Ελληνικές αρρώστιες

Του Μιχάλη Μητσού, ΝΕΑ, 12,3,12 

Πώς εξηγούνται αυτές οι διαφορές ανάμεσα σε δύο χώρες του Νότου που βγήκαν από μια πολύχρονη δικτατορία περίπου την ίδια περίοδο, κυβερνήθηκαν στη συνέχεια από δημοφιλείς σοσιαλιστές ηγέτες - τον Μάριο Σοάρες και τον Ανδρέα Παπανδρέου - και αναγκάστηκαν κάποια στιγμή να ζητήσουν βοήθεια από τους εταίρους τους για να μην πτωχεύσουν; Γιατί η μία κοινωνία είναι τόσο εξοικειωμένη με τη βία και η άλλη όχι; Γιατί εδώ είναι τόσο ισχυρά τα άκρα και τόσο έντονος ο αντιευρωπαϊσμός;

Να πάρουμε την Πορτογαλία. Σύμφωνα με χθεσινά στοιχεία, το ΑΕΠ της παρουσίασε πέρυσι μείωση κατά 3,2%, τη μεγαλύτερη από το 1975. Η ανεργία της φτάνει το 17,6% και είναι η τρίτη μεγαλύτερη στην ΕΕ, μετά την Ελλάδα και την Ισπανία. Για να διαμαρτυρηθούν γι' αυτή την κατάσταση, ενάμισι εκατομμύριο άνθρωποι βγήκαν το προπερασμένο Σάββατο στους δρόμους. Ηταν οι μεγαλύτερες διαδηλώσεις στην πρόσφατη ιστορία της Πορτογαλίας - και δεν σημειώθηκε ούτε μια βιαιότητα. Στις τελευταίες δημοσκοπήσεις προηγείται η Κεντροαριστερά. Ούτε η άκρα Αριστερά ούτε η άκρα Δεξιά έχουν κάποιο αξιοσημείωτο ποσοστό. Το 58% των πολιτών δηλώνουν πως δεν εμπιστεύονται την Ευρωπαϊκή Ενωση, έναντι 24% πριν από πέντε χρόνια.

Να πάρουμε και την Ελλάδα. Η συρρίκνωση του ΑΕΠ έφτασε εδώ πέρυσι το 6,4%, ενώ η ανεργία υπερβαίνει το 26%. Λαμβάνοντας ως πρότυπο τους Πορτογάλους, οι έλληνες «Αγανακτισμένοι» προσπάθησαν να οργανώσουν προχθές το βράδυ μια συγκέντρωση στο Σύνταγμα. Ο αριθμός τους δεν ξεπέρασε τους 2.000. Παρ' όλα αυτά, έπεσαν για άλλη μια φορά δακρυγόνα, πράγμα που δεν αποτελεί βέβαια πλέον είδηση, αφού τις τελευταίες δεκαετίες οι περισσότερες διαδηλώσεις συνοδεύονται από βία. Στις δημοσκοπήσεις κονταροχτυπιούνται για την πρώτη θέση η Κεντροδεξιά και η ριζοσπαστική Αριστερά, με τη Χρυσή Αυγή σταθερά στην τρίτη θέση. Το ποσοστό των πολιτών που δεν εμπιστεύονται την Ευρώπη φτάνει το 81%, έναντι 37% το 2007.

Πώς εξηγούνται αυτές οι διαφορές ανάμεσα σε δύο χώρες του Νότου που βγήκαν από μια πολύχρονη δικτατορία περίπου την ίδια περίοδο, κυβερνήθηκαν στη συνέχεια από δημοφιλείς σοσιαλιστές ηγέτες - τον Μάριο Σοάρες και τον Ανδρέα Παπανδρέου - και αναγκάστηκαν κάποια στιγμή να ζητήσουν βοήθεια από τους εταίρους τους για να μην πτωχεύσουν; Γιατί η μία κοινωνία είναι τόσο εξοικειωμένη με τη βία και η άλλη όχι; Γιατί εδώ είναι τόσο ισχυρά τα άκρα και τόσο έντονος ο αντιευρωπαϊσμός;

Είναι αλήθεια ότι τα αίτια της κρίσης είναι διαφορετικά στις δύο χώρες: το πρόβλημα στην Ελλάδα ήταν τα δημόσια οικονομικά, ενώ στην Πορτογαλία η πτώση της ανταγωνιστικότητας. Είναι επίσης αλήθεια ότι από ένα παιχνίδι της τύχης, η χώρα μας ήταν η πρώτη που εντάχθηκε στο Μνημόνιο. Θα μπορούσε να έχει προηγηθεί η Ιρλανδία, οπότε η συνέχεια θα ήταν πολύ διαφορετική. Ημασταν ο ιδανικός ένοχος και το πιο κατάλληλο πειραματόζωο. Δεν είναι επαρκείς όμως αυτές οι εξηγήσεις. Δεν μπορούμε να αποδίδουμε διαρκώς τις αρρώστιες μας στον «εξωτερικό παράγοντα». Ας αρχίσουμε λοιπόν ακριβώς από αυτό. Ας αναγνωρίσουμε ότι η αποδοχή της βίας στην καθημερινότητά μας και η «νομιμοποίηση» των ακροδεξιών πρακτικών δεν αποτελούν μόνο ελληνικές ιδιαιτερότητες, αλλά ελληνικές αρρώστιες. Είναι ένα πρώτο βήμα για να προχωρήσουμε στη θεραπεία.