Το κράτος της ανιψιάς

Του Παύλου Τσίμα, ΝΕΑ, 7.4.13

Οτι αυτό το μεγα-αυθαίρετο, αυτό το κράτος της ανιψιάς δεν έχει πρόβλημα μεγέθους, αλλά δομής και λειτουργίας, είναι προφανές. Οτι δεν θα αλλάξει αν απλώς φύγουν λίγες ή πολλές χιλιάδες υπάλληλοι, στην τύχη διαλεγμένοι, ή αν απολυθούν κατεπειγόντως μερικές εκατοντάδες «επίορκοι», είναι επίσης προφανές. Οτι η αλλαγή θέλει σχέδιο, υπομονή και επιμονή, ότι χρειάζεται την εμπιστοσύνη και όχι την αντιπαλότητα των ίδιων των δημοσίων υπαλλήλων ή, έστω, της πλειοψηφίας τους, και ότι θέλει χρόνο, όπως λέει ο Μανιτάκης, προφανέστατο. Και είναι προπάντων προφανές ότι, όπως οι τυφλές, οριζόντιες περικοπές εισοδημάτων, επί δικαίων και αδίκων, που έγιναν τα τρία τελευταία χρόνια, έτσι και οι τυφλές, αναξιολόγητες «υποχρεωτικές αποχωρήσεις» που ζητεί, με δημοσιονομικά και μόνον κριτήρια, η τρόικα, το μόνο αποτέλεσμα που παράγουν είναι να μένει ίδιο και απαράλλαχτο το κράτος της ανιψιάς, αλλά να λειτουργεί ακόμη χειρότερα και η μεταρρύθμισή του να γίνει ακόμη δυσκολότερη. Από αυτή την άποψη, λοιπόν, ο Μανιτάκης έχει δίκιο και η τρόικα άδικο. Αρκεί να βλέπαμε, κάπου στον ορίζοντα, κι ένα πειστικό, ολοκληρωμένο μεταρρυθμιστικό σχέδιο. Αρκεί να διακρίναμε στο βλέμμα των πολιτευομένων, που περιβάλλουν τον Μανιτάκη στο Υπουργικό Συμβούλιο, μια υποψία μεταρρυθμιστικού ζήλου...

Γνώριμο το έργο, γνώριμη και η παράσταση. Η τρόικα στην Αθήνα, διαπραγματεύσεις με άρωμα αγωνίας, ο Τόμσεν τσαγκός, η κυβέρνηση σε άμυνα, η δόση σε εκκρεμότητα και στο επίκεντρο των συζητήσεων το Δημόσιο. Και εκείνοι οι 25.000 υπάλληλοι που πρέπει φέτος να «αποχωρήσουν», να αποχωρήσουν «υποχρεωτικά» ή να μπουν σε «κινητικότητα».

Πρωταγωνιστής του δράματος ο υπουργός Μανιτάκης. Οι τροϊκανοί τον πιέζουν. Το Μαξίμου τον λοιδορεί διά διαρροών (επειδή δεν κάνει αυτό που κανείς εκ των πολιτευτών του σταυρού δεν θα μπορούσε να κάνει: να απολύσει αυτούς που διόρισε). Και ο ίδιος απαντά πως η μεταρρύθμιση του Δημοσίου θέλει χρόνο, δεν θέλει βιασύνες, και πως «καλύτερα να καθυστερήσουμε παρά να αποτύχουμε».

Ποιος έχει δίκιο;

Οι ενδιαφερόμενοι ας κάνουν τον κόπο να ξαναδιαβάσουν την έκθεση για τη δημόσια διοίκηση, που η Ελλάδα παρήγγειλε και ο ΟΟΣΑ παρέδωσε τον Οκτώβριο του 2011 - και έκτοτε αγνοείται η τύχη της. Στις σελίδες της διεκτραγωδείται, στην ψυχρή γλώσσα των τεχνοκρατών, ένα κράτος που χτίστηκε, επί δεκαετίες ολόκληρες, σαν γιγαντιαίο, τερατώδες αυθαίρετο, χωρίς αρχιτεκτονικό σχέδιο, με αλλεπάλληλα «πανωσηκώματα».

Ενα κράτος που οι υπάλληλοί του κατανέμονται σε 1.448 αεροστεγώς διαφορετικούς κλάδους, υπάγονται σε τέσσερα διαφορετικά νομικά καθεστώτα, έχουν προσληφθεί με άπειρους διαφορετικούς τρόπους και στεγάζονται σε 1.552 διαφορετικά, διάσπαρτα κτίρια. Τα υπουργεία του οποίου, αληθινοί βροντόσαυροι, αποτελούνται το καθένα, κατά μέσο όρο, από 439 δομές (γραμματείες, διευθύνσεις και τμήματα), το 20% των οποίων, μία στις πέντε, έχει έναν διευθυντή και κανέναν υπάλληλο! Και που διαχειρίζεται, κάθε υπουργείο, από 600 έως και 4.500 αρμοδιότητες, λεπτομερέστατα καταγεγραμμένες σε νομικά κείμενα (νόμους και υπουργικές αποφάσεις) που φθάνουν έως και τις 4.000 για συγκεκριμένο υπουργείο (ούτε να τα ξεφυλλίσει προκάνει ο εκάστοτε υπουργός), οι οποίες μάλιστα ασκούνται κατά συναρμοδιότητα με κάποιο άλλο υπουργείο ή οργανισμό (για την ασφάλεια τροφίμων, φερ' ειπείν, οι συναρμόδιοι είναι τέσσερις, για την πολιτική προστασία οκτώ). Ενα κράτος, δηλαδή, δίχως στόχους, δίχως σχέδιο, δίχως συντονιστικό κέντρο, δομικά ανίκανο να αποδώσει μετρήσιμο έργο - πολύ περισσότερο να υποστηρίξει μεταρρυθμίσεις.

Και όσοι αφελείς τυχόν αναρωτιούνται πώς στην ευχή το φτιάξαμε αυτό το τέρας, ας κάνουν τον κόπο να διαβάσουν, ως διασκεδαστικό, τυχαίο παράδειγμα, τα πρακτικά μιας δίκης που διεξάγεται αυτές τις ημέρες, εντελώς στα σιωπηλά, για μια υπόθεση που κάποτε σκανδάλισε το πανελλήνιο.

Αντιγράφω από την απολογία της κατηγορουμένης, που δικαιολογούσε το απονενοημένο της διάβημα επικαλούμενη τη διάψευση των υποσχέσεων που είχε λάβει, να περιληφθεί στον πίνακα των επιτυχόντων ενός διαγωνισμού πρόσληψης μονίμων υπαλλήλων στο υπουργείο Πολιτισμού: «Επαθα σοκ. Πρώτη πρώτη στη λίστα των επιτυχόντων ήταν η ανιψιά του Γιώργου Βουλγαράκη, ενώ πολύ ψηλά ήταν και η αρραβωνιαστικιά κομματάρχη της ΝΔ...».

Οτι αυτό το μεγα-αυθαίρετο, αυτό το κράτος της ανιψιάς δεν έχει πρόβλημα μεγέθους, αλλά δομής και λειτουργίας, είναι προφανές. Οτι δεν θα αλλάξει αν απλώς φύγουν λίγες ή πολλές χιλιάδες υπάλληλοι, στην τύχη διαλεγμένοι, ή αν απολυθούν κατεπειγόντως μερικές εκατοντάδες «επίορκοι», είναι επίσης προφανές. Οτι η αλλαγή θέλει σχέδιο, υπομονή και επιμονή, ότι χρειάζεται την εμπιστοσύνη και όχι την αντιπαλότητα των ίδιων των δημοσίων υπαλλήλων ή, έστω, της πλειοψηφίας τους, και ότι θέλει χρόνο, όπως λέει ο Μανιτάκης, προφανέστατο. Και είναι προπάντων προφανές ότι, όπως οι τυφλές, οριζόντιες περικοπές εισοδημάτων, επί δικαίων και αδίκων, που έγιναν τα τρία τελευταία χρόνια, έτσι και οι τυφλές, αναξιολόγητες «υποχρεωτικές αποχωρήσεις» που ζητεί, με δημοσιονομικά και μόνον κριτήρια, η τρόικα, το μόνο αποτέλεσμα που παράγουν είναι να μένει ίδιο και απαράλλαχτο το κράτος της ανιψιάς, αλλά να λειτουργεί ακόμη χειρότερα και η μεταρρύθμισή του να γίνει ακόμη δυσκολότερη.

Από αυτή την άποψη, λοιπόν, ο Μανιτάκης έχει δίκιο και η τρόικα άδικο. Αρκεί να βλέπαμε, κάπου στον ορίζοντα, κι ένα πειστικό, ολοκληρωμένο μεταρρυθμιστικό σχέδιο. Αρκεί να διακρίναμε στο βλέμμα των πολιτευομένων, που περιβάλλουν τον Μανιτάκη στο Υπουργικό Συμβούλιο, μια υποψία μεταρρυθμιστικού ζήλου...