Ας σταματήσει πια η εμμονή με τη λιτότητα

 Του Wolfgang Munchau, The Financial Times, http://www.euro2day.gr

Παρουσιάστηκε ως ένας απλός τεχνικός πίνακας, αλλά τελικά εξελίχθηκε σε επαναστατική πράξη. Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο δημοσιοποίησε τα αποτελέσματα μιας έρευνας τα οποία δείχνουν ότι ο αντίκτυπος της δημοσιονομικής πολιτικής στην ανάπτυξη είναι πολύ μεγαλύτερος από ό,τι είχε υπολογιστεί. Το αποτέλεσμα είναι πασιφανές: η υπερβολική λιτότητα αυτοαναιρείται. Πρέπει να σταματήσει. Θα πρέπει να είμαστε σαφείς ως προς το τι αναφέρει και τι δεν αναφέρει αυτή η ανακοίνωση. Το ΔΝΤ δεν λέει ότι η λιτότητα είναι σκληρή, άδικη, ότι πλήττει πολύ περισσότερο τους φτωχούς από ό,τι τους πλουσίους. Λέει απλώς ότι η λιτότητα μπορεί να μην πετύχει τον στόχο μείωσης του χρέους σε εύλογο χρονικό διάστημα.  Αυτό το τεχνικό άρθρο καταθέτει δύο παρατηρήσεις: Η πρώτη είναι ότι οι περισσότεροι δημοσιονομικοί πολλαπλασιαστές που χρησιμοποιούνται στα μοντέλα πρόβλεψης, εκ των οποίων και του ΔΝΤ, είναι μόλις 0,5%. Αυτό σημαίνει ότι για κάθε ευρώ που κόβεται από τις δημόσιες δαπάνες η οικονομία συρρικνώνεται κατά 50 σεντς. Αυτό, όμως, δεν είναι ρεαλιστική εκτίμηση γι' αυτήν την περίοδο. Ακόμη και η διαίσθηση μας λέει ότι ο πολλαπλασιαστής πρέπει να είναι τουλάχιστον 1 - απλούστατα επειδή η δημοσιονομική λιτότητα δεν αντισταθμίζεται από χαμηλότερα επιτόκια. Κανείς δεν καλύπτει το κενό που δημιουργεί η λιτότητα. 

Η δεύτερη είναι πως τα περισσότερα μοντέλα προβλέψεων υποεκτιμούν τον πολλαπλασιαστή κατά 0,4 έως 1,2. Αυτό συνεπάγεται ότι θα πρέπει να υπάρξει ένα εύρος για τον πολλαπλασιαστή μεταξύ του 0,9 και του 1,7. Ας υποθέσουμε λοιπόν, ότι είναι στο 1,5. Αυτό σημαίνει ότι ενδεχόμενη δημοσιονομική προσαρμογή κατά 3% του ΑΕΠ θα οδηγήσει σε συρρίκνωση του ΑΕΠ κατά 4,5%. Αυτό, όμως, πρέπει να κάνει η Ισπανία για να πετύχει τον δημοσιονομικό στόχο για τον επόμενο χρόνο. Ο πολλαπλασιαστής μας λέει πόση ύφεση θα πρέπει να περιμένουμε τον επόμενο χρόνο στην Ισπανία. Και μας λέει ότι η επίσημη πρόβλεψη της κυβέρνησης για ύφεση 0,5% το 2013 είναι απατηλή. 

Πώς επηρεάζει αυτή η ανάλυση την πολιτική; Αν μη τι άλλο, κάποιος θα περίμενε ότι θα πειστούν οι ευρωπαϊκές αρχές να γυρίσουν από την ανηλεή και τελικά μάταιη επιδίωξη ονομαστικών στόχων για το έλλειμμα σε διαρθρωτικούς στόχους. Αν κάνουν μόνο αυτό, που νομίζω ότι δεν αρκεί, τότε τουλάχιστον θα κλείσουν τον φαύλο κύκλο όπου οι κυβερνήσεις φορτώνουν το ένα πρόγραμμα λιτότητας πάνω στο άλλο για να επιτευχθούν αυθαίρετοι ονομαστικοί στόχοι. Στόχοι που δεν έχουν ψήγμα λογικής. 

Θα μπορούσε κανείς να προχωρήσει παραπέρα υποστηρίζοντας ότι η ύφεση μπορεί να προκαλέσει μακροπρόθεσμη ζημία που δεν θα ανατραπεί με την επακόλουθη ανάκαμψη. Εάν, για παράδειγμα, η κυκλική ανεργία γίνει δομική, τότε υπάρχει το φαινόμενο της υστέρησης. 

Η Ιταλία προσφάτως ανακοίνωσε ότι το ποσοστό της απασχόλησης στις γυναίκες στον Νότο μειώθηκε στα επίπεδα του 2004. Όταν οι προσπάθειες μιας δεκαετίας για την αύξηση της απασχόλησης των γυναικών ανατρέπονται με μία ύφεση, τότε εφαρμόζεται η δύναμη της υστέρησης. 

Σε πρόσφατη έκθεση, οι οικονομικοί αναλυτές Brad DeLong και Lawrence Summers ξεκίνησαν παρατηρώντας ότι ο δημοσιονομικός πολλαπλασιαστής αυξάνεται όταν η νομισματική πολιτική φτάσει στο σημείο μηδέν. Στη συνέχεια πρόσθεσαν το φαινόμενο της υστέρησης και κατέληξαν σε μία σειρά λογικά συμπεράσματα για την κατάσταση της οικονομίας και βρήκαν ότι τα κίνητρα για δαπάνες μπορούν να αυτοχρηματοδοτηθούν. Το συμπέρασμα είναι πως η λιτότητα αυτοαναιρείται. Με άλλα λόγια, η ίδια η λιτότητα γίνεται η αιτία της επιδείνωσης της κρίσης χρέους. 

Το ΔΝΤ δεν προχωρά τόσο πολύ. Παρ' όλα αυτά, ακόμη και οι μετριοπαθείς εκτιμήσεις που προκύπτουν από την ανάλυσή του ήταν σοκ για τους Ευρωπαίους, που αντέδρασαν βαθιά ενοχλημένοι την προηγούμενη εβδομάδα στο Τόκιο. Δήλωσαν ότι δεν βοηθά η απόφαση του ΔΝΤ να τολμήσει να αμφισβητήσει τη συναίνεση που έχει δημιουργηθεί στην πολιτική λιτότητας, δεδομένου του πόσο δύσκολα επετεύχθη. 

Έτσι, μένουμε με το εξής ερώτημα: γιατί το κάνει το ΔΝΤ; 

Εκτίμησή μου είναι ότι το ταμείο πρέπει να έχει συνειδητοποιήσει ότι η τρέχουσα πολιτική δεν αποδίδει. Το ΔΝΤ έχει εγείρει ένα σημαντικό ερώτημα και αξίζει τα εύσημα γι' αυτό, ειδικότερα επειδή συνεπάγεται και αυτοκριτική. 

Βεβαίως, κανείς δεν έχει την ψευδαίσθηση ότι η ευρωζώνη θα ακυρώσει την πολιτική της λόγω αυτής της οικονομετρικής ανάλυσης. Όπως γνωρίζουν πολύ καλά οι ορδές των απογοητευμένων οικονομολόγων, η μακροοικονομική ανάλυση σε γενικές γραμμές δεν παίζει κανέναν ρόλο στη διαμόρφωση της πολιτικής στην ευρωζώνη. 

Το περισσότερο που θα μπορούσε κανείς να περιμένει από την πρόκληση που έθεσε το ΔΝΤ είναι μια στροφή της συζήτησης μακροπρόθεσμα. Δεν θα έχει κανέναν αντίκτυπο για το οικονομικό έτος 2013. Οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι είναι... παρανοϊκοί με την αξιοπιστία και εκτιμώ ότι θα εμμείνουν στη λιτότητα μέχρι τέλους. Κάποια στιγμή θα έρθει η οικονομική φώτιση, αλλά όχι ακόμη. 

Θα μπορούσε να πει κανείς πως είναι ιδιαίτερα συμβολικό που όλα αυτά συνέβησαν στην Ιαπωνία. Δυστυχώς πράττουμε πιο βαθιά σφάλματα σε σχέση με όσα έγιναν στην Ιαπωνία τη δεκαετία του 1990. Εάν δεν ακολουθήσουμε τις συμβουλές του ΔΝΤ, τότε η δική μας περίπτωση θα αποβεί πολύ χειρότερη.