Δημοκράτες εναντίον φιλελεύθερων στην Αίγυπτο

Του Samer S. Shehata, TO BHMA - The New York Times

Εκατομμύρια Αιγύπτιοι μίλησαν: ο πρόεδρος Μοχάμεντ Μόρσι που εξελέγη πριν από ένα χρόνο, απέτυχε στο έργο του. Με τα πλήθη να ζητούν την απομάκρυνσή του και να απαιτούν νέες εκλογές, ο στρατός παρεμβαίνει ξανά, δύο χρόνια μετά την ιστορική απόφαση των στρατιωτικών να βοηθήσουν τους διαδηλωτές να διώξουν απ' την Αίγυπτο τον πρόεδρο Χόσνι Μουμπάρακ. Η Αίγυπτος αντιμετωπίζει ένα δίλημμα: στην πολιτική της ζωή κυριαρχούνν δημοκράτες που δεν είναι φιλελεύθεροι και φιλελεύθεροι που δεν είναι δημοκράτες. Οι Αδελφοί Μουσουλμάνοι, το ισλαμικό κίνημα του Μόρσι, αποδέχονται τον εκλογικό ανταγωνισμό και οι ελεύθερες εκλογές βελτίωσαν πολύ τις επιδόσεις του κινήματος. Όμως οι Αδελφοί Μουσουλμάνοι ουδέποτε δεσμεύτηκαν πλήρως στο ενδεχόμενο ενός πολυκομματικού πλουραλισμού ή στη πιθανότητα να δοθούν ίσα δικαιώματα στις μειονότητες. Μπορεί αυτό το ισλαμιστικό κίνημα να συμμετέχει σε μια δημοκρατία, αλλά δεν επιθυμεί επ' ουδενί να μοιραστεί την εξουσία με κάποιον άλλον. Στην αντιπολίτευση, αντιθέτως, πολλοί είναι εκείνοι που πιστεύουν ακράδαντα σε έννοιες όπως τα δικαιώματα των μειονοτήτων, τις πολιτικές και προσωπικές ελευθερίες και τους εκλογικούς συνασπισμούς, αλλά υπό έναν όρο : να μείνουν μακριά από την εξουσία οι ισλαμιστές. Με άλλα λόγια, είναι φιλελεύθεροι χωρίς να είναι δημοκράτες. Θέλουν να διώξουν τον Μόρσι και να επέμβει ο στρατός. Αν και η καρδιά μου είναι με τη δημοκρατία, ομολογώ ότι η δέσμευση τους στα δημοκρατικά ιδεώδη είναι επιφανειακή κι επιδερμική.

Ετσι σήμερα η Αίγυπτος αντιμετωπίζει ένα ανησυχητικό παράδοξο: ένα δημοκρατικό κίνημα καλεί τον στρατό να επέμβει, έναν στρατό που χρεώνεται 60 χρόνια αυταρχισμού, προκειμένου να εκδιωχθεί ένας δημοκρατικά εκλεγμένος πρόεδρος - κι όλα αυτά με πρόφαση «την επιστροφή της χώρας στο δρόμο της δημοκρατίας».

Όντως ο Μόρσι υπήρξε ένας καταστροφικός ηγέτης: διχαστικός, ανίκανος και αδύναμος να ακούσει τις επιθυμίες ενός μεγάλου μέρους του αιγυπτιακού λαού που δεν ενστερνίζεται το ισλαμικό του όραμα. Τόσο ο ίδιος, όσο και αυτοί απ' το κίνημα που τον υποστηριζουν επικεντρώθηκαν περισσότερο στην παγίωση της εξουσίας τους παρά στην τήρηση των προεκλογικών τους υποσχέσεων πως «θα εκπροσωπούν όλους τους Αιγύπτιους, θα φτιάξουν την οικονομία, θα κάνουν πιο ασφαλείς και πιο καθαρούς τους δρόμους, θα κάνουν την κοινωνία πιο ίση για όλους».

Καμία υπόσχεση δεν εκπληρώθηκε. Σύμφωνοι. Αλλά το να χρησιμοποιούνται μη-δημοκρατικές μέθοδοι για να απομακρυνθεί ένας νόμιμα εκλεγμένος ηγέτης, όσο ανίκανος κι αν είναι, έρχεται σε αντίθεση με την ίδια την ουσία της δημοκρατίας που είναι η μεταβίβαση της εξουσίας μέσω ειρηνικών εκλογών. Η μεγαλοφυές στοιχείο του δημοκρατικού συστήματος έγκειται στο να καταλάβουν οι ψηφοφόροι πως οι ηγέτες τους απέτυχαν και πρέπει σύντομα να αντικατασταθούν, όχι μετα από εκρήξεις οργής στους δρόμους, αλλά ανά τακτά διαστήματα, μέσω εκλογών. Για να φτάσουμε σε ένα τέτοιο πολιτικό σύστημα, ωστόσο, πρέπει οι άνθρωποι να έχουν υπομονή και πίστη πως οι ηγέτες αυτοί μπορούν όντως να εκδιωχθούν διαμέσου της εκλογικής διαδικασίας.

Παρόλα αυτά, οι Ισλαμιστές εξακολουθούν να είναι σημαντικοί αν η Αίγυπτος θέλει να διαθέτει μια σταθερή, δημοκρατική πολιτική ζωή. Κινήματα όπως αυτά των Αδελφών Μουσουλμάνων αποτελούν βασικό τμήμα της αιγυπτιακής κοινωνίας και η δημοκρατία απαιτεί να συμμετέχουν κι αυτοί.

Αν λοιπόν τα εκατομμύρια του κόσμου στους δρόμους θέλουν να αφαιρέσουν την πολιτική δύναμη από το κίνημα, το μόνο που πρέπει να κάνουν είναι να μάθουν να οργανώνονται αποτελεσματικά, ώστε να τους καταψηφίσουν μελλοντικά. Αυτός θα ήταν ο καλύτερος τρόπος να εγκαθιδρυθεί μια δημοκρατία στην Αίγυπτο.

Αντιθέτως, η ανατροπή του Μόρσι με στρατιωτικό πραξικόπημα και η υποστήριξη της κοσμικής και φιλελεύθερης αντιπολίτευσης, είναι το πιο επικίνδυνο σενάριο.

*O Σαμέρ Σεχάτα είναι επίκουρος καθηγητής Διεθνών Σπουδών στο αμερικανικό πανεπιστήμιο της Οκλαχόμα.