Να ευχόμαστε... να διασωθεί «πληθωριστικά» η Ιαπωνία

Της Ζέζας Ζήκου, Καθημερινή, 6.4.13

Η προχθεσινή ιστορική απόφαση της κεντρικής τράπεζας της Ιαπωνίας (BoJ) να προκαλέσει τη δημιουργία πληθωριστικών (!) συνθηκών (αύξηση στο 2% του δείκτη τιμών ετησίως), με άκρως βίαιες κινήσεις νομισματικής πολιτικής προκειμένου να τροφοδοτήσει με φρέσκο αέρα «πληθωριστικού χρήματος» την οικονομία, ώστε να διασωθεί από τον αποπληθωρισμό (deflation) που έχει στοιχειώσει την οικονομία της τα τελευταία χρόνια, να ευχόμαστε να επιτύχει. Επειδή ο κίνδυνος που αντιμετωπίζει σήμερα η Δύση δεν είναι ο πληθωρισμός αλλά ο αποπληθωρισμός. Να επισημανθεί πως όλες οι ακαδημαϊκές ιδέες και οι νομισματικές πολιτικές που έχουν εφαρμόσει οι προηγούμενοι κεντρικοί τραπεζίτες της Ιαπωνίας, έχουν αποτύχει οικτρά. Οι δραματικές εξελίξεις της κρίσης χρέους, η λαίλαπα της ανεργίας και η απειλή του αποπληθωρισμού (deflation) έχουν παγιδέψει τις οικονομίες. Ο αποπληθωρισμός είναι η πλέον ύπουλη εξέλιξη για μια οικονομία. Αν συμβεί θα χαθούν τα πάντα, καθώς εγκλωβίζεται η χώρα –όπως η Iαπωνία– σε έναν φαύλο κύκλο πτώσης των τιμών, των μισθών και των κερδών, που οδηγεί στον οικονομικό μαρασμό. H συνεχής πτώση των τιμών πλήττει την αξία των εισοδημάτων και των επενδύσεων πυροδοτώντας επιδείνωση των χρεών, συρρίκνωση της οικονομικής δραστηριότητας και οδηγεί στη χρεοκοπία τράπεζες και επιχειρήσεις.

Oπως ακριβώς έγινε την εφιαλτική εποχή της Μεγάλης Υφεσης (Great Depression) στις HΠA, τη δεκαετία του 1930. Η οικονομία της Δύσης ακολουθεί τα ιαπωνικά πρότυπα περισσότερο απ’ όσο συνειδητοποιούν, σχεδόν, οι πάντες. Σε έναν κόσμο γεμάτο με παγίδες ρευστότητας, οι πιέσεις επί των τιμών δεν συνιστούν καμία απειλή. Ο πρόεδρος της αμερικανικής Fed, Μπεν Μπερνάνκι, έχει κρατήσει τα επιτόκια στα μηδενικά επίπεδα του 0–0,25% από τον Δεκέμβριο του 2008 και, παράλληλα, εφαρμόζει στο έπακρον και την ποσοτική χαλάρωση –όπως αποκαλείται η περιβόητη στρατηγική της quantitative easing– αγοράζοντας αφειδώς ομόλογα του αμερικανικού Δημοσίου για να σώσει την οικονομία και να αντιμετωπίσει την ανεργία. Πάντως, η στρατηγική αυτή δεν έχει αποδώσει στην Ιαπωνία. Μια πολιτική που αυξάνει ποσοτικά την προσφορά χρήματος (quantitative easing), οδηγώντας αναπόφευκτα στη μετατροπή του χρέους σε ρευστό (δηλαδή στη διαβόητη πολιτική του «monetizing the debt»). Η BoJ έχει εκτυπώσει αφειδώς –και χωρίς όρια– νέο χρήμα. Στα ίδια αχνάρια κινείται και η αμερικανική Fed.

Κυρίως, οι κεντρικές τράπεζες των ΗΠΑ, της Βρετανίας και της Ιαπωνίας, αφού εξήντλησαν το οπλοστάσιό τους με τα συμβατικά όπλα, πήραν πρόσθετα ανορθόδοξα μέτρα τυπώνοντας νέο χρήμα για να σώσουν τις οικονομίες. Δηλαδή εφαρμόζουν τη στρατηγική του «helicopter money» για την αντιμετώπιση της χειρότερης κρίσης από το 1930. Η ρήση «helicopter money» αποδίδεται στον σημαντικό διανοητή της οικονομικής επιστήμης Μίλτον Φρίντμαν, πατέρα του μονεταρισμού, που δημιούργησε τη διάσημη Σχολή του Σικάγου και το 1976 έλαβε το Νομπέλ Οικονομίας. Και χρησιμοποιήθηκε λεκτικά από τον Αμερικανό κεντρικό τραπεζίτη Μπεν Μπερνάνκι, που αποκαλείται «helicopter Ben».

Οπως συμβαίνει σήμερα στη Δύση, τα προβλήματα της Ιαπωνίας δημιουργήθηκαν από τις τεράστιες «φούσκες» τιμών σειράς περιουσιακών στοιχείων. Η κεφαλαιοποίηση των εισηγμένων στο Χρηματιστήριο του Τόκιο εταιρειών τριπλασιάστηκε την περίοδο 1985-1989. Εως το 1991, αυτό συνέβη και με τιμές της γης στις περισσότερες από τις μεγάλες ιαπωνικές πόλεις. Η έκρηξη της «φούσκας» ήταν καταστροφική. Οι τράπεζες, οι οποίες είχαν χορηγήσει δάνεια με εγγύηση τις πληθωριστικές τιμές των ακινήτων, όλες, σχεδόν, πτώχευσαν. Ο πλούτος χάθηκε, η οικονομία κατέρρευσε, το βιομηχανικό «θαύμα» έσβησε.