Η ανοιχτή πληγή της ανεργίας

Της Ελίζας Παπαδάκη, NEA, 17.1.13

Πρόσφατες πληροφορίες δείχνουν ότι το 2013 μπορεί να σημάνει, επιτέλους, αλλαγή κατεύθυνσης στην ελληνική οικονομία: από τη συνεχή και ραγδαία επιδείνωση των τριών τελευταίων ετών στην έναρξη και πάλι μιας ανοδικής πορείας, βιώσιμης τούτη τη φορά. Ο δείκτης του οικονομικού κλίματος του ΙΟΒΕ κατέγραψε τον Δεκέμβριο μια αισθητή βελτίωση στις εκτιμήσεις και στις προβλέψεις των επιχειρήσεων (σε όλους τους κλάδους εκτός από τις κατασκευές) αλλά και των καταναλωτών. Συνολικά παραμένουν αρνητικές, σε μικρότερο βαθμό όμως και από τους 24 μήνες που είχαν προηγηθεί. Απηχούν άραγε μόνο μια πρόσκαιρη ανακούφιση για τις αποφάσεις του Eurogroup, την αποδέσμευση του δανείου και την άρση της αβεβαιότητας για την παραμονή στο ευρώ; Υπάρχουν και πραγματικά οικονομικά στοιχεία θετικά. Το δημόσιο έλλειμμα του 2012 κλείνει χαμηλότερα από όσο προβλεπόταν τον Νοέμβριο στον προϋπολογισμό, χάρη όχι μόνο στη συμπίεση δαπανών αλλά και στην καλύτερη επίδοση των εσόδων. Και, πιο σπουδαίο ίσως, διότι δεν εξαρτάται από τη δράση του κράτους, το εξωτερικό ισοζύγιο της χώρας, αν εξαιρέσουμε το πετρέλαιο και τους τόκους που πληρώνουμε για τον υπέρμετρο δανεισμό του παρελθόντος, παρουσίασε το 2012 για πρώτη φορά πλεόνασμα, 4,3% του ΑΕΠ στο δεκάμηνο Ιανουαρίου - Οκτωβρίου.

Χωρίς καύσιμα και τόκους, δηλαδή, καταφέραμε πέρυσι να εξαγάγουμε περισσότερα αγαθά και υπηρεσίες από όσα εισαγάγαμε. Ο πληθωρισμός έπεσε πολύ χαμηλά. Επιπλέον, έπειτα από συνεχή συρρίκνωση της τραπεζικής χρηματοδότησης δημιουργούνται οι πρακτικές προϋποθέσεις για να αρχίσει και πάλι να αυξάνεται. Συζητούνται ρεαλιστικά επενδυτικά σχέδια. Και η εικόνα της ελληνικής οικονομίας αλλάζει. Πρώτη στην πρόοδο προσαρμογής μεταξύ των χωρών της ευρωζώνης κατέταξε την Ελλάδα το Συμβούλιο της Λισαβώνας για την ανταγωνιστικότητα. Η γενική διευθύντρια του ΔΝΤ Κριστίν Λαγκάρντ προέβλεπε από το BBC ότι «ύστερα από μια πελώρια προσπάθεια [...] η χώρα θα έχει καλύτερα αποτελέσματα ακόμη και από όσα σχεδιάζαμε», υπογραμμίζοντας πάντως ότι πρέπει να εξακολουθήσει εντατικά η προσπάθεια στα έσοδα και τους φόρους.

Για να επαληθευθεί το σενάριο βαθμιαίας βελτίωσης από φέτος απαιτούνται εσωτερικές προϋποθέσεις, πολιτικές και κοινωνικές, που δεν είναι δεδομένες. Ο υπουργός Οικονομικών Γιάννης Στουρνάρας επαναλαμβάνει σε κάθε ευκαιρία την προσήλωση της κυβέρνησης στην υλοποίηση των μέτρων και των στόχων του οικονομικού προγράμματος, όπως καταρχήν συμφωνήθηκαν με την ευρωζώνη και το ΔΝΤ και υιοθετούνται στην ελληνική Βουλή. Αλλά αυτό δεν αρκεί. Για παράδειγμα, ο νέος φορολογικός νόμος που μόλις ψηφίστηκε δεν έπεισε ότι σωστά κατανέμει τα αυξημένα βάρη, αφήνοντας κάθε κατηγορία, περισσότερο ή λιγότερο προνομιούχα, ως «αδικημένη» να τον πολεμά όπου μπορεί. Σε ανάλογα εμπόδια προσκρούουν οι προσπάθειες για την αναδιάρθρωση των υπηρεσιών του κράτους και όλου του δημόσιου τομέα. Οπότε οι κοινωνικές αντιστάσεις και η πολιτική τους εκμετάλλευση από τα αντιπολιτευόμενα κόμματα αυξάνουν το κόστος, περιορίζουν τα οφέλη από την εφαρμογή τους, αν δεν κλιμακωθούν και μέχρι τη ματαίωσή τους. Επιτακτική παραμένει έτσι η ανάγκη ευρείας πολιτικής και κοινωνικής συνεννόησης για την κατανομή των βαρών της προσαρμογής.

Αλλά πέρα από την απεξάρτηση από τον ξένο δανεισμό, που πληρώνουμε τρία χρόνια τώρα και θα αργήσουμε να τελειώσουμε, έχουμε σοβαρά προβλήματα που κανείς απέξω δεν μας υπαγορεύει πώς θα τα αντιμετωπίσουμε. Το μεγαλύτερο είναι η διόγκωση της ανεργίας. Εδώ η συνεννόηση είναι ακόμη πιο επιτακτική. Η ανάκαμψη ίσως την ανακόψει, οπωσδήποτε χρειαζόμαστε ολοκληρωμένο αναπτυξιακό σχεδιασμό, αλλά και σήμερα να τον ξεκινήσουμε, θα πάρει καιρό. Δεν γίνεται να περιμένουμε παρακολουθώντας στατιστικές και προβλέψεις να ανεβάζουν τους ανέργους κοντά στο ένα τρίτο του εργατικού δυναμικού της χώρας, τους μισούς για δώδεκα μήνες και περισσότερο, τον έναν στους δύο νέους να μη βρίσκει δουλειά. Οσο συνεχίζεται η τωρινή κατάσταση καταστρέφοντας ανθρώπινο κεφάλαιο, τις γνώσεις και τις δεξιότητες όσων μένουν χωρίς δουλειά, ενώ όποιοι μπορούν μεταναστεύουν, υπονομεύεται το αύριο της χώρας. Μέτρα λαμβάνονται αλλά όχι αρκετά. Πρέπει όλες οι πολιτικές να προσανατολιστούν στην απασχόληση.

Στην ανάγκη άμεσων ενεργειών κατά της ανεργίας έδωσε έμφαση ο πρώην πρωθυπουργός Λουκάς Παπαδήμος, μιλώντας τη Δευτέρα σε εκδήλωση του ΙΟΒΕ προς τιμήν του. Ενδεικτικά, πρότεινε η χορήγηση τραπεζικών δανείων προς μικρομεσαίες επιχειρήσεις να συνδεθεί με υποχρέωση των επιχειρήσεων να δημιουργούν θέσεις εργασίας.