Γιατί η Δύση δεν πηγαίνει προς τα αριστερά;

Του Κωστή Παπαγιώργη, Ελευθεροτυπία, 3.2.13

Σε ένα τολμηρό δοκίμιό του, ο Ιταλός Ραφαέλε Σιμόνε («Το μειλίχιο τέρας», Πόλις) δεν διστάζει να θυμίσει ότι η ευρωπαϊκή Αριστερά αποτέλεσε πολιτική θρησκεία τα τελευταία 150 χρόνια, με τελική κατάληξη την αποτυχία.

Στο άλλο άκρο, ενώ η Δεξιά κατατρομοκράτησε την Ευρώπη με τα ωμά πολιτικά σχήματά της (φασισμός, ναζισμός, καπιταλισμός), σήμερα εμφανίζεται συμφιλιωμένη με τη νεοτερικότητα και την ευημερία. Μια ματιά στα πολιτεύματα των ευρωπαϊκών χωρών αναδεικνύει τη Δεξιά, ενώ την ίδια στιγμή η Αριστερά αρκείται στο 26% του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Ενώ, λοιπόν, ο μέσος Ευρωπαίος συμφωνεί ότι ο καπιταλισμός απέτυχε, όπως και ο μαρξισμός άλλωστε, οι μεταμορφώσεις του καπιταλισμού είναι ζωντανές και χαίρουν άκρας υγείας. Ο Σιμόνε φτάνει να διερωτηθεί: Μήπως ο κόσμος είναι εγγενώς δεξιός; Παράδειγμα: α) Δεξιό αξίωμα της ανωτερότητας (είμαι πρώτος, εσύ δεν είσαι τίποτα). Αντίθετα, το αριστερό αξίωμα αντιτάσσει την ισότητα (που δεν είναι φυσική, αλλά απόρροια αγώνων). β) Αξίωμα ιδιοκτησίας (το δικό μου δεν το αγγίζει κανείς), ενώ η Αριστερά απαντά με ανακατανομή της ιδιοκτησίας. γ) Αξίωμα ελευθερίας (κάνω αυτό που θέλω και όπως θέλω). Αντίθετα, η Αριστερά φρονεί ότι το δημόσιο συμφέρον υπερτερεί του ατομικού. δ) Η Δεξιά πιστεύει στην υπεροχή του ιδιωτικού έναντι του δημόσιου, ενώ η Αριστερά υποστηρίζει ότι το δημόσιο συμφέρον υπερτερεί για το καλό όλων.

Το εξόχως σημαντικό για τη νέα Δεξιά είναι ότι δεν προτείνει μόνο πολιτικές αποφάσεις και συνθήματα, αλλά ότι προβάλλει με πολλαπλά μέσα έναν πειστικό τρόπο ζωής. Διόλου παράδοξο ότι η Αριστερά μοιάζει με ξεθωριασμένη κοινωνική θρησκεία, χωρίς φρεσκάδα και σύνδεση με τη ζωή, ενώ η νέα Δεξιά περνάει δεύτερη νεότητα, εμφανίζοντας δελεαστικό πρόσωπο. Για παράδειγμα, αν η «κατανάλωση» είναι δεξιά θέση, ο περίφημος ιακωβινισμός αποθαρρύνεται με το πέρασμα του χρόνου. Εξάλλου η εργατική τάξη διαλύεται, ο λαός της Αριστεράς μεταμορφώνεται και οι νέοι αποχωρούν από τη σφαίρα της πολιτικής.

Η εργατική τάξη (άλλοτε προλεταριάτο) έχει μεν συμβατικό προσανατολισμό, αλλά όχι ταξική συνείδηση. Ο Σιμόνε φτάνει μέχρι το σημείο να πει ότι η επίσημη Αριστερά έχει εγκαταλείψει τους εργάτες. Δεν μιλάει για προλετάριους, παρά για «χρήστες», «καταναλωτές» και «πελάτες». Κατά μία έννοια, ο εργάτης ανήκει στον 19ο αιώνα και στις απαρχές του 20ού, σήμερα όμως δεν διαθέτει δημόσια εικόνα. Εξ ου και η απορία: Ενα ζεύγος εργατών μπορεί να λάβει μέρος σε ένα ριάλιτι σόου; Σε κοινωνίες όπου το χρήμα αντικαταστάθηκε από τις πιστωτικές κάρτες, η στροφή προς την ευημερία και το λάιφ στάιλ μετέτρεψαν τους προλετάριους σε «μπελά». Εξ ου και το ιστορικό παράδοξο: Η Αριστερά μετανιώνει όταν δεν βρίσκεται στην εξουσία, ενώ, όταν επιτέλους κατακτά την εξουσία, τότε κλαίει και οδύρεται. Εκσυγχρονισμένος κομμουνισμός δεν υπάρχει. Ούτε αριστερή καταναλωτική ισότητα. Ούτε δίκαιη ευημερία. Οπως άλλωστε δεν υπάρχει τρίτος δρόμος, σοσιαλισμός της αγοράς, κοινωνικό κράτος. Το μόνο που απομένει στην Αριστερά είναι να γλυκοκοιτάζει τη Δεξιά...

«Πολιτική της Νέας Δεξιάς είναι ο υπερκαπιταλισμός, που δεν εκμεταλλεύεται ειδικά τους δικούς του εργάτες, αλλά τη δική του παγκόσμια πελατεία. Δεν έχουμε να κάνουμε με μια δίνη παραγόντων που δεν είναι πλέον μόνο οικονομικοί, αλλά περιλαμβάνουν διάφορες διαστάσεις της ατομικής και της συλλογικής ζωής: διαφήμιση, προϊόν, μάρκετινγκ, εύκολη πίστωση στους μικροκαταναλωτές, μακρά νεότητα και παράταση των απολαύσεων της σεξουαλικής ζωής, αόριστη προσδοκία για έναν άνετο και πλούσιο βίο, ένα πασπάλισμα θρησκευτικής πνευματικότητας και πάθους...»

Προφανώς οι πολίτες έχουν πλέον μετατραπεί σε πελάτες (χρήστες και καταναλωτές) οι οποίοι έχουν δώσει όρκο πίστης, όντας αιχμάλωτοι του πωλητή, που μπορεί κατά το κέφι του να τους κάνει ό,τι θέλει...