Το πολιτικό κέντρο της ευρωζώνης κινδυνεύει

Του Peter Spiegel , The Financial Times, http://www.euro2day.gr

Η διαμάχη που κατατρώει τις χρηματοοικονομικές αγορές και τις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες μετά τις ιταλικές εκλογές για το αν έχει επιστρέψει η κρίση της ευρωζώνης εμπεριέχει μια προβληματική προϋπόθεση: ότι κάποτε έφυγε.  

Η υπαρξιακή απειλή διάλυσης του ευρώ ίσως έχει απομακρυνθεί. Όμως, τα συγχαρητήρια που ανταλλάσουν μεταξύ τους οι αξιωματούχοι της Ευρώπης τους τελευταίους έξι μήνες συμπίπτουν με την όξυνση της ύφεσης σε πολλές οικονομίες, με την αύξηση της ανεργίας σε διψήφια νούμερα σε όλη την περιοχή και με την άνοδο των κρατικών χρεών σε νέα ρεκόρ.  

Γλιτώσαμε το τέλος του κόσμου, δείχνουν να πιστεύουν οι Ευρωπαίοι ηγέτες. Ευφρανθείτε που έχουμε απλώς... τη χειρότερη ύφεση μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Οι αριθμοί στην Ελλάδα παραμένουν τόσο ιλιγγιώδεις που μπορούμε να τους επαναλαμβάνουμε κάθε στιγμή: οικονομία που έχει συρρικνωθεί κατά το ένα τέταρτο από το 2008 και πάνω από το ένα τέταρτο του εργατικού δυναμικού δεν έχει δουλειά. Όπως το θέτει ο Πάνος Τσακλόγλου, επικεφαλής των οικονομικών συμβούλων του ελληνικού υπουργείου Οικονομικών, μόνο η Αμερική στο Μεγάλο Κραχ και η Γερμανία της Βαϊμάρης συγκρίνονται. 

Η Ελλάδα είχε πάντα κάπως δορυφορικό ρόλο στην ευρωζώνη, αλλά και οι υπόλοιποι την προφταίνουν γρήγορα. Τα ισπανικά ποσοστά ανεργίας είναι σχεδόν πανομοιότυπα και η ιταλική ύφεση, αν και ήπια σε σχέση με τα ελληνικά στάνταρ, θα είναι πολύ πιο βαθιά φέτος, από όσο προβλεπόταν τρεις μήνες πριν. Η Γαλλία, η οικονομία της οποίας έχει μείνει στάσιμη, θα δει την ανεργία να αγγίζει σύντομα το 11%.

Μέσα σε αυτήν την καταστροφή, οι Ιταλοί ψηφοφόροι προκάλεσαν μεγάλη αναζωπύρωση στη συζήτηση για το αν η λιτότητα που εφαρμόζεται στην κρίση της ευρωζώνης διογκώνει το πρόβλημα αντί να το μειώνει. 

Σε μια ένδειξη για το πόσο έντονη έχει γίνει η διαμάχη πάνω στο θέμα, ο Silvio Berlusconiχαρακτήρισε τις ιταλικές πολιτικές λιτότητας δικτατορία της Merkel κατά την προεκλογική εκστρατεία. Ο Σοσιαλδημοκράτης υποψήφιος για τη γερμανική καγκελαρία, Peer Steinbrück, αποκάλεσε τον Berlusconi και τον άλλο Ιταλό υποψήφιο Beppe Grillo κλόουν. 

Και μετά τη δήλωση του οικονομικού επιτρόπου Olli Rehn ότι οι χώρες δεν πρέπει να αποκλίνουν από τις δημοσιονομικές μεταρρυθμίσεις, ο νομπελίστας οικονομολόγος Paul Krugman τον αποκάλεσε Ρεν... τον Τρομερό, προκαλώντας online φραστικό πόλεμο ανάμεσα στο Πρίνστον και στις Βρυξέλλες. 

Θα αλλάξει όμως κάτι με την κλιμάκωση της συζήτησης; Είναι εύκολο να ξεχάσουμε ότι έξι μήνες πριν σε μια ακόμη μεγάλη οικονομία της ευρωζώνης διεξήχθησαν κρίσιμες εκλογές, όπου ο υποψήφιος κατά της λιτότητας εκτοπίστηκε από έναν ηγετικό αρχιτέκτονα της πάταξης της κρίσης στην ευρωζώνη. Και η νίκη του François Hollande στη Γαλλία δεν άλλαξε σχεδόν τίποτα. 

Ερωτηθείς γιατί είναι τόσο δύσκολο να αλλάξει ο προσανατολισμός της λιτότητας στις πολιτικές των Βρυξελλών, ο υπουργός Οικονομικών του κ. Hollande, Pierre Moscovici, κατηγόρησε την «περιορισμένη φαντασία» των ηγετών της ευρωζώνης. 

Αλλά υπάρχει κάτι πολύ πιο σημαντικό, που έχει επίσης περιοριστεί: οι δυνατότητες των κυβερνήσεων να αλλάξουν πορεία. Σε όλες τις χώρες της ευρωζώνης, το αποκαλούμενο δημοσιονομικό συμβόλαιο, τα μνημόνια, είναι πλέον εθνικός νόμος, γεγονός που περιορίζει πολύ τα περιθώρια κινήσεων των ρυθμιστών, που δεν μπορούν να κάνουν τίποτε άλλο από το να επιμένουν να ζητούν στόχους για τα ελλείμματα και τις μεταρρυθμίσεις. Όπως είχε πει ο Mario Draghi, οι ιταλικές ρυθμίσεις έχουν μπει στον αυτόματο πιλότο, ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα των εκλογών. 

Τι θα γίνει λοιπόν όταν οι ψηφοφόροι αποφασίσουν να καθαιρέσουν ηγέτες που εφάρμοσαν μέτρα με τα οποία διαφωνούν - για να ανακαλύψουν ότι οι νέοι ηγέτες είναι υποχρεωμένοι να εφαρμόσουν τα ίδια ακριβώς μέτρα; 

Ο Γιάννης Εμμανουηλίδης, πολιτικός αναλυτής στο European Policy Centre των Βρυξελλών, ισχυρίζεται ότι πρόκειται για συνταγή κοινωνικής έκρηξης, που θα στρέψει τους ψηφοφόρους πιο κοντά είτε σε σχετικά ήπιους λαϊκιστές, όπως ο κ. Grillo, είτε σε πιο προβληματικές περιπτώσεις, όπως το ελληνικό νεοναζιστικό κόμμα της Χρυσής Αυγής, που έρχεται σταθερά τρίτο στις δημοσκοπήσεις. 

«Πηγαίνεις και ψηφίζεις και δεν αλλάζει τίποτα», σχολιάζει ο κ. Εμμανουηλίδης. «Και αυτόαυξάνει την απήχηση του είδους των ανθρώπων που έχουν εύκολες απαντήσεις». 

Οι ακαδημαϊκοί δημοσιογράφοι έχουν βαρεθεί να προσπαθούν να υπολογίσουν πόσο θα αντέξει το πολιτικό καθεστώς σε χώρες που είναι υποχρεωμένες να εφαρμόζουν μέτρα οικονομικής προσαρμογής. Όπως και με τις περισσότερες οικονομικές μελέτες, η απάντηση είναι μία:εξαρτάται. 

Όλοι όμως δείχνουν να συμφωνούν στο ότι το πολιτικό κέντρο δεν μπορεί να αντέξει για πάντα. Η Ελλάδα μπαίνει στον έκτο χρόνο ύφεσης. Η ισπανική οικονομία θα συρρικνωθεί για τέταρτη φορά σε πέντε χρόνια. Η Ιταλία για τέταρτη σε έξι χρόνια. Η κρίση της ευρωζώνης, που ποτέ δεν έφυγε, θα μείνει μαζί μας για αρκετά μεγάλο διάστημα.