Ο έλεγχος της Τοπικής Αυτοδιοίκησης

Του Πάσχου Μανδραβέλη, Καθημερινή, 12.7.13

Κανένας οργανισμός δεν μπορεί να μακροημερεύσει όταν ένα άτομο ασχολείται με τα πάντα. Αν, δηλαδή, σε μια αλυσίδα καταστημάτων ο διευθύνων σύμβουλος κανονίζει την πληρωμή του ρεύματος στο υποκατάστημα Αργοστολίου και αν θα προσληφθεί μια καθαρίστρια στο υποκατάστημα Σουφλίου, τότε αυτός ο διευθυντής ή θα τρελαθεί ή θα χρεοκοπήσει την εταιρεία. Οι δικοί μας υπουργοί κατάφεραν και τα δύο. Και χρεοκόπησαν το κράτος και αν παρατηρήσει κάποιος τις ενέργειές τους, θα διαπιστώσει ότι είναι χαοτικές. Δεν υπάρχει κανένα σχέδιο, παρά μόνον μπαλώματα που αποφασίζονται στο πόδι. Το αποτέλεσμα είναι ολημερίς να φτιάχνουν και το βράδυ να ξηλώνουν. Αντί να ασχολούνται με τη στρατηγική του τομέα ευθύνης τους, υπογράφουν τους διορισμούς ακόμη και των καθαριστριών σε δημόσιες υπηρεσίες που απέχουν 500 ή 1.000 χλμ. μακριά. Γι’ αυτό είναι ζωτική ανάγκη η αποκέντρωση του κράτους είτε προς την αγορά (ιδιωτικοποιήσεις) είτε προς θεσμούς όπως δήμοι, περιφέρειες, ΑΕΙ, ΤΕΙ κ.ά. Αυτή η ανάγκη γίνεται όλο και πιο ζωτική διότι ο κόσμος γίνεται όλο και πιο πολύπλοκος. Μπορεί παλαιότερα όλοι οι δρόμοι να οδηγούσαν στη Ρώμη, αλλά τότε τα προβλήματα διακυβέρνησης ήταν πολύ λίγα (άρτος και θεάματα) και σχετικά απλά: έστελνε ο αυτοκράτορας τρεις λεγεώνες, έσφαζαν τους δυσαρεστημένους και λυνόταν το όποιο πρόβλημα.

Σήμερα οι γραφειοκράτες του κεντρικού κράτους δεν μπορούν να μοιράσουν δύο υπουργείων άχυρα και στέλνουν τους πολίτες από υπηρεσία σε υπηρεσία για να εκδώσουν ένα πιστοποιητικό, θα μπορέσουν να διευθετήσουν τις ιδιαιτερότητες στο Κιλκίς, στη Φλώρινα ή στη Καλαμάτα; Εξάλλου, η πολιτική του «one size fits all» εγκαταλείπεται και από τις ιδιωτικές επιχειρήσεις.

Η αποκέντρωση χρειάζεται και για έναν άλλο λόγο: να χαλαρώσουν λίγο οι υπουργοί ώστε να φτιάχνουν και κανένα νόμο της προκοπής για τα γενικά ζητήματα. Να έχουν τον χρόνο για να ασχοληθούν με τα μεγάλα και όχι με κάθε απίθανη λεπτομέρεια του κράτους.

Για να είναι, όμως,λειτουργική η αποκέντρωση δεν χρειάζεται μόνο πόρους, που λένε και οι δήμαρχοι. Χρειάζεται κι ευθύνη επί των πόρων που δαπανούν. Ενα από τα μεγάλα προβλήματα της χωλής αποκέντρωσης που έχουμε σήμερα είναι ότι οι πολίτες βλέπουν τις δαπάνες των αυτοδιοικητικών μονάδων σαν τις κοινοτικές επιδοτήσεις: λεφτά που πληρώνουν άλλοι. Επειδή δεν φορολογούνται απευθείας για τις δαπάνες που κάνει ο δήμος τους, αδιαφορούν γι’ αυτές. Αν, δηλαδή, κάποιος δήμαρχος αποφάσιζε να αυξήσει τα δημοτικά τέλη για να κάνει φιέστες αντί για δρόμους, θα είχε τις διαμαρτυρίες των πολιτών της περιοχής του και συνεπώς, θα το σκεπτόταν δύο φορές. Να σημειώσουμε ότι οι δήμαρχοι είναι πιο προσβάσιμοι στους πολίτες –ακόμη και στις καφετέριες των πόλεων– απ’ ό,τι είναι οι υπουργοί π.χ. Οικονομικών και συνεπώς, η λαϊκή δυσαρέσκεια πιο αποτελεσματική.

Τώρα, όμως, δεν υπάρχουν αντικίνητρα για τις σπατάλες. Μπορεί ένας δήμαρχος να κάνει τα πανηγύρια του και όταν δεν μένουν λεφτά για έργα ζωτικής σημασίας, ρίχνει την ευθύνη στο κεντρικό κράτος: «Ο μπείξε-δείξε υπουργός Εσωτερικών δεν δίνει λεφτά για να βελτιωθεί η καθημερινότητα των πολιτών».

Ο δημοκρατικός έλεγχος οποιουδήποτε δημόσιου φορέα (ακόμη και της Τ.Α.) είναι αποτελεσματικός μόνον όταν οι αποφάσεις πονούν την τσέπη των πολιτών.