Η επικαιρότητα του Καμί

Του Μιχάλη Μητσού, ΝΕΑ, 30.11.12

Από το 1956 έως τον θάνατό του το 1960 ο Αλμπέρ Καμί κράτησε γενικά σιωπή. Οι προσπάθειές του να βρει μια λύση για την Αλγερία είχαν αποτύχει κι εκείνος είχε απογοητευτεί και είχε αποσυρθεί από τον δημόσιο βίο. Εκανε όμως δύο εξαιρέσεις. Η πρώτη ήταν το 1958, όταν εκδόθηκε το βιβλίο του «Chroniques Algeriennes», μια συλλογή άρθρων του για την Αλγερία. Η δεύτερη ήταν το 1957, όταν πήγε στη Στοκχόλμη για να παραλάβει το Νομπέλ Λογοτεχνίας. Ενας αλγερινός φοιτητής τον επέκρινε εκεί για τη δημόσια σιωπή του. Και εκείνος του θύμισε ότι είχε καταγγείλει επανειλημμένα την πολιτική και οικονομική καταστολή εναντίον των Αράβων και των Βερβερίνων, αλλά ότι καταδίκαζε επίσης και τη χρήση τυφλής βίας από αλγερινούς εθνικιστές. «Κάποιοι βάζουν βόμβες τώρα στα τραμ του Αλγερίου», τόνισε. «Θα μπορούσε να είναι η μητέρα μου σε ένα από αυτά τα τραμ. Αν αυτό είναι δικαιοσύνη, τότε προτιμώ τη μητέρα μου». (Η «Μοντ», που αντιπαθούσε τον Καμί, μετέφερε ως εξής αυτή τη φράση: «Πιστεύω στη Δικαιοσύνη, αλλά ενώπιον της Δικαιοσύνης θα υπερασπιστώ τη μητέρα μου». Τρεις ημέρες αργότερα ζήτησε συγγνώμη.)

Μετά τη «μαύρη δεκαετία» του 1990, που άφησε πίσω της πάνω από 100.000 αμάχους νεκρούς, πολλοί Αλγερινοί στράφηκαν και πάλι στον Καμί, τόσο λόγω των ριζών του όσο και λόγω των οικουμενικών αξιών τις οποίες πρέσβευε. Οπως επισημαίνει όμως στο «Chronicle of Higher Education» ο καθηγητής Ρόμπερτ Ζαρέτσκι («Αλμπέρ Καμί: Στοιχεία μιας ζωής», εκδ. Cornell University Press), το πνεύμα του Καμί πλανάται πάνω και από την Αραβική Ανοιξη. Στον «Επαναστατημένο άνθρωπο» περιγράφει την εξέγερση ως την απάντηση των ανθρώπων που, όταν έρχονται αντιμέτωποι με μια άδικη και ακατανόητη κατάσταση, απορρίπτουν το θέαμα του παραλογισμού. Αυτό έκαναν οι Τυνήσιοι, αυτό έκαναν οι Λίβυοι, αυτό έκαναν οι Αιγύπτιοι και το κάνουν ξανά, έχοντας πλήρη επίγνωση ότι δεν ξεφορτώθηκαν έναν δικτάτορα για να φορτωθούν έναν άλλο.

Καθώς το 2013 θα συμπληρωθούν εκατό χρόνια από τη γέννηση του Καμί, είναι μια ευκαιρία να θυμηθούμε και να τιμήσουμε κι εμείς τον διανοούμενο που πολλοί συνέκριναν με τον Τζορτζ Οργουελ. Και οι δύο ήταν δημοσιογράφοι και συγγραφείς. Και οι δύο ήταν στρατευμένοι εχθροί κάθε ολοκληρωτισμού. Και οι δύο διακινδύνευσαν τη ζωή τους εναντίον του φασισμού (ο Οργουελ στην Ισπανία, ο Καμί στην κατεχόμενη Γαλλία). Και οι δύο κατήγγειλαν την ιμπεριαλιστική πολιτική της πατρίδας τους, έζησαν στις αποικίες και αρνήθηκαν να απλοποιήσουν την πολύπλοκη πραγματικότητά τους. Και οι δύο λάτρευαν τη φύση. Και οι δύο ήταν μανιώδεις καπνιστές, προσβλήθηκαν από φυματίωση και πέθαναν στα 46 τους χρόνια.

«Ελευθερία είναι το δικαίωμα να λες στους ανθρώπους αυτό που δεν θέλουν να ακούσουν», έλεγε ο Οργουελ. «Οτιδήποτε παραπέμπει σε στρατόπεδο συγκέντρωσης, ακόμη και ο σοσιαλισμός, πρέπει να λέγεται στρατόπεδο συγκέντρωσης», σημείωνε την ίδια εποχή ο Καμί. Πιο επίκαιροι από ποτέ.