Επενδύοντας στην εκκόλαψη νέων ιδεών για το κράτος. Συζήτηση για τη μετάβαση από τον μαρασμό του κράτους στα πλεονεκτήματα της κοινωνίας

Του Θανάση Bασιλείου, Καθημερινή, 5.8.12

Μετά το μεταπολεμικό οικονομικό μοντέλο της Ενδοξης Τριακονταετίας και με τη μετάβαση από την κεϋνσιανή στη συντηρητική επανάσταση, η Ευρώπη χρειάζεται να εφεύρει εκ νέου τον δικό της βηματισμό. Στα συμφραζόμενα ενός κόσμου που δεν θα μοιάζει σε τίποτα με τον προηγούμενο, και στο πλαίσιο της οικονομικής κρίσης το τέλος της οποίας δεν είναι άμεσα ορατό, αναπτύσσεται ο δημόσιος διάλογος για τα όρια του κράτους και της αγοράς, δίχως να υπάρχει ένα αποκρυσταλλωμένο καλύτερο παράδειγμα προς μίμηση ή ένα χειρότερο παράδειγμα προς αποφυγή. Η θεωρητική σύλληψη ενός κράτους δικαίου που θα ενισχύει τη συλλογική ευημερία, δίχως να εγκαταλείπει τους πλέον ευάλωτους είναι το ζητούμενο. Το ερώτημα εδώ είναι: τι κράτος θέλουμε; «Αντί να κάνουμε τους διαιτητές ανάμεσα στο “περισσότερο κράτος” και το “λιγότερο κράτος” θα πρέπει να στοχαστούμε το “διαφορετικό κράτος”» υποστηρίζουν οι Φιλίπ Αγκιόν και Αλεξαντρά Ρουλέ, στο βιβλίο τους «Ο νέος ρόλος του κράτους. Για μια ανανεωτική σοσιαλδημοκρατία» (εκδ. Πόλις).

Η επένδυση στην εκκόλαψη και υλοποίηση ιδεών, η προστασία των πολιτών από καινοφανείς κινδύνους, η εγγύηση της κοινωνικής συνοχής και του συμβολαίου μεταξύ των κοινωνικών εταίρων και, τέλος, η εδραίωση της δημοκρατίας συγκαταλέγονται στις προϋποθέσεις της επανεφεύρεσης του κράτους για την κοινωνία και την οικονομία.

Μια άλλη στρατηγική

Οι Γάλλοι συγγραφείς Φιλίπ Αγκιόν και Αλεξαντρά Ρουλέ (καθηγητής Οικονομικών στο Χάρβαρντ και ειδικός στην ανάπτυξη ο πρώτος, και επί διδακτορία φοιτήτρια του Χάρβαρντ και μέλος της συντακτικής επιτροπής του περιοδικού Regards croises η δεύτερη), με τεκμηρίωση, απλότητα και σαφήνεια προτείνουν τις κατευθυντήριες αρχές μιας άλλης στρατηγικής του κράτους απαντώντας στις ανησυχίες των Ευρωπαίων οι οποίοι, αντί ως εγγυητή ελευθερίας, δικαιοσύνης, ασφάλειας και ευημερίας, εκλαμβάνουν το κράτος ως εχθρό της κοινωνίας ή ως λάφυρο των αγορών. Προτείνουν ένα κράτος θεμελιωμένο σε στέρεη δημοκρατική βάση που θα εμποδίζει τις πολιτικές επενδύσεων υποταγμένων στον νεποτισμό και τις πελατειακές πρακτικές.

Η διαφθορά και η διαπλοκή είναι τροχοπέδη στην ανάπτυξη. Αντίθετα, εισηγούνται το κράτος που θα ευνοεί την ελευθερία και τη δημιουργικότητα.

Ανεξάρτητα από τον τομέα παρέμβασης -παιδεία, έρευνα, υγεία κ.λπ.- η συνδρομή του κράτους θα πρέπει να συνάδει με μια στρατηγική διακυβέρνησης ως προς τον τρόπο που το κράτος παρέχει τη βοήθειά του, αλλά και διακυβέρνησης των θεσμών και των τομέων δραστηριοτήτων (σχολείων, πανεπιστημίων, παραγωγικών κλάδων κ.ά.) που ευεργετούνται από το δημόσιο χρήμα.

Η δημοκρατία, τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και η αξιολόγηση των δημόσιων πολιτικών είναι sine qua non προϋποθέσεις αρχών για την επαναφορά της εμπιστοσύνης στον ρόλο του κράτους και τη διαμόρφωση των βασικών γραμμών του σοσιαλδημοκρατικού συμφώνου που εισηγούνται εδώ.

Αμεσα οι αλλαγές

Οι Φιλίπ Αγκιόν και Αλεξαντρά Ρουλέ προτείνουν επενδύσεις στο ανθρώπινο κεφάλαιο και υλοποιήσεις καινοτόμων δράσεων για τόνωση της ανάπτυξης και εξασφάλιση νέων θέσεων εργασίας, με παρεμβάσεις στην παιδεία, την έρευνα, την υγεία και τα συστήματα υγείας, τη μετανάστευση, πολιτικές για τη στήριξη των μικρών και καινοτόμων επιχειρήσεων, ανασχεδιασμό της βιομηχανίας, πολιτικές για την καταπολέμηση της αβεβαιότητας, της εργασιακής επισφάλειας κ.λπ. Προτείνουν επιπλέον ένα περισσότερο προοδευτικό φορολογικό σύστημα, χωρίς φοροαπαλλαγές, που θα επιτρέπει τη μείωση των ανισοτήτων χωρίς να αποθαρρύνονται οι επενδύσεις. Βέβαια, η συζήτηση και ο προβληματισμός, όπως και η κατάθεση των ιδεών για τον νέο, αποτελεσματικό ρόλο του κράτους, δεν αφορά μόνο την περίπτωση της Γαλλίας. Η απουσία μιας σοσιαλδημοκρατικής πολιτικής στην Ευρώπη συνέπεσε με την εκκόλαψη όλων των χαρακτηριστικών της οικονομικής κρίσης που συνοδεύτηκαν από αδυναμίες του πολιτικού προσωπικού να τις αντιμετωπίσει.

Τα ευρωπαϊκά κόμματα, όπως και τα δικά μας άλλοτε ισχυρά, φάνηκαν ανήμπορα να προλάβουν και στη συνέχεια να ερμηνεύσουν την οικονομική καταστροφή, πνίγηκαν στην ιδεολογική και ταυτοτική δική τους κρίση και συνεχίζουν ανεπίκαιρα να προτείνουν μοντέλα που λίγο-πολύ έχουν αποτύχει ή που ευθύνονται για την κρίση.

Σε πρόσφατη συνέντευξή του στη Lireration, ο Φιλίπ Αγκιόν υποστηρίζει πως «οι ριζικές αλλαγές θα πρέπει να ξεκινήσουν άμεσα στην Ευρώπη…» Και προφανώς, ανεξάρτητα από το αν η κρίση είναι μόνον οικονομική ή είναι και πολιτική, το γεγονός είναι ότι ζούμε σε έναν κόσμο αταξίας, επιβάλλει νέες ανάγκες και σχέδια πολιτικών αλλαγών. Τέτοια συζητούνται επαρκώς στο βιβλίο.