Τι θα έκανε ο "πατέρας" της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης;

Του Jose Ignacio Torreblanca, El Pais, www.capital.gr

Ο Jean Monnet, ο πατέρας της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, είχε μια μέθοδο: αφήστε εκτός τις αφηρημένες συζητήσεις για την εξουσία, την κυριαρχία και τις ταυτότητες και εστιάστε τις ενέργειές σας στην εξεύρεση πρακτικών λύσεων για τα υπάρχοντα προβλήματα που εμποδίζουν την πρόοδο της συνεργασίας. Ενάντια στους φεντεραλιστές, οι οποίοι νόμιζαν (και ακόμη νομίζουν) ότι η ειρήνη και η συμφιλίωση μεταξύ των Ευρωπαίων θα είναι δυνατή μόνο με τη δημιουργία Ηνωμένων Πολιτειών Ευρώπης, ο Monnet ήταν πεισμένος ότι η ενοποίηση έπρεπε να ξεκινήσει στην οικονομία, και όχι στην πολιτική. Τα πλεονεκτήματα της μεθόδου του ήταν πολλά: ήταν μια σταδιακή διαδικασία, χτισμένη σε μικρά βήματα από κάτω προς τα πάνω, και θα μπορούσε να διοικείται από μια μικρή ελίτ. Για τον Monnet, τα περισσότερα προβλήματα είχαν ξεκάθαρα τεχνικές λύσεις, τις οποίες οι άνθρωποι δεν ήθελαν να δουν καθώς σκεφτόταν με εθνικούς όρους. Τα άφθονα αποθέματα κατάρριψης αριθμών, του έδωσαν τη φήμη και στους δύο παγκοσμίους πολέμους, όταν ήταν ο βασικός οργανωτής των Συμμαχικών προσπαθειών. Και στις δύο συγκρούσεις, έκανε τις δυνάμεις να αντιληφθούν ότι μοιράζοντας τους οικονομικούς πόρους, δεν θα τους κέρδιζε μόνο τον πόλεμο, αλλά θα κόστιζε λιγότερο από το να μην τους μοιραστούν. Χάρη στο Monnet, οι Σύμμαχοι επέζησαν της οικονομικής ασφυξίας που προκλήθηκε από τη γερμανική εκστρατεία των υποβρυχίων στον α΄ παγκόσμιο πόλεμο και βιομηχανικά ξεπέρασαν τη Γερμανία στον β΄ παγκόσμιο πόλεμο.

Μετά από τον πόλεμο, ο Monnet αναζήτησε μια λύση στο αρχικό πρόβλημα που υπήρχε μεταξύ της Γαλλίας και της Γερμανίας: η πρόσβαση στην παραγωγή άνθρακα και χάλυβα στην περιοχή του Ρουρ, που παραδοσιακά είχε αναλάβει τον επανεξοπλισμό της Wermacht. Για το σκοπό αυτό, ο Monnet πρότεινε τη δημιουργία ενός οργανισμού που θα εξασφάλιζε ελεύθερη και ισότιμη πρόσβαση σε αυτούς τους πόρους. Η διακήρυξη Schuman στις 9 Μαΐου 1950, την οποία γιορτάζουμε τώρα ως Ημέρα της Ευρώπης, δεν ήταν τίποτα περισσότερο από τη δημόσια παρουσίαση του σχεδίου του Monnet.

Τι θα έκανε ο Monnet εάν επέστρεφε σήμερα; Πολλοί άνθρωποι πιστεύουν ότι η μέθοδός του είναι ακριβώς αυτό που διέρχεται τώρα κρίση: ότι η οικονομική ενοποίηση έχει εξαντληθεί, ότι έχουμε έρθει αντιμέτωποι με έναν διπλό τοίχο κρατικών κυριαρχιών και ταυτοτήτων, και ότι χωρίς ριζικές πολιτικές αλλαγές δεν μπορούμε να προχωρήσουμε. Δεν μπορούμε, λένε, να προχωράμε ύπουλα στην ενοποίηση από την πίσω πόρτα, με τα τεχνικά μέτρα που θεσπίστηκαν χωρίς να έχει λόγο ο πολίτης. Η διάσωση του ευρώ απαιτεί πολιτική ένωση, περιλαμβάνοντας αλλαγές στις ισχύουσες συνθήκες και στα εθνικά συντάγματα, νομιμοποιημένη από δημοψήφισμα. Αυτό, με λίγα λόγια, είναι το επιχείρημα με το οποίοι οι Γερμανοί υπερασπίζονται την απροθυμία τους στο να δημιουργηθούν δύο μεγάλοι πυλώνες που θα μας επιτρέψουν να βγούμε από την κρίση: πρώτα, μια τραπεζική ένωση, η οποία θα μπορεί να ανακουφίσει από το πρόβλημα της πρόσβασης σε πίστωση και δεύτερον, τα ευρωομόλογα, ή οποιονδήποτε άλλο παρόμοιο μηχανισμό για την αμοιβαιοποίηση του δημόσιου χρέους των κρατών-μελών.

Αλλά εάν επέστρεφε ο Jean Monnet, σίγουρα θα πίστευε ότι η Ευρώπη είναι ακριβώς εκεί που βρισκόταν το 1950: εγκλωβισμένη, διαιρεμένη και στο σημείο να καταρρέει εξαιτίας της ανικανότητάς της να επιλύσει το πρόβλημα της πρόβασης σε μια απαραίτητη οικονομική πηγή: την πίστωση. Η πίστωση, δημόσια και ιδιωτική, διαδραματίζει τώρα τον ίδιο ρόλο που είχε ο άνθρακας τότε. Οι σημερινές οικονομίες δεν εξαρτώνται από τον άνθρακα και το χάλυβα για να φτιάξουν τανκς, αλλά από την πίστωση προκειμένου να χρηματοδοτήσουν την ανάπτυξη και την ευμάρεια των πολιτών. Οι χώρες που χάνουν πρόσβαση στην πίστωση ή χρεώνονται υπερβολικά, μένουν σε μια κατάσταση αντίστοιχη με αυτή των κατεχόμενων χωρών τότε. Οι χώρες που έχουν πρόσβαση στην πίστωση βρίσκονται στη θέση να διατηρούν την αυτονομία τους και να υπαγορεύουν την οικονομική πολιτική στους οφειλέτες.

Χρειάζεται να επιλυθεί η πρόσβαση στην πίστωση. Για αυτό το φαινομενικά τεχνικό ζήτημα μιας τραπεζικής ένωσης είναι πολιτικά πιο σχετικό από οτιδήποτε άλλο στο τραπέζι. Όπως ο Monnet δημιούργησε την Ευρωπαϊκή Κοινότητα Άνθρακα και Χάλυβα, χρειαζόμαστε μια υπέρ-εθνική τραπεζική ένωση για να διασφαλίσει τη λειτουργία του χρηματοπιστωτικού τομέα. Και όπως θα υποστήριζε ο Monnet, αυτή η επιλογή είναι λιγότερο δαπανηρή από ό,τι το υπάρχον σύστημα, έτσι ώστε να μπορέσουμε να το νομιμοποιήσουμε πολιτικά χωρίς την ανάγκη μιας ομοσπονδίας. Το άλογο, θα έλεγε, πηγαίνει πριν από το καλάθι, και όχι πίσω, και δεν ξεκινάμε ένα σπίτι από την οροφή.

Το άρθρο δημοσιεύθηκε αρχικά στην El Pais

Μπορείτε να δείτε το κείμενο εδώ: http://ecfr.eu/blog/entry/madrid_view_what_would_monnet_do