κατηγορίες, συμπεριλαμβανομένων πολλών Γάλλων, γεννημένων στη Γαλλία από γονείς Γάλλους. Το να ζητήσετε να ρυθμιστεί μέσω νομικών και πολιτικών μέτρων το "πρόβλημα των μεταναστών" είναι σαν να ζητάτε κάτι απολύτως αδύνατο. Αλλά, κάνοντας το, αφενός, κάνουμε υπαρκτή την απροσδιόριστη εικόνα του ανεπιθύμητου, και αφετέρου, δείχνουμε ότι δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα ενάντια σε αυτό το ανεπιθύμητο και ότι οι ρατσιστές είναι οι μόνοι που προτείνουν λύσεις.

4ος Κανόνας. - Να επιμένετε επίσης στην ιδέα ότι ο ρατσισμός έχει ο ίδιος μια αντικειμενική βάση, η οποία είναι το αποτέλεσμα της κρίσης και της ανεργίας και δεν μπορούμε να τον εξαφανίσουμε παρά μόνο εξαφανίζοντας την κρίση και την ανεργία. Μπορείτε να του δώσετε έτσι μια επιστημονική νομιμοποίηση. Και όπως η ανεργία είναι τώρα μια δομική προϋπόθεση για την εύρυθμη λειτουργία των οικονομιών μας, το συμπέρασμα βγαίνει αρκετά φυσικά: αν δε μπορούμε να εξαφανίσουμε τη "βαθιά" αιτία του ρατσισμού, το μόνο πράγμα που πρέπει να κάνουμε είναι να εξαφανίσουμε την περιστασιακή του αιτία στέλνοντας τους μετανάστες στα σπίτια μέσω ειρηνικών και αντικειμενικών ρατσιστικών νόμων. Αν ένα επιφανειακό μυαλό σας αντιτείνει ότι διάφορες χώρες που έχουν παρόμοια ποσοστά ανεργίας δεν έχουν ρατσιστικά ξεσπάσματα όπως εμείς, καλέστε τους να ψάξουν αυτό που μπορεί να διαφοροποιήσει τις χώρες αυτές από τη δική μας. Η απάντηση είναι προφανής: είναι επειδή δεν έχουν, όπως εμείς, πάρα πολλούς μετανάστες.

5ος Κανόνας. - Προσθέστε ότι ο ρατσισμός είναι συμπεριφορά των ευάλωτων από τον οικονομικό εκσυγχρονισμό κοινωνικών ομάδων, των καθυστερημένων της προόδου, των "μικρών Λευκών", κλπ.. Ο κανόνας αυτός συμπληρώνει τον προηγούμενο. Έχει το πρόσθετο πλεονέκτημα να δείχνει ότι οι αντιρατσιστές έχουν, για να στιγματίζουν τους "καθυστερημένους" του ρατσισμού, τα ίδια αντανακλαστικά όπως και εκείνοι για τις "κατώτερες φυλές" και να ενισχύει έτσι τη διπλή περιφρόνησή αυτών των "καθυστερημένων" για τις κατώτερες φυλές και για τους αντιρατσιστές των όμορφων περιοχών που ισχυρίζονται ότι τους κάνουν μάθημα ηθικής.

6ος Κανόνας. - Απαιτείστε τη συναίνεση όλων των υπεύθυνων πολιτικών κατά των ρατσιστικών λόγων. Προσκαλέστε αδιάκοπα τους άνδρες της εξουσίας να αποστασιοποιηθούν εντελώς. Είναι σημαντικό πραγματικά αυτοί οι πολιτικοί να λάβουν το δίπλωμα του αντιρατσισμού που θα τους επιτρέψει να εφαρμόσουν με αυστηρότητα και να βελτιώσουν, εάν είναι αναγκαίο, τους ρατσιστικούς νόμους που προορίζονται φυσικά για την εξάλειψη του ρατσισμού. Είναι επίσης σημαντικό η ρατσιστική ακροδεξιά να εμφανίζεται ως η μόνη συνεπής δύναμη και η οποία τολμά να πει φωναχτά αυτό που οι άλλοι σκέφτονται σιγανά ή να προτείνει ειλικρινά αυτό που οι άλλοι ντρέπονται να πουν. Είναι τέλος σημαντικό να φαίνεται ότι είναι, γι' αυτό και μόνο, το θύμα της συνωμοσίας όλων των από πάνω.

7ος Κανόνας. - Ζητήστε νέους αντιρατσιστικούς νόμους που θα επιτρέπουν την τιμωρία και της πρόθεσης ακόμα να προκαλείται ρατσισμός, ένα σύστημα ψηφοφορίας που εμποδίζει την ακροδεξιά να έχει έδρες στο Κοινοβούλιο και όλα τα παρόμοια μέτρα. Πρώτον, οι κατασταλτικοί νόμοι μπορούν πάντα να χρησιμεύσουν. Στη συνέχεια, μπορείτε να αποδείξετε ότι η δημοκρατική σας νομιμότητα προσαρμόζεται σε όλες τις περιστάσεις. Τέλος, θα καθιερώσετε τους ρατσιστές στο ρόλο των μαρτύρων της αλήθειας, που τιμωρούνται για εγκλήματα γνώμης από τους ανθρώπους που φτιάχνουν τους νόμους όπως τους συμφέρει.

Πρόκειται, με λίγα λόγια, να βοηθήσετε στην εξάπλωση του ρατσισμού με τρεις τρόπους: διαδίδοντας στο μέγιστο το όραμά του για τον κόσμο, δίνοντάς του το παράσημο του μαρτυρίου, δείχνοντας ότι μόνο ο καθαρός ρατσισμός μπορεί να μας προφυλάξει από τον βρώμικο ρατσισμό. Εργαζόμαστε ήδη, με σημαντική επιτυχία, σε αυτό το τριπλό καθήκον. Αλλά με μέθοδο, μπορούμε πάντα να κάνουμε κάτι καλύτερο.

Πηγή: afterhistory.blogspot.gr (Plume de barbare)

 Επιμέλεια μετάφρασης: Κωνσταντίνα Μαγγίνα