Βενιζέλος, Κουβέλης, ή Λοβέρδος;

Του Γιώργου Λακόπουλου, www.protagon.gr

Ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ Βαγγέλης Βενιζέλος ετοιμάζεται να αναδείξει εκ νέου τη θεωρία ότι το κόμμα του μπορεί να αποτελέσει τον άξονα της Κεντροαριστεράς στην Ελλάδα. Δικαίωμά του. Μπορεί αν το βρίσκει του γούστου του να αναδείξει και την επέτειο της 3ης Σεπτέμβρη θεωρητική βάση του Μνημονίου - το είχε κάνει άλλωστε επί Παπανδρέου ένας ανεκδιήγητος τύπος που είχε αναρριχηθεί μάλιστα και σε υψηλά αξιώματα. Αλλά από ένα σημείο και πέρα υπάρχει η πραγματικότητα. Και από όλα τα δεδομένα της προκύπτει ότι το σημερινό ΠΑΣΟΚ, δηλαδή το ΠΑΣΟΚ του Βενιζέλου, αποβάλει σταδιακά τον εαυτό του από την Κεντροαριστερά. Ολοκληρώνοντας αυτό που έχει αρχίσει ο Γ. Παπανδρέου για να ακριβολογούμε. Αυτό δεν προκύπτει από την κυβερνητική συνεργασία με τη Δεξιά. Προκύπτει από τον στρατηγικό χαρακτήρα που έχει αυτή η συνεργασία - το δηλώνει άλλωστε πολύ συχνά ο Αντώνης Σαμαράς. Δεν είναι μια τρέχουσα και αναγκαστική συμπόρευση όπως θέλει να το παρουσιάσει ο Βενιζέλος. Είναι μετακίνηση του ΠΑΣΟΚ προς τα δεξιά σε θέματα ιδεολογίας, πολιτικής, αντιλήψεων, ρητορικής, ακόμη και αισθητικής.  Το ΠΑΣΟΚ υπηρετεί την ευρωπαϊκή στρατηγική, αλλά όχι από κεντροαριστερή θέση, αφού στην πράξη, έχει ακυρώσει πλήρως τα σοσιαλιστικά του γονίδια.

Η σημερινή ηγεσία του ΠΑΣΟΚ δεν συνεργάζεται απλώς στην κυβέρνηση με τη σημερινή ηγεσία της ΝΔ. Έχουν τον ίδιο στόχο, την ίδια νοοτροπία και την ίδια προοπτική, την ίδια πρακτική. Κι αυτό δικαίωμα του ΠΑΣΟΚ είναι. Τα κόμματα μπορούν να αλλάζουν το στίγμα τους και ο τελικός κριτής είναι ο πολίτης. Αλλά από τη στιγμή που θα το κάνουν, δεν μπορούν να εμφανίζονται σαν κάτι που δεν είναι.

Το ΠΑΣΟΚ με επικεφαλής τον Βενιζέλο πλέον δεν έχει επιχειρήματα ότι ανήκει πραγματικά στην Κεντροαριστερά. Γιατί δεν διατηρεί τα βασικά συστατικά που απαιτούνται για την τοποθέτηση σε αυτό το τμήμα του πολιτικού φάσματος. Τα αποβάλει διαρκώς με την πρακτική του. Η αναφορά στην Ευρώπη δεν αρκεί. Χρειάζεται και η σύνδεση με το παρελθόν της ελληνικής Κεντροαριστεράς. Που είχε παραταξιακά όρια, σοσιαλιστικό προσανατολισμό, αντιδεξιές αρχές. Διαθέτει κάτι από αυτά το σημερινό ΠΑΣΟΚ;

Ο ίδιος ο Βενιζέλος, χαρισματικός ως ρήτορας, είχε τις προϋποθέσεις να διαδραματίσει ρόλο στην ελληνική Κεντροαριστερά. Είχε και τις ευκαιρίες. Αλλά τις χάνει με τη θέλησή του, ή όχι. Από τη στιγμή που στραπατσαρίστηκε το 2007 από τον Γ. Παπανδρέου, ακολούθησε μια πολιτική ενσωμάτωσης στον νεοπαπανδρεϊσμό, την όποια τώρα διαδέχεται η προσωπική συμπόρευση με το «σύστημα Σαμαρά».

Δεν μιλάμε για την επιλογή της συγκυβέρνησης, αυτή προέκυψε ως ανάγκη και δεν μπορούσε να γίνει αλλιώς. Αλλά γίνεται χωρίς αρχές. Χωρίς όρους. Ακόμη και εκείνη η προγραμματική συμφωνία που είχαν υποσχεθεί, ακόμη αναζητείται. Κυβερνούν μαζί χωρίς να έχουν συμφωνήσει με ποιο πλαίσιο κυβερνούν. Ποια κόμματα συγκυβερνούν, σε τι συγκλίνουν και σε τι διαφέρουν.

Έτσι το ΠΑΣΟΚ οδηγείται στην πλήρη απογύμνωση από το ιστορικό φορτίο του. Το οποίο σε κάθε περίπτωση ο σημερινός πρόεδρός του δεν πολυαισθάνεται, γιατί του πήρε δεκαπέντε ολόκληρα χρονιά για να ενταχθεί στο ΠΑΣΟΚ και να αναγνωρίσει την επιρροή του Ανδρέα Παπανδρέου. Χωρίς καν να αντιλαμβάνεται ότι η προσχώρησή του το 1989 είναι μειονέκτημα. Τελικά αντί να αλλάξει το ΠΑΣΟΚ τον Βενιζέλο, αλλάζει ο Βενιζέλος το ΠΑΣΟΚ.

Η μετακίνηση στα ιδεολογικά και πολιτικά πλαίσια της ΝΔ, με ρυμουλκό το Μνημόνιο, εκ των πραγμάτων αφήνει ακάλυπτη την ιστορική, κοινωνική και εκλογική βάση του. Άλλωστε ένα κόμμα που πήρε στις εκλογές 12% και στις δημοσκοπήσεις έκτοτε 5-8% δεν μπορεί να εμφανίζεται ως εκπρόσωπος του 40% που έπαιρνε το ΠΑΣΟΚ στις χειρότερες στιγμές του. 

Συνεπώς υπάρχει ένα ερώτημα με τον μελλοντικό προσανατολισμό της παραδοσιακής βάσης του ΠΑΣΟΚ, όσης δεν έχει προσχωρήσει στον ΣΥΡΙΖΑ, ούτε σκοπεύει να το κάνει. Πώς θα εκφραστούν οι πολίτες που δεν συμβιβάζονται με τις επιλογές και το ύφος Βενιζέλου;

Το σίγουρο είναι ότι δεν πρόκειται να του αναγνωρίσουν ότι τους εκπροσωπεί ή να δεχθούν άκριτα ότι μπορεί το σημερινό ΠΑΣΟΚ να είναι ο κορμός της Κεντροαριστεράς. Πώς μπορεί να είσαι Κεντροαριστερά, όταν θωπεύεις διαρκώς τη Δεξιά και καθυβρίζεις διαρκώς την Αριστερά. Με την Αριστερά έχει κοινές μνήμες η βάση του ΠΑΣΟΚ, όχι με τη Δεξιά.

Με τον Σαμαρά, Κεντροαριστερά δεν γίνεται. Με διαρκές μέτωπο εναντίον της Αριστεράς, Κεντροαριστερά δεν γίνεται. Το ΠΑΣΟΚ είχε πάντα διαφορές με την παραδοσιακή Αριστερά και συγκρούστηκε μαζί της. Αλλά την αντιμετώπιζε ως φορέα που ανήκε στην ευρύτερη δημοκρατική παράταξη - όχι ως στρατηγικό αντίπαλο.

Το σημερινό ΠΑΣΟΚ έχει βγει από αυτό το πλαίσιο. Και επιτίθεται στην Αριστερά και ιδίως στον ΣΥΡΙΖΑ με τη φρασεολογία και από την ιδεολογική σκοπιά της Δεξιάς. Άρα, για ποια Κεντροαριστερά μπορεί να μιλήσει; Ποια σχέση έχουν αυτά που λέει σήμερα ο Πάγκαλος, αλλά και ο Βενιζέλος, για τον Τσίπρα και την Παπαρήγα, με αυτά που έλεγε ο Σημίτης ή Ανδρέας Παπανδρέου για τον Φλωράκη και τον Κύρκο. Ήταν αντίπαλοι, δεν ήταν εχθροί.

Επειδή όμως η φύση απεχθάνεται το κενό, η έξοδος Βενιζέλου από την κεντροαριστερή ζώνη δεν σημαίνει ότι τη μετατρέπει σε νεκρή ζώνη. Ήδη υπάρχουν δυνάμεις που καλύπτουν όλο και πιο δραστικά αυτό το κενό.

Πριν από όλα η ΔΗΜΑΡ, στην όποια ήδη έχουν καταφύγει πολλοί πολίτες πρώην ψηφοφόροι του ΠΑΣΟΚ με κουλτούρα κεντροαριστερών. Ο Φώτης Κουβέλης είναι συνετός και συνεπής πολιτικός με ήθος και ευπρέπεια, ψύχραιμη κρίση και πραγματική νοοτροπία Κεντροαριστερού. Οπότε μπορεί να αποτελέσει τον βασικό φορέα στον όποιο θα στοιχηθούν και λοιπές κεντροαριστερές δυνάμεις. Μπορούν να συσπειρωθούν οι κεντροαριστερές δυνάμεις της κοινωνίας και να εξελιχτεί η ΔΗΜΑΡ σε κεντρικό άξονα αυτού του χώρου. Σε τελευταία ανάλυση είναι καλύτερος ένας κεντροαριστερός που προέρχεται από την Αριστερά, παρά ένας κεντροαριστερός που προέρχεται από το Κέντρο.

Η «Συμφωνία για τη Νέα Ελλάδα» του Ανδρέα Λοβέρδου, επίσης είναι ένα σχήμα συμβατό με την ταυτότητα της Κεντροαριστεράς. Άλλες, μικρότερες ομάδες, πρόσωπα, ή κινήσεις σαν αυτή που οργανώνει ο Στέφανος Τζουμάκας, επίσης έχουν στοιχεία αξιοπιστίας για συμμετοχή σε έναν ευρύτερο φορέα της Κεντροαριστεράς.

Συνεπώς, αν θέλαμε να τα προσωποποιήσουμε όλα αυτά, ανάμεσα στον Βενιζέλο, τον Κουβέλη και Λοβέρδο, μπορεί εύκολα να διακρίνει κάποιος ποιος μπορεί να είναι η Κεντροαριστερά του μέλλοντος και ποιος όχι.

Κάποιος που αισθάνεται σήμερα την ανάγκη να υποστηρίξει την ανάδειξη ενός ευρωπαϊκού κόμματος της Κεντροαριστεράς, ανάμεσα στη ΝΔ και τον ΣΥΡΙΖΑ, είναι δυνατόν να πιστέψει ότι καλύπτει αυτή την ανάγκη το ΠΑΣΟΚ του Βενιζέλου και όχι η ΔΗΜΑΡ του Κουβέλη και το κόμμα του Λοβέρδου;

Κάποιος που αισθάνεται ότι εμπνέεται από τις αρχές, τις ιδέες, τους πολιτικούς στόχους, αλλά και από την κουλτούρα της ευρωπαϊκής Κεντροαριστεράς, μπορεί να καλυφτεί από το σχήμα που συνεργάζεται σήμερα με τον Σαμαρά, βάζοντας στο χρονοντούλαπο της Ιστορίας τα πιο στοιχειώδη χαρακτηριστικά του; Μπορεί να ασπάζεται τις αντιδημοκρατικές πρακτικές διακυβέρνησης που επιβάλει το σύστημα Σαμαρά και να λέει ότι ανήκει στην Κεντροαριστερά;

Ένα άλλο ΠΑΣΟΚ θα μπορούσε πράγματι να είναι φορέας της Κεντροαριστεράς. Αλλά για να συμβεί αυτό πρέπει να επιστρέψει στις ράγες του. Για να οδηγηθεί στο μέλλον, όμως. Όχι για να κάνει μνημόσυνο στο παρελθόν όπως σχεδιάζει η σημερινή ηγεσία του στις 3 Σεπτεμβρίου. Πού είσαι, Ανδρέα, να τους δεις.