Απόψε αυτοσχεδιάζουμε

Tου Γιώργου Τσακνιά, http://dimartblog.wordpress.com

Ο κ. Τζαβάρας και το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου

Ο κύριος Τζαβάρας, αναπληρωτής υπουργός Παιδείας επί του Πολιτισμού, είναι συμπαθέστατος: θερμός, προσηνής, φιλόξενος, ανθρώπινος. Δεν έχει ύφος, δεν είναι ψηλομύτης. Δεν κρατά απέναντί σου πόζα υπουργού. Σε ακούει και κουνάει το κεφάλι του με σημασία. Και μετά, αναπτύσσει τη δική του μακρόπνοη στρατηγική για την πολιτική για το βιβλίο: σου λέει ότι, για αυτόν, το βιβλίο είναι Βιβλίο, με βήτα κεφαλαίο. Είναι Πολιτισμικό Αγαθό. Αυτά. Θα μου πεις, «μακρόπνοη στρατηγική για την πολιτική για το βιβλίο» — ωραίο ακούγεται, και ποιος έχει, εδώ που τα λέμε; Πάντως, αν το ένα άκρο είναι να έχεις πλήρως επεξεργασμένη μακροπρόθεσμη πολιτική, το άλλο άκρο είναι να αυτοσχεδιάζεις, σαν μαθητευόμενος μάγος. Και να βάζεις διαρκώς αυτογκόλ. Η ιστορία με το ΕΚΕΒΙ, όπως την ξεκίνησε και τη χειρίστηκε ως τώρα ο υπουργός, τι είναι, αν όχι σειρά τραγικών αυτογκόλ; Ξαφνικά αποφάσισε να  εμφανιστεί ως ο «κύριος καθαρά χέρια» και καρατόμησε τους πάντες και τα πάντα. Η αφορμή της καρατόμησης ήταν ένα φάουλ, που όντως σήκωνε κίτρινη κάρτα, αλλά που δεν δικαιολογούσε το πλήρες ξήλωμα του Δ.Σ. (στο οποίο, σημειωτέον, συμμετείχε ex officio εκπρόσωπος της Διεύθυνσης Γραμμάτων του υπουργείου, τον οποίο ο πολιτικός του προϊστάμενος, αφού τον άδειασε κατ’ αυτόν τον τρόπο, τον τοποθέτησε και στο επόμενο Δ.Σ.), πόσο μάλλον το κλείσιμο με συνοπτικές διαδικασίες του φορέα.

Εν συνεχεία, αφού μίλησε απαξιωτικά για «εστίες ανομίας» —αναφερόμενος όχι μόνον στο ΕΚΕΒΙ αλλά και σε άλλους εποπτευόμενους από το (πρώην) υπουργείο φορείς—, βάλθηκε να εξυγιάνει το ΕΚΕΒΙ διά του κλεισίματος, ου μην αλλά και διά της μεταφοράς των δράσεών του και των ανθρώπων του στη Διεύθυνση Γραμμάτων του υπουργείου (αυτό ως πρόθεση, γιατί το πώς ακριβώς θα γινόταν παρέμενε θολό· το μόνο που υπήρχε ήταν οι ολόθερμες διαβεβαιώσεις του υπουργού). Την ιδέα αυτή την παρουσίασε ως ιερό πόλεμο κατά των προαναφερθεισών εστιών ανομίας — ενώ η εξαγγελθείσα διόγκωση του προσωπικού του υπουργείου προφανώς αποτελεί μια απολύτως επίκαιρη μεταρρύθμιση. Όσο για τη Διεύθυνση Γραμμάτων του υπουργείου, μπορείτε εδώ να δείτε ένα παλαιότερο κείμενο της Κατερίνας Σχινά.

Τελικά, ο κ. Τζαβάρας διόρισε απλώς άλλη διοίκηση — και πολύ καλά έκανε. Έκανε αυτό που ζητούσαν όλοι οι λογικοί άνθρωποι και φορείς από τη στιγμή που άρχισε το έργο Αύριο το κλείνω, αυτό που ζήτησε κατ’ επανάληψη και η Δημοκρατική Αριστερά, τόσο δημόσια όσο και κατ’ ιδίαν, σε συναντήσεις με τον ίδιο και τους επιτελείς του, δεδομένου ότι υπήρχαν ανειλημμένες δράσεις, ΕΣΠΑ που τρέχανε, χρήματα στο ταμείο, εργαζόμενοι απλήρωτοι κλπ.

Η Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης, π.χ., από το ΕΣΠΑ χρηματοδοτείται. Από πρόγραμμα εγκεκριμένο, για το οποίο έχει ήδη γίνει όλη η δουλειά και τώρα δεν μένει παρά να εκταμιευτεί. Ο κ. Τζαβάρας έλεγε δημόσια ότι «το ΕΣΠΑ δεν θα κινδυνεύσει». Κατ’ ιδίαν, διαβεβαίωνε (θερμά, γελαστά, φιλικά) ότι το έχει λύσει το θέμα, ότι τα προγράμματα θα περάσουν στη Διεύθυνση Γραμμάτων, ότι έχει γίνει αλλαγή φορέα υλοποίησης (άρα και αλλαγή του τεχνικού δελτίου) και άλλα τέτοια, τα οποία αποδεικνύεται ότι δεν ισχύουν καθώς η φετινή Έκθεση Θεσσαλονίκης διοργανώνεται τελικά από το ΕΚΕΒΙ, το οποίο τρέχει και το σχετικό ΕΣΠΑ. Γιατί; Γιατί στην πορεία του αυτοσχεδιασμού του, ο κ. Τζαβάρας διαπίστωσε ότι δεν γίνεται αλλαγή τεχνικού δελτίου σε τόσο σύντομο διάστημα, ότι η Διεύθυνση Γραμμάτων του υπουργείου του δεν έχει και δεν μπορεί να πάρει διαχειριστική επάρκεια ώστε να υλοποιήσει ΕΣΠΑ και ότι δεν υπήρχε άλλος φορέας που θα μπορούσε να οργανώσει την έκθεση τελευταία στιγμή. Τόσο απλό. Βεβαίως, είχε προειδοποιηθεί για όλα αυτά. Προτίμησε ωστόσο να διαβεβαιώσει (θερμά, γελαστά, φιλικά) όσους τον προειδοποιούσαν (μεταξύ αυτών, ο τομέας πολιτισμού της Δημοκρατικής Αριστεράς) ότι πήραμε την επάρκεια και όλα θα λυθούν και θα είναι μια χαρά.

Ο αυτοσχεδιασμός του υπουργού φαίνεται τελικά να οδηγεί στο απόλυτο αδιέξοδο: εχθές ο κύριος Τζαβάρας επέλεξε για πολλοστή φορά να κάνει πολιτική για το βιβλίο από τις στήλες των εφημερίδων. Με δηλώσεις του στο Βήμα παρουσίασε τη στρατηγική του για το Βιβλίο: το ρεζουμέ είναι ότι «προσπαθούμε, είμαστε ανοιχτοί, θα δούμε». Κατόπιν τούτου, οι εργαζόμενοι στο ΕΚΕΒΙ ανακοίνωσαν ότι απεργούν μέχρι νεοτέρας — για την ακρίβεια, ότι παύουν να εργάζονται για την προετοιμασία της Έκθεσης Βιβλίου Θεσαλονίκης (που είναι προγραμματισμένη σε ένα μήνα, με τιμώμενη χώρα την Αγγλία), τη ΒΙΒΛΙΟΝΕΤ και τις άλλες δράσεις του ΕΚΕΒΙ, καθώς μήνες τώρα δουλεύουν απλήρωτοι και θεσμικά ξεκρέμαστοι, συνεπώς η λέξη «απεργία» δεν είναι ακριβής.

Σύμφωνα με τον ίδιο αυτοσχεδιασμό (εκείνον, τον πρώτο, στη φάση «καθαρά χέρια»), η ΒΙΒΛΙΟΝΕΤ —μια πολύτιμη βιβλιογραφική βάση, και μάλιστα σε μια χώρα που δεν διαθέτει και πολλά τέτοια εργαλεία, και δη ηλεκτρονικά— θα υπαγόταν κι αυτή στη Διεύθυνση Γραμμάτων, και συγκεκριμένα θα πήγαινε «στο data room του Υπουργείου» (ακόμα πιο συγκεκριμένα, «εκεί, κάτω από τη σκάλα», όπως μας διευκρίνισαν). Οι εκδότες θα πήγαιναν στη Μπουμπουλίνας, θα περνούσαν τον έλεγχο (το μηχάνημα που για να περάσεις πρέπει να βγάλεις τη ζώνη κ.λπ) και θα ανέβαιναν στον όροφο τάδε για να δώσουν το βιβλίο τους να καταγραφεί. Σύμφωνα με τον χθεσινό αυτοσχεδιασμό του υπουργού στο Βήμα, υπάρχει η σκέψη να ενσωματωθεί η ΒΙΒΛΙΟΝΕΤ στην Εθνική Βιβλιοθήκη «αλλά υπάρχουν δυσκολίες και θα δούμε».

Δεν ξέρω τι προέβλεπε ο αυτοσχεδιασμός για την υψηλής πολιτισμικής αξίας περιουσία του ΕΚΕΒΙ: αρχεία, κληροδοτήματα, συλλογές. Υποθέτω ότι, εάν ρωτούσα τον υπουργό, θα με διαβεβαίωνε θερμά, γελαστά και φιλικά ότι όλα τα έχει φροντίσει και να μην ανησυχώ.

Στην πράξη, μέχρι τώρα, ποια ήταν τα αποτελέσματα των αυτοσχεδιασμών του κ. Τζαβάρα όσον αφορά το ΕΚΕΒΙ; Μια θολή και ατεκμηρίωτη εικόνα περί «ανομίας», εκπορευόμενη από την ίδια την Πολιτεία· μια έμπρακτη ομολογία του κράτους ότι αδυνατεί να αναμορφώσει και να ελέγξει στοιχειωδώς έναν μικρό φορέα και επιλέγει να «κόψει κεφάλι»· ένα διαφαινόμενο μοίρασμα των ιματίων με τρόπο —αν μη τι άλλο— αποσπασματικό και αυθαίρετο· μια άνευ λόγου διάλυση ενός φορέα που κοστίζει ελάχιστα, παράγει έργο, απορροφά ευρωπαϊκά κονδύλια και, με στοιχειώδη προγραμματισμό, μπορεί να απορροφήσει κι άλλα χρήματα και να παραγάγει κι άλλο έργο, απαραίτητα και τα δύο σε μια εποχή κρίσης αλλά και —κυρίως— κοινωνικής διάλυσης και πολιτιστικής παρακμής.

Δεν αρκεί να μιλάς για το Βιβλίο με Βήτα κεφαλαίο, ούτε να χτυπάς τον συνομιλητή σου στην πλάτη φιλικά. Ούτε βεβαίως αρκεί να εκτοξεύεις θολές κατηγορίες για «εστίες ανομίας» γενικώς, χωρίς τεκμηρίωση. Οι εποπτευόμενοι φορείς, είναι για να εποπτεύονται. Ε, επόπτευσέ τους, αντί να λες «αυτοί είναι οι φορείς μου, κι επειδή δεν μου αρέσουν θα τους κλείσω». Λύσε επιτέλους το ζήτημα της έλλειψης οργανογράμματος του ΕΚΕΒΙ, που απέφυγαν επιμελώς να το λύσουν οι προκάτοχοί σου. Ζήτα στην αρχή του χρόνου, από τη διοίκηση που εσύ διορίζεις, σχέδιο δράσεων (που να εντάσσεται σε μια μακρόπνοη στρατηγική, την οποία θα έχεις εκπονήσει) και προϋπολογισμό και ζήτα στο τέλος του έτους παραδοτέα και απολογισμό. Δημόσια και ανοιχτά. Αξιολόγησε όλες τις δράσεις, αξιολόγησε το προσωπικό. Όσον αφορά το υπουργείο σου και τους εποπτευόμενους φορείς, και δεδομένης της δημοσιονομικής δυσκολίας, δες το θέμα συνολικά· δες αν χρηματοδοτείς φορείς-φαντάσματα χωρίς αντικείμενο, αν το υπουργείο σου παραχωρεί δικά του, ιδιόκτητα κτίρια έναντι συμβολικού ή και μηδενικού μισθώματος σε ιδρύματα που ακόμα και τα ίδια έχουν ξεχάσει ότι υπάρχουν, δες αν οι υπηρεσίες σου είναι διάσπαρτες σε κτίρια μισθωμένα με τεράστιο κόστος — και βγες μετά και πες ότι το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου, με ετήσιο προϋπολογισμό κάτω από 1 εκ. ευρώ, έχει ή δεν έχει λόγο ύπαρξης κι ότι πρέπει να αρχίσω από αυτό.

Το δίλημμα, όσον αφορά το ΕΚΕΒΙ, δεν είναι να παραμείνει ως είχε ή να κλείσει όπως κατά καιρούς πάει να το κλείσει ο κ. Τζαβάρας. Αυτές οι επιλογές είναι αμφότερες λάθος. Χρειαζόμαστε έναν αποτελεσματικό δημόσιο φορέα για το βιβλίο. Το ΕΚΕΒΙ μπορεί να συγχωνευθεί με συναφείς φορείς, με στόχο την εξωστρέφεια του ελληνικού βιβλίου και του πολιτισμού: της γλώσσας, της λογοτεχνίας, της νεοελληνικής επιστημονικής βιβλιογραφίας. Να αποκτήσει οργανόγραμμα και το υπουργείο να ασκεί τον εποπτικό του ρόλο. Αυτό δεν μπορεί να γίνει ερήμην των εργαζομένων, των ανθρώπων του βιβλίου, των φορέων που εμπλέκονται. Επίσης, δεν μπορεί να γίνει με ερασιτεχνικούς αυτοσχεδιασμούς και αποσπασματικές ατεκμηρίωτες «ιδέες» ή «σκέψεις», που κοινοποιούνται αποκλειστικά μέσω αιφνιδιαστικών δηλώσεων στις εφημερίδες. Δεν μπορεί να γίνει με τη μπουλντόζα, πόσο μάλλον όταν ο οδηγός δεν έχει καν δίπλωμα.

Σε συνάντηση του τομέα πολιτισμού της Δημοκρατικής Αριστεράς με τον κ. Τζαβάρα τέθηκε και το θέμα της συνεργασίας. Ύστερα από αρκετές αναβολές εκ μέρους του υπουργείου, η συνάντηση έγινε στις 7 το απόγευμα, στις 22/1/2013, ενώ το επόμενο πρωί ο υπουργός είχε προγραμματισμένη συνέντευξη Τύπου. Είπαμε στον κ. Τζαβάρα: «Κύριε Υπουργέ, η συζήτηση αυτή θα έπρεπε να είχε γίνει πριν από ένα μήνα». Ήταν η μόνη στιγμή που ο κ. Τζαβάρας έπαψε να είναι θερμός, γελαστός και φιλικός: «Δεν είμαι υπουργός υπό ομηρεία», μας διευκρίνισε. Η απάντηση αυτή δείχνει και την άποψή του περί συνεργασίας· εμένα μου θύμισε —εκτός από την ΕΡΕ— το συμβουλευτικό όργανο του βυζαντινού αυτοκράτορα, που έφερε τον εύγλωττο τίτλο «σιλέντιον», μιας και οι συμμετέχοντες πήγαιναν μάλλον για να ακούσουν παρά για να μιλήσουν.

Απ’ ό,τι φαίνεται, έχουμε μπει σε περίοδο πολυκομματικών κυβερνήσεων. Κουλτούρα συνεργασιών δεν υπάρχει στη χώρα μας, κι ούτε θα δημιουργηθεί από τη μια μέρα στην άλλη. Στη διαδικασία αυτή, πάντως, θα κριθούμε όλοι: κόμματα και πρόσωπα.

* * *