Οι γκρίζες ζώνες στα κοινοτικά προγράμματα ανεργίας

Διαφθορά και αμέλεια τα χρόνια προβλήματα

Της Χρίστινας Κοψίνη, Καθημερινή, 20.1.13

Σκηνή πρώτη (από το παρελθόν): Τα πάντα ήταν προγραμματισμένα. Η συνέντευξη Τύπου αφιερωμένη στα νέα προγράμματα για την απασχόληση και την κατάρτιση. Τα ντοσιέ για τους δημοσιογράφους έτοιμα. Τα κανάλια ειδοποιημένα. Οι υπηρεσιακοί του υπουργείου σε ετοιμότητα. Αλλά το «θέμα» διέρρευσε στον Τύπο. «Θέλω να μου φτιάξεις νέα προγράμματα, μου κάψανε το θέμα» ακούστηκε να λέει ο υπουργός στον αρμόδιο συνεργάτη του λίγες μόνο ώρες πριν από την «επικοινωνιακή παράσταση» αφήνοντάς τον εμβρόντητο. Τόσο απλά μπορούσαν κάποτε να στηθούν τα προγράμματα κατάρτισης.

Σκηνή δεύτερη: Το πρόγραμμα δημοσιότητας που κάλυπτε το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο για τα προγράμματα συνεχιζόμενης κατάρτισης, απεδείχθη πλουσιοπάροχο. Ο διαγωνισμός ανέδειξε την εταιρεία που θα αναλάμβανε και το προεκλογικό πακέτο του υπουργού. Τίποτε δεν χάλασε τη συμφωνία. Και η εταιρεία πήρε τη δουλειά και ο υπουργός πήρε το κατιτίς του σε είδος, προκηρύξεις, αφίσες και όλα τα συναφή. Οι εθνικές εκλογές πλησίαζαν.

Σκηνή τρίτη: Αφού διευθετήθηκαν στον διαγωνισμό οι ενστάσεις εκείνων που απερρίφθησαν (κάποιες από αυτές εξαγοράστηκαν στη συνέχεια με επωφελείς συμφωνίες από τα άλλα ΚΕΚ που πήραν την υψηλότερη βαθμολογία από «άτεγκτες» γνωμοδοτικές επιτροπές) φτάνει το «δωράκι» που αργότερα θα γίνει μια καλή μαγιά για τα έξοδα της προεκλογικής καμπάνιας του ανερχόμενου κομματικού στελέχους. Κάποιοι το υπολογίζουν στο 5% της αξίας των προγραμμάτων, άλλοι το ανεβάζουν στο «10%».

Αυτές είναι μόνο τρεις από τις πολλές περιγραφές «διαχείρισης» των προγραμμάτων για την κατάρτιση και την απασχόληση. Εμπειρίες για τις οποίες η «Κ» διαθέτει -μέσα στην τελευταία 20ετία των ΚΠΣ και του διαδόχου τους, του ΕΣΠΑ- και ονόματα και επωνυμίες. Κι όχι μόνο για τις παραπάνω σκηνές. Αλλά και για εταιρείες που εμφανίζονταν να μειοδοτούν σε περισσότερα του ενός, προγράμματα αξιολόγησης που ποτέ δεν θα ληφθούν υπόψη κατά τον σχεδιασμό. Για συμβούλους που παραμένουν ακλόνητοι επί μία 20ετία σε κομβικές θέσεις ροής τεχνογνωσίας προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Για μελετητές που νέμονταν τη -μικρότερη- πίτα των αναθέσεων από τον εκάστοτε Ειδικό - αργότερα Γενικό Γραμματέα Διαχείρισης Κοινοτικών και άλλων πόρων.

Φυσικά δεν ήταν όλα γκρίζα στο σύστημα διαχείρισης του επιχειρησιακού προγράμματος το οποίο χρηματοδοτεί δράσεις του Εργασίας, του Ανάπτυξης και του υπουργείου Παιδείας. Ομως πάντα υπήρχε μια ζώνη που λειτουργούσε απαγορευτικά για τη διαμόρφωση μιας στρατηγικής για την απασχόληση, στερώντας χρήματα και αποτελεσματικές δράσεις από τους εργαζόμενους, τους ανέργους και όλους όσοι εντάσσονται στις ευπαθείς ομάδες του πληθυσμού. Σε αυτή τη ζώνη συμμετείχαν επίσης, δήμαρχοι, περιφερειάρχες, πολιτευτές. Μερίδιο είχαν και συνδικαλιστικοί και εργοδοτικοί φορείς. Ακόμη και η ΜΟΔ (Μονάδα Οργάνωσης Διαχείρισης) που δημιουργήθηκε ως ένα εργαλείο εκσυγχρονισμού, πριν από 15 χρόνια με τους καλύτερους της ιδιωτικής αγοράς για να οργανώσουν και να διαφυλάξουν τα υπουργεία από τη διαφθορά που γεννά η άγνοια, νέοι με γνώσεις και με ευρωπαϊκό όραμα, σιγά-σιγά μαράθηκε στη λογική του Δημοσίου και σύντομα μετατράπηκε σε μέρος της δημόσιας διοίκησης.

Σήμερα ενόψει του «πολέμου κατά της ανεργίας» που κοινοποίησε ο υπουργός Εργασίας κ. Γ. Βρούτσης, βγαίνοντας από τη σύσκεψη με τον πρωθυπουργό, αξίζει να αναρωτηθούμε εάν όλα αυτά που περιγράφονται ως σκηνές ενός πρόσφατου παρελθόντος, έχουν καταργηθεί. Εάν όμως είναι έτσι, γιατί οι δράσεις των υπουργείων και τα προγράμματα συνεχίζουν να είναι αποσπασματικά, αθροίσματα παλαιών δράσεων χωρίς συνοχή και χωρίς ενιαίο στόχο για την αύξηση της απασχόλησης; Μέσα στα τελευταία τέσσερα χρόνια καταργήθηκαν περίπου 950.000 θέσεις εργασίας, δηλαδή όσες είχαν δημιουργηθεί μέσα σε μία 17ετία. Δηλαδή, η χώρα απώλεσε όλες τις θέσεις εργασίας που δημιουργήθηκαν από το 1991 (όταν οι απασχολούμενοι ήταν 3,63 εκατ. άτομα) έως και τον Οκτώβριο του 2008 (4,58 εκατ. απασχολούμενοι). Σήμερα η απασχόληση έχει επιστρέψει 17 χρόνια πίσω. Ωστόσο, οι πολιτικές για την απασχόληση ελάχιστα διαφέρουν από το 1991. Είναι χαρακτηριστικό ότι υπό την πίεση της τρόικας που απαίτησε τη σύνταξη και εφαρμογή «εθνικού σχεδίου για την απασχόληση», το υπουργείο Παιδείας δεν δίστασε να βαφτίσει καινοτόμες δράσεις τις αυτονόητες διαδικασίες πρακτικής άσκησης των σπουδαστών και φοιτητών. Αγνοώντας ότι το 75% των ανέργων είναι πάνω από 30 ετών οι δράσεις παραμένουν αποσπασματικές, και μακριά από ομάδες υψηλού κινδύνου φτώχειας. Δεν αντιστοιχούν με τις προτεραιότητες αντιμετώπισης της οξείας κοινωνικής κρίσης. Μπορεί η διαφθορά να μειώθηκε αλλά ο κίνδυνος της σπατάλης κονδυλίων μεγάλωσε. Αυτή τη φορά από την άγνοια και την ένδεια ιδεών. Ή μήπως όχι μόνο από αυτό;

Με το μυαλό στα κοινοτικά... κονδύλια

«Η συνεχιζόμενη επαγγελματική κατάρτιση που αναπτύχθηκε στη χώρα μας λειτούργησε στο πλαίσιο του Γ΄ ΚΠΣ με βάση, πρώτα, τη λογική της απορρόφησης πόρων. Χαρακτηρίζονταν, ανέκαθεν, από μια κλειστή αγορά και είχε στο επίκεντρο την επιδοματική αντιμετώπιση των ανέργων, χωρίς ο σχεδιασμός της να εδράζεται σε πραγματική διάγνωση αναγκών της αγοράς εργασίας και να συνδέεται με μετρήσιμα αποτελέσματα και επιπτώσεις, ιδίως, στο πεδίο της αγοράς εργασίας» (Από την «αξιολόγηση των παρεμβάσεων του ΕΚΤ σε ό,τι αφορά την εφαρμογή της αρχής της ισότητας των φύλων στα επιχειρησιακά προγράμματα του Γ΄ ΚΠΣ» από την εταιρεία Remaco A.E.

«Oι παρεμβάσεις στον τομέα της απασχόλησης δεν είχαν τα αναμενόμενα αποτελέσματα σε ποσοτικό και σε ποιοτικό επίπεδο. Οι ενεργητικές πολιτικές απασχόλησης, που άλλα κράτη (Σκανδιναβικά, Γερμανία) εφάρμοσαν με επιτυχία, στην Ελλάδα αποδείχθηκε ότι δεν λειτούργησαν ευεργετικά στην κατεύθυνση μείωσης της ανεργίας, καθότι από τα πρώτα βήματα εφαρμογής τους εντάχθηκαν σε ένα πλαίσιο ενίσχυσης της προσφοράς εργασίας και κοινωνικής διαχείρισης της ανεργίας, λειτουργώντας ως υποκατάστατο στις πολιτικές προστασίας των ανέργων με συνέπεια να εμφανιστούν διαστρεβλώσεις στην εφαρμογή τους οι οποίες πολλές φορές μπορούν να συνδεθούν με τον ελλιπή χαρακτήρα της κοινωνικής προστασίας στην Ελλάδα. Ετσι τα επιδόματα ανεργίας αντικαταστάθηκαν απλά με τα επιδόματα που συνοδεύουν τις ενεργητικές πολιτικές απασχόλησης και έγινε μαζική και αποσπασματική εφαρμογή των παρεμβάσεων, ενώ ίσως θα έπρεπε να είναι περισσότερο στοχευμένες σε ειδικές πληθυσμιακές και κοινωνικές ομάδες. Ακόμη, πολλές φορές τα κονδύλια δεν έτυχαν ορθολογικής διαχείρισης, αφού επικράτησαν λογικές πελατειακής εξυπηρέτησης ανέργων και επιχειρηματιών που κινούνται στις παρυφές των δικτύων εξυπηρέτησης συμφερόντων» (Μελέτη του ΕΛΙΑΜΕΠ για λογαριασμό της Τράπεζας της Ελλάδος).