Ποιοι πληρώνουν την κρίση; Προτάσεις για έναν περισσότερο δίκαιο, λιγότερο ταραγμένο κόσμο

Του Θανάση Βασιλείου, Καθημερινή, 28.4.13

ΜΑΪΚΛ ΤΖ. ΚΕΪΣΙ

Η καταστροφή της μεσαίας τάξης

μτφρ.: Βιλελμίνη Σωσώνη

εκδ. Ψυχογιός, σελ. 566

Τα προνόμια –κληρονομημένα ή όχι–, οι άδικες κοινωνικές αφετηρίες υπήρχαν ανέκαθεν· μάλιστα, αποτελούσαν θεσμό σε ορισμένα στάδια των κοινωνιών. Σύμφωνα, όμως, με τη δημοφιλή άποψη της παγκοσμιοποίησης υποτίθεται ότι θα καταργούνταν, τουλάχιστον όσον αφορά τις ίσες ευκαιρίες. Τα έθνη-κράτη θα παρέδιδαν την εξουσία σε μια αυτορρυθμιζόμενη ελεύθερη αγορά στον «επίπεδο κόσμο» του Τόμας Φρίντμαν. Συνέβησαν ακριβώς τα αντίθετα, υποστηρίζει ο Μάικλ Κέισι, περιγράφοντας έναν κόσμο νικητών και ηττημένων. Ο συγγραφέας, αρχισυντάκτης και αρθρογράφος, που καλύπτει τις παγκόσμιες χρηματοπιστωτικές αγορές στον όμιλο Dow Jones, στη Wall Street Journal και στο κανάλι Fox Business, είναι γνωστός στο αγγλόφωνο κοινό από το βιβλίο του «Η μετά θάνατον ζωή του Τσε» («Che’s Afterlife», 2009). Εδώ, στο «The Unfair Trade», που κυκλοφορεί στα ελληνικά με τον υπότιτλό του, «Η καταστροφή της μεσαίας τάξης», ο Κέισι δείχνει ότι όχι μόνο δεν ικανοποιήθηκαν οι προγραμματικές εξαγγελίες του «καλύτερου κόσμου» της Συναίνεσης της Ουάσιγκτον, αλλά ότι ο υπέροχος κόσμος του Ανταμ Σμιθ έχει εξελιχθεί σε δυστοπία αστάθειας, αδικίας και αύξουσας ανισότητας. Στη διάρκεια της εικοσάχρονης καριέρας του, ο Κέισι εργάστηκε σε Αυστραλία, Ταϊλάνδη, Ινδονησία, Αργεντινή και, βέβαια, στις ΗΠΑ. Ταξίδεψε στον «επίπεδο κόσμο» και μας μεταφέρει τις πληγές που έχουν ανοίξει οι αγορές σε ανθρώπους της μεσαίας τάξης (ΗΠΑ, Αργεντινή, Μεξικό και Ευρώπη) που, με οικονομικούς όρους, δεν άξιζαν αυτήν τη μεταχείριση.

«Συνάντησα ανθρώπους από κάθε ήπειρο που έχουν χάσει την πίστη τους στους πολιτικούς και τους χρηματοπιστωτικούς θεσμούς… χρεοκοπημένους ιδιοκτήτες σπιτιών στις ΗΠΑ, υπασφάλιστους εργάτες στο Μεξικό, λιανεμπόρους στο Χονγκ Κονγκ που ασφυκτιούν από τα υψηλά ενοίκια, εξαπατημένους καταθέτες στο Γκέρνσκι, ανέργους στην Κόστα δελ Σολ και στο Ρέικιαβικ… Για πρώτη φορά το 2011, δημοσκόπηση του Gallup έδειξε ότι η πλειονότητα των Αμερικανών της μεσαίας τάξης πιστεύουν ότι “ήταν πολύ ή αρκετά πιθανόν” τα παιδιά τους να μην έχουν την τύχη να απολαύσουν ένα επίπεδο ζωής καλύτερο από το δικό τους».

Παραδείγματα

Μέσα από μια παγκόσμια ματιά, και με πλείστα παραδείγματα από την οικονομική ιστορία των τελευταίων 40-50 χρόνων, από το «σοκ Νίξον» του ’70 και την κατίσχυση της πολιτικής Θάτσερ - Ρέιγκαν του ’80, ο Κέισι μάς μεταφέρει στον κόσμο του σήμερα, στις ΗΠΑ, στην Κίνα, στον ευρωπαϊκό Νότο, αλλά και στον Βορρά.

Αποδεικνύει ότι όταν κάποιοι το 2008 –χρονιά καταλύτη για την κρίση χρέους– κλήθηκαν να πληρώσουν το κόστος της κρίσης, ανάμεσά τους δεν ήταν οι Αμερικανοί και Ευρωπαίοι τραπεζίτες, οι κτηματομεσίτες και οι Κινέζοι εξαγωγείς, αλλά οι παγιδευμένες, οι λιγότερο ανεπτυγμένες οικονομίες, οι μη ανταγωνιστικοί PIGS, σε Ελλάδα, Πορτογαλία, Ισπανία, αλλά και την Ιταλία – δηλαδή, οι χώρες που ενώ προσπαθούν απεγνωσμένα να βγουν από την κρίση, βρίσκονται μονίμως αντιμέτωπες με τους «άγρυπνους φρουρούς των ομολόγων» και μυωπικές, αποσπασματικές και καταστροφικές πολιτικές. Σε ολόκληρο τον κόσμο, υποστηρίζει ο Κέισι, το κόστος της κρίσης καταβάλλεται από τις μεσαίες και εργατικές τάξεις.

Κατά των ανισοτήτων

Εκφράζοντας τις μετριοπαθείς θέσεις περί παγκοσμιοποίησης του εμπορίου και εμμένοντας στη θέση ότι έχουμε να κάνουμε με ένα «ασταμάτητο τρένο», ο Κέισι καταλήγει σε προτάσεις για τη μεταρρύθμιση του δυσλειτουργικού συστήματος, με προσπάθειες για κοινή προσέγγιση των διεθνών προβλημάτων, για χαλιναγώγηση του αναποτελεσματικού χρηματοπιστωτικού τομέα, των «οικονομικών του παραλόγου» και των στρεβλώσεων, για ανάγκη μιας κινητήριας χρηματοπιστωτικής αρχιτεκτονικής με διαφάνεια, αλλά και για κυβερνητικές πολιτικές που θα εξαλείφουν την άνιση μεταχείριση, που ευνοεί προκλητικά λίγους εις βάρος των πολλών. Υπονοεί, δηλαδή, πως ακόμα και πολιτικές τύπου «Ρόμπιν Χουντ» θα πρέπει να έχουν όχι απλώς δημοκρατική βάση, αλλά και συγκεκριμένη διακυβερνητική στόχευση μετάθεσης του κόστους από τους λιγότερο υπεύθυνους του χρέους στους πραγματικούς υπόλογους του «κοκτέιλ της ισχυρής οικονομίας» που… κατέληξε στην ύφεση.

Ακόμη και αν ορισμένοι δεν θα συμφωνήσουν σε όλα με την ανάλυση του Κέισι, σίγουρα θα αναγνωρίσουν στο επίκαιρο και κατατοπιστικό βιβλίο του μια πολύτιμη συνεισφορά σε καυτά θέματα της διεθνούς πολιτικής οικονομίας, για έναν περισσότερο δίκαιο, αισιόδοξο και λιγότερο ταραχώδη πλανήτη.