Να διοικήσουμε επιτέλους με αριθμούς

Του Διομήδη Σπινέλλη*, Καθημερινή, 19.5.13

Την εβδομάδα που μας πέρασε δημοσιεύτηκαν στον ιστότοπο της νέας ανεξάρτητης Γενικής Γραμματείας Δημοσίων Εσόδων (www.publicrevenue.gr) συγκεκριμένοι αριθμητικοί στόχοι για το πρώτο εξάμηνο του 2013 και για ολόκληρο το έτος: εισπράξεις παλαιών οφειλών, αριθμός τακτικών και προσωρινών ελέγχων σε μεγάλες επιχειρήσεις και σε φυσικά πρόσωπα μεγάλης οικονομικής επιφάνειας, καθώς και τα ποσοστά είσπραξης από τα αποτελέσματα των ελέγχων αυτών. (Ενα αμαρτωλό μυστικό πίσω από τα πρόστιμα-καμπάνες που συχνά ακούμε, είναι ότι μέχρι σήμερα το κράτος μας εισπράττει τελικά ένα πολύ μικρό ποσοστό από αυτά.) Η στοχοθεσία αυτή μπορεί να βελτιωθεί. Θα ήταν, για παράδειγμα, χρήσιμο να γνωρίζουμε τον αριθμό των ελεγκτών, τον χρόνο που απαιτείται για κάθε έλεγχο, στόχους για απλούστερους ελέγχους (π.χ. για έκδοση αποδείξεων) και ορισμένους δείκτες φορολογικής συμμόρφωσης (κατά πόσο δηλαδή η ΓΓΔΕ, καλλιεργώντας ένα κλίμα εμπιστοσύνης στη χρηστή φορολογική διοίκηση, οδηγεί τους φορολογουμένους σε οικειοθελή συμμόρφωση). Ομως, πρέπει όλοι να αναγνωρίσουμε ότι η στοχοθεσία αυτή είναι μια αξιοθαύμαστη, (δυστυχώς) επαναστατική, αλλά και αυτονόητη ενέργεια. Η χώρα μας πρέπει να διοικείται με το να θέτουμε και να δημοσιεύουμε συγκεκριμένους αριθμητικούς στόχους και να παρακολουθούμε τακτικά με διαφάνεια την πορεία εκτέλεσής τους.

Ο καθορισμός ποσοτικών στόχων δεν είναι δύσκολος και η επίτευξή τους μπορεί να βελτιώσει σημαντικά την καθημερινότητα όλων μας. Ιδού μερικά παραδείγματα από όλους τους τομείς της κυβερνητικής δράσης. Από τον χώρο της Δημόσιας Διοίκησης θα θέλαμε να δημοσιεύονται στοιχεία για πόσοι υπάλληλοι αντιστοιχούν σε κάθε προϊστάμενο, πόσο χρόνο κάνει κατά μέσον όρο ένας πολίτης να λάβει απάντηση σε ένα έγγραφο (ανά υπουργείο) και πόσες υποθέσεις κακοδιοίκησης έχει επισημάνει ο γενικός επιθεωρητής Δημόσιας Διοίκησης και ο Συνήγορος του Πολίτη. Από τη Δικαιοσύνη, όπου συχνά τελματώνουν οι υποθέσεις, θα θέλαμε να παρακολουθείται πόσος καιρός χρειάζεται για να εκδικαστεί μια υπόθεση ή μια αίτηση ασφαλιστικών μέτρων και πόσος ακόμα χρόνος απαιτείται για τη δημοσίευση της απόφασης. Παράλληλα, θα πρέπει να μετρούνται οι κρατούμενοι που δεν χωράνε στις υπερφορτωμένες φυλακές της χώρας. Για να απλοποιηθεί το θεσμικό πλαίσιο, να τεθούν, επιτέλους, στόχοι για τους νόμους και τις κανονιστικές διατάξεις που θα πρέπει να καταργούνται κάθε εξάμηνο καθώς και για το ποσοστό της ισχύουσας νομοθεσίας που έχει κωδικοποιηθεί. Αντίστοιχα, στη δημόσια τάξη θέλουμε να δημοσιεύονται τόσο οι αριθμοί των εγκλημάτων που αναφέρονται όσο και το ποσοστό εξιχνίασής τους, καθώς και το αίσθημα ασφάλειας των πολιτών.

Τι θα έπρεπε να παρακολουθούμε στον χώρο της πολυπόθητης ανάπτυξης και των συστατικών της (παιδεία και έρευνα); Μετρήσεις θα έπρεπε να περιλαμβάνουν τον χρόνο αδειοδότησης για συγκεκριμένες κατηγορίες επιχειρήσεων, τις νέες επιχειρήσεις που ξεκίνησαν τη λειτουργία τους, τον ρυθμό απορρόφησης των κονδυλίων του ΕΣΠΑ. Στην παιδεία, που καθορίζει την ποιότητα των αυριανών στελεχών των ελληνικών επιχειρήσεων, θα θέλαμε στόχους και στοιχεία για το πώς αποδίδουν οι μαθητές κάθε σχολείου σε εξετάσεις ανάγνωσης, μαθηματικών και επιστήμης (π.χ. τα κριτήρια PISA), πόσα χρήματα ξοδεύει κάθε οικογένεια σε φροντιστήρια και ιδιαίτερα μαθήματα (σήμερα τα περισσότερα στην Ευρώπη) και τι ποσοστό των φοιτητών κάθε τμήματος ΑΕΙ βρίσκει δουλειά μέσα σε ένα χρόνο από την αποφοίτησή τους. Αντίστοιχα, στην έρευνα από την οποία μπορούν να βλαστήσουν καινοτόμοι επιχειρήσεις, θα πρέπει να παρακολουθείται το ποσοστό του ΑΕΠ της χώρας που διατίθεται στην έρευνα (σήμερα το 0,5%: το ένα τέταρτο του ευρωπαϊκού μέσου όρου), το πόσο χρόνο θέλει να αξιολογηθεί μια ερευνητική πρόταση για χρηματοδότηση και πόσες αναφορές συγκεντρώνουν οι ελληνικές ερευνητικές εργασίες. Για τη λεγόμενη «βαριά μας βιομηχανία», τον τουρισμό, εκτός από τις κρατήσεις και αφίξεις τουριστών, θα θέλαμε να ξέρουμε πώς κρίνουν οι τουρίστες τις υπηρεσίες που τους παρέχουμε στη χώρα μας, τόσο από ερωτηματολόγια που θα έπρεπε να συλλέγει το υπουργείο Τουρισμού, όσο και από τα δελτία παραπόνων που υποχρεούνται να διαθέτουν (αλλά όλο και συχνότερα κρύβουν επιμελώς) οι επιχειρήσεις.

Τέλος, στον χώρο της υγείας, πρέπει να παρακολουθείται τόσο η ποιότητα των υπηρεσιών όσο και τα αποτελέσματά τους. Για παράδειγμα, ποιος είναι ο χρόνος αναμονής για μια μη επείγουσα χειρουργική επέμβαση ή εξέταση; Ποιο το ποσοστό θνησιμότητας σε συγκεκριμένες επεμβάσεις ανά νοσοκομείο; Και για να πάμε στην πρόληψη, ως προς το περιβάλλον θα θέλαμε να έχουμε στόχους και στοιχεία για την ποιότητα του αέρα και του νερού, καθώς και των τροφίμων που καλλιεργούνται στην Ελλάδα. Παράλληλα, για τον αθλητισμό, ας αρχίσουμε να βλέπουμε πόσοι πολίτες συμμετέχουν σε προγράμματα μαζικού αθλητισμού και ποιο το ποσοστό χρήσης των (χρυσοπληρωμένων) αθλητικών υποδομών μας. Ως προς τα σχετικά έσοδα, πιστεύω ότι οι δομές που αφορούν τα έσοδα της κοινωνικής ασφάλισης θα έπρεπε να έχουν ενσωματωθεί στη ΓΓΔΕ. Αλλά, εφόσον επιμένουμε να συντηρούμε σε όλη τη χώρα μια παράλληλη δομή με ίδιο αντικείμενο, θα έπρεπε και από εκεί να δημοσιεύονται αντίστοιχα στοιχεία: έλεγχοι, έσοδα, είσπραξη οφειλών.

Πώς μπορεί να προχωρήσει αυτή η επανάσταση του αυτονόητου; Η δημόσια εικόνα που προβάλλεται για τον πρωθυπουργό κ. Σαμαρά είναι ενός ανθρώπου που κατευθύνει ενεργά τη λειτουργία της κυβέρνησης, συχνά απαιτώντας πολύ συγκεκριμένες ενέργειες από τα στελέχη της. Είναι λοιπόν απλό, να ζητήσει από τους υπουργούς του να ορίσουν οι ίδιοι τους αριθμητικούς δείκτες που αυτοί θεωρούν σημαντικούς για τον τομέα ευθύνης τους και να δημοσιεύουν τακτικά στον ιστότοπο του υπουργείου τούς στόχους και την πορεία επίτευξής τους. Ετσι, τόσο ο ίδιος ο πρωθυπουργός όσο κι εμείς οι πολίτες θα μπορούμε να κρίνουμε αντικειμενικά το έργο του κάθε υπουργού. Αντίστοιχες δράσεις θα θέλαμε να δούμε τόσο από τη Βουλή (π.χ. παρουσίες και ψήφοι βουλευτών, αριθμός άσχετων τροπολογιών ανά νομοσχέδιο) όσο και από την Τοπική Αυτοδιοίκηση (το Σικάγο δημοσιεύει στοιχεία που καλύπτουν από τα αποτελέσματα των υγειονομικών επιθεωρήσεων για κάθε εστιατόριο μέχρι τις κλήσεις στάθμευσης). Τέλος, για να έχει η δράση αυτή συνέχεια, θα πρέπει να θεσμοθετηθεί η στοχοθεσία και η τακτική παρακολούθηση των αποτελεσμάτων ως υποχρέωση κάθε ελληνικής κυβέρνησης.

* Ο κ. Διομήδης Σπινέλλης είναι καθηγητής στο Τμήμα Διοικητικής Επιστήμης και Τεχνολογίας του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών. Εχει υπηρετήσει στο υπουργείο Οικονομικών ως γενικός γραμματέας Πληροφοριακών Συστημάτων.