Η ελληνική ιδιαιτερότητα

Του Γιώργου Γιαννουλόπουλου, Εφημερίδα των Συντακτών, 29.7.13

Τελικά μάλλον δικαιώθηκαν όσοι έλεγαν ότι εμείς οι Ελληνες δεν μοιάζουμε με κανένα άλλο λαό επί της Γης, έχουμε κάτι ιδιαίτερο, ανεπανάληπτο. Μόνο που δεν ήταν αυτό που φαντάζονταν. Δεν ήταν δηλαδή το «δαιμόνιο της φυλής», αλλά ένα απλό γεγονός: όταν στην υπόλοιπη Ευρώπη και την Αμερική, τα λεγόμενα «δυναμικά» στοιχεία της αγοράς, απελευθερωμένα από κανόνες και άλλες ενοχλητικές παρεμβάσεις του κράτους, επιδόθηκαν σε ένα όργιο απληστίας και συχνά παρανομίας με τα γνωστά αποτελέσματα, εμείς, ως έθνος ανάδελφον, επιλέξαμε τον δικό μας δρόμο προς την καταστροφή: τα δανεικά που παίρναμε για να καλοπερνάμε –διότι είμαστε άρχοντες!– στέρεψαν. Κι ενώ εκτός Ελλάδας ο ληστρικός καπιταλισμός απεκάλυπτε το δύσμορφο πρόσωπό του, στη γαλανή πατρίδα μας συνέβη το ίδιο με το σπάταλο και διεφθαρμένο κράτος. Δεν νομίζω ότι θα μπορούσε κανείς να αμφισβητήσει αυτή την «αφήγηση», για να χρησιμοποιήσω την επιστημονική ορολογία. Τίθεται όμως το εξής ερώτημα: γιατί δεν μας προβληματίζει, γιατί δεν την περιλαμβάνουμε στις εμβριθείς αναλύσεις μας, γιατί την αποδεχόμαστε μεν ως γεγονός, αλλά ταυτόχρονα την αγνοούμε; Μια απάντηση θα ήταν ότι περιπλέκει τα πράγματα, επειδή απαιτεί μια σκέψη λιγότερο προκάτ και περισσότερο εύκαμπτη. Κάτι που δεν ταιριάζει με τη πολιτική μας κουλτούρα των συγκρουσιακών και μεγαλόφωνων απλουστεύσεων σε ένα κλίμα υστερίας που μάθαμε να ταυτίζουμε με τη μαχητικότητα.

Πάνω απ’ όλα, όμως, διευκολύνει την ιδεολογική ρητορεία, επειδή μας δίνει τη δυνατότητα να απαγκιστρώσουμε κάποια φαινόμενα από τα πραγματικά τους συμφραζόμενα και να τα μεταφέρουμε λαθραία εκεί όπου δεν ισχύουν για να αποκομίσουμε προσωπικά ή κομματικά οφέλη. Ενα παράδειγμα: όποιος θέλει να μη θιγούν τα συντεχνιακά του προνόμια καταγγέλλει το νεοφιλελευθερισμό, όπως λειτούργησε εκτός Ελλάδας, και ως προς το δεύτερο έχει δίκιο· κι όποιος ασπάζεται το δόγμα ότι η ελεύθερη αγορά θα μας σώσει, ξεχνάει τι έγινε στο εξωτερικό και μιλάει μόνο για το διεφθαρμένο Δημόσιο στην Ελλάδα, και ως προς το δεύτερο επίσης έχει δίκιο. Αμφότερες μισές αλήθειες, δηλαδή, που γίνονται πειστικά ψέματα επειδή όντως αποκαλύπτουν τη μισή πραγματικότητα, με απώτερο στόχο όμως να αποκρύψουν τεχνηέντως την άλλη μισή, που δεν συμφέρει τον ρητορεύοντα.

Αυτού του είδους οι επιλεκτικές αναγνώσεις –αναδεικνύω μόνο ό,τι με βολεύει και κάνω πώς δεν βλέπω ό,τι δεν μου πάει– θολώνουν τα νερά και ενθαρρύνουν τις ιδεολογικές ταχυδακτυλουργίες και κουτοπονηριές. Ενα πολύ πρόσφατο παράδειγμα ήταν η δίκη για τους νεκρούς της Marfin: μερικοί επικρότησαν την καταδίκη στελεχών της τράπεζας, στους οποίους ορθώς καταλογίστηκε η απουσία μέτρων πυρασφάλειας στο κτίριο. Φρόντισαν όμως να ξεχάσουν ότι κάποιοι έριξαν τις μολότοφ, ή μάλλον δεν ενοχλήθηκαν αρκετά από το γεγονός ότι παραμένουν ασύλληπτοι για να το θυμηθούν. Θα σταθώ και σε κάτι άλλο: συμβαίνει να πιστεύω, καλώς ή κακώς, ότι το Δημόσιο στη χώρα μας νοσεί βαρύτατα και η επιβεβλημένη θεραπεία του θα πλήξει πολλούς. Ως γνωστό, το ίδιο λένε κι εκείνοι που ψήφισαν τη «Δράση» του Μάνου. Μου κάνει εντύπωση ότι οι άνθρωποι αυτοί θεωρούν ότι είμαστε αδέλφια, ή τουλάχιστον ξαδέλφια. Δηλαδή, αποστρέφουν το βλέμμα τους από την άβυσσο που χωρίζει όσους θέλουν να ιδιωτικοποιήσουν το Δημόσιο από όσους θέλουν να το εξυγιάνουν και να το κάνουν πραγματικά δημόσιο.

Κι επειδή οι περί ων ο λόγος έχουν ξεσπαθώσει με πολύ μένος κατά της ΔΗΜΑΡ, στην οποία προσάπτουν την αυτομολία από το «φιλελεύθερο» εγχείρημα, δυο λόγια γι’ αυτή την πονεμένη υπόθεση. Δεν ξέρω πώς θα καταγραφεί η ΔΗΜΑΡ στην Ιστορία. Επίσης αδυνατώ να αντικρούσω με στοιχεία όσα ακούγονται εξ αριστερών για ιδιοτελείς ελιγμούς και άλλα απαξιωτικά, εφόσον δεν έχω πρόσβαση στις προθέσεις των άλλων. (Οπως επίσης δεν έχουν εκείνοι που διακινούν τέτοιους χαρακτηρισμούς.)

Οσα λάθη και να έγιναν όμως –και σε αυτά δεν συμπεριλαμβάνω ούτε τη συμμετοχή αλλά ούτε και την αποχώρηση από την κυβέρνηση– για μένα η ΔΗΜΑΡ ήταν και πρέπει να συνεχίσει να είναι μια συμβολική χειρονομία. Μια χειρονομία, η οποία μας καλεί να εγκαταλείψουμε τη θαλπωρή της φανατισμένης απλούστευσης.