Για την σοσιαλδημοκρατία. Με αφορμή το κείμενο του Γιώργου Σιακαντάρη.

Του Κώστα Καρακώτια, 02.05.2013

Ο Γιώργος Σιακαντάρης συνεχίζει τον πάντα ενδιαφέροντα προβληματισμό του για την σοσιαλδημοκρατία , την κρίση της και την φανερή αδυναμία της να ανακάμψει. Στο τελευταίο κείμενο του ,( Μεταρρύθμιση 1 – 4 – 2013 ) , αναπτύσσει τις απόψεις του για την παρατεταμένη κρίση ταυτότητας που διέρχεται η ευρωπαϊκή σοσιαλδημοκρατία και την εξ αυτού του λόγου σημερινή ιδιαζόντως προβληματική της κατάσταση. Ο Σιακαντάρης θεωρεί ότι η σοσιαλδημοκρατία βρίσκεται σήμερα σε δεινή θέση για τρείς πολιτικούς και θεωρητικούς λόγους. Ο πρώτος είναι η ιδεολογική και πολιτική υποχώρηση , από την δεκαετία του 1980 ακόμα, στις πολεμικές κατά του κράτους πρόνοιας και η αποδοχή επιπλέον απόψεων για λιγότερο η και ελάχιστο κράτος. Ο δεύτερος λόγος είναι η κατάρρευση του λεγόμενου υπαρκτού σοσιαλισμού και η λανθασμένη ερμηνεία της και ο τρίτος η αποφυγή κριτικής στην κυρίαρχη τεχνοκρατική εκδοχή του εγχειρήματος της ευρωπαϊκής ενοποίησης. Οι επισημάνσεις αυτές των λόγων της σοσιαλδημοκρατικής κρίσης είναι γενικά σωστές και θεωρητικά χρήσιμες αλλά μάλλον δεν αρκούν. Ο Σιακαντάρης βλέπει την εκδήλωση της κρίσης της σοσιαλδημοκρατίας μόνο στο πολιτικό και θεωρητικό πεδίο. Θεωρεί δηλαδή ότι οι αιτίες της σημερινής κατάστασης της είναι οι λανθασμένες πολιτικές και θεωρητικές επιλογές της. Η κρίση δυστυχώς είναι βαθύτερη και πολύ πιο δομική.

Είναι γνωστό ότι η ευρωπαϊκή σοσιαλδημοκρατία ήταν η πολιτική έκφραση της εργατικής τάξης. Παρά δε τον δικαιωμένο ιστορικά κεντρικό συμβιβασμό της με τον καπιταλιστικό τρόπο παραγωγής, τα ταξικά της χαρακτηριστικά ήταν ιδιαίτερα οξυμένα. Η οργάνωση του κόσμου της εργασίας και η υπεράσπιση του απέναντι σ’ αυτόν του κεφαλαίου ήταν διαρκής και δυναμική. Το κράτος πρόνοιας δεν ήταν προσφορά της κοινωνικής εξουσίας αλλά κατάκτηση της πολιτικής των εργατικών κομμάτων. Τα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα δεν ονομάζονταν κατ’ ευφημισμό εργατικά. Είχαν στενή και οργανική σχέση με την εργατική τάξη των χωρών τους. Τα εργατικά συνδικάτα ήταν συνιδρυτές των κομμάτων αυτών και είχαν κυρίαρχο λόγο στο εσωτερικό τους και στις επιλογές τους. Η εργατική κουλτούρα δε ήταν αναπόσπαστο μέρος της γενικότερης σοσιαλδημοκρατικής κουλτούρας. Οι αναπόφευκτες κοινωνικές συμμαχίες στο εσωτερικό των κομμάτων αλλά και στην κεντρική πολιτική σκηνή πραγματώνονταν η επιδιώκονταν κάτω από την ηγεμονία των εργατικών συμφερόντων.

Η τέτοιου είδους πολιτική και δράση είχε τα γνωστά κοινωνικά, οικονομικά και πολιτιστικά αποτελέσματα για τις λαϊκές τάξεις των χωρών της Ευρώπης. Την πολιτική αυτή την διασφάλιζαν τα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα αλλά και το ειδικό βάρος της εργατικής τάξης στους ευρωπαϊκούς καπιταλιστικούς σχηματισμούς.

Κάποια ιστορική στιγμή όμως , γεγονότα όπως η έκρηξη της τεχνολογίας και η εισαγωγή της στην παραγωγή, η μεταφορά των εργοστασίων στις χώρες χαμηλού κόστους , η γενικευμένη αποβιομηχάνιση, είχαν ως αποτέλεσμα την απομείωση του παραγωγικού, του πολιτικού και τελικά του κοινωνικού βάρους της εργατικής τάξης στις ευρωπαϊκές κοινωνίες. Οι παραδοσιακοί εργάτες, ακόμα και ως ποσοστού του πληθυσμού άρχισαν να μειώνονται δραματικά. Άρχισαν να αναδύονται και να κυριαρχούν διάφορα άλλα κοινωνικά στρώματα, τα οποία, αν και ήταν εργαζόμενα , προσδιορίζονταν με επιπλέον πολιτισμικά και οικονομικά χαρακτηριστικά και αναγνωρίζονταν και τα ίδια ακόμα διαφορετικά στην ταξική ιεραρχία.

Η κρίση της σοσιαλδημοκρατίας , η οποία άρχισε να εκδηλώνεται στο τέλος της δεκαετίας του 1970 και να γίνεται ολοφάνερη τα επόμενα χρόνια , έχει καθοριστική σχέση με την μείωση του πληθυσμιακού , πολιτικού και κοινωνικού βάρους της εργατικής τάξης. Οι λανθασμένες πολιτικές επιλογές της σοσιαλδημοκρατίας, τις οποίες καλώς αιτιάται ο Γιώργος Σιακαντάρης , είναι απόρροια και της δυσμενούς νέας θέσης των εργατικών τάξεων στην παραγωγική διαδικασία και στην δομή των καπιταλιστικών κοινωνικών σχηματισμών. Η υπέρβαση της κρίσης της σοσιαλδημοκρατίας, λοιπόν δεν είναι μόνο θέμα πολιτικών και θεωρητικών επιλογών. Είναι ζήτημα πολύ πιο δύσκολο και πολύπλοκο, όταν μάλιστα οι ευρωπαϊκές κοινωνίες βρίσκονται σε μια δεινή κρίση, η οποία αναδιατάσσει διαρκώς τα πολιτικά, οικονομικά και ιδεολογικά δεδομένα. Είναι πάντως ζήτημα επιτακτικό που απαιτεί την εγρήγορση και την διαρκή αναζήτηση.