Ανιχνεύοντας το γονίδιο της βίας

Καθημερινή, 1.7.12

Ο αφιονισμένος κακός δεν μπορεί να τα βάλει με την εξουσία

Δημήτρης Χριστόπουλος, επίκουρος καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας του Παντείου

- Ποια σχέση μπορεί να έχει το ναζιστικό κίνημα του Μεσοπολέμου με το σημερινό μόρφωμα, του 21ου αιώνα;

- Κάθε φαινόμενο έχει τις ιδιαιτερότητές του, αλλά εντάσσεται και σε μια τυπολογία, που το καθιστά συγκρίσιμο με τα πρώην και τα επόμενα. Στην ευρωπαϊκή περίπτωση τα συγκρίσιμα είναι δύο: το έθνος, και η συγκροτιτική σημασία που έχει στην ευρωπαϊκή νεωτερική ιστορία, και η ταξική διάσταση. Ταυτόχρονα, σε συνθήκες κοινωνικής κρίσης, όπως αυτές που διέπουν την Ευρώπη του Μεσοπολέμου και των αρχών του 21ου, έχουμε το φαινόμενο της συμπίεσης των μικροαστικών μερίδων. Ο ναζισμός, σε αντίθεση με αυτό που νομίζουμε σήμερα, δεν είναι το πολιτικό απάγκιο των απεγνωσμένων εργατών και ανέργων. Είναι το πολιτικό απάγκιο της τρελαμένης, της αγανακτισμένης μικροαστικής τάξης, η οποία χάνει τα προνόμια που είχε συνηθίσει να εισπράττει και βρίσκεται ξαφνικά σε διαδικασία προλεταριοποίησης. Αυτός που «κάτι είχε», «κάπως τα κατάφερνε», με όλες τις παθογένειες του συστήματος, βλέπει τώρα αυτόν τον κόσμο να διαλύεται. Και γι' αυτόν η αντίσταση εκφράζεται μέσα από τον ναζισμό.

- Και οι αδύναμοι μετανάστες, πού εντάσσονται σε αυτό το κάδρο;

- Ο αφιονισμένος κακός δεν μπορεί να τα βάλει με την εξουσία. Είναι δυνατή. Ενας βουλευτής, όσο και να στραφούν εναντίον του, δεν είναι εύκολος στόχος. Ο μετανάστης εισπράττει τον κοινωνικό ανταγωνισμό. Αυτός χρεώνεται για τα «δεινά» του.

Ετσι θέριεψε

- Οσο τα ΜΜΕ βρίσκονται απέναντί της, η Χ.Α. θα δυναμώνει;

- Σύνθετο το ζήτημα. Υπάρχει ένα πρόβλημα στρατηγικής, διαχείρισης του θέματος, ούτως ή άλλως. Στην Ελλάδα, για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα, ουδείς ασχολήθηκε σοβαρά με το φαινόμενο, και έτσι θέριεψε. Γιατί το αγνοήσαμε. Το αγνόησαν οι ελίτ των κομμάτων εξουσίας, το τροφοδότησε ο mainstream λόγος των ΜΜΕ και κυρίως απενοχοποιήθηκε από τη συνολικά διαπιστωμένη ακροδεξιά μετατόπιση, με τελευταίο στάδιο την είσοδο του ΛΑΟΣ στην κυβέρνηση.

- Πώς εξηγείτε το γεγονός ότι μέσα στη Χρυσή Αυγή βρίσκουν στέγη κακοποιά στοιχεία, με εκκρεμείς ποινικές υποθέσεις εναντίον τους;

- Οι ναζιστικές οργανώσεις είναι οργανώσεις των οποίων ο σκληρός πυρήνας έχει τον χαρακτήρα εγκληματικών οργανώσεων, οργανωμένου όμως εγκλήματος με δομή, ιεραρχία, στρατιωτικές αναφορές κ.ο.κ. Καλύπτοντας παράλληλα και κενά που προκύπτουν από την απουσία του κράτους, πουλάνε προστασία, κάνουν εξώσεις κ.ο.κ. Δεν σημαίνει ότι το 7% που ψηφίζει Χρυσή Αυγή είναι εγκληματίες. Υπάρχει απλώς ένας σκληρός πυρήνας με άτομα που παραβιάζουν τον ποινικό κώδικα και γύρω από αυτούς χτίζονται ομόκεντροι κύκλοι. Γύρω από τη στρατιωτική πειθαρχία και τον Φύρερ, συσπειρώνεται απενοχοποιημένη η κλασική βασιλοχουντική δεξιά όπως την ξέραμε στην πιο μαύρη της μορφή, η οποία επί χρόνια δεν εκδηλωνόταν. Το δήλωναν μόνο κάτι γραφικοί τύποι· κάποιοι ταξιτζήδες αναπολούσαν τον Παπαδόπουλο. Η Χρυσή Αυγή συνέβαλε στην απενοχοποίηση του δωσιλογισμού, του ταγματασφαλισμού κ.ο.κ. Ετσι, σε περιοχές που είχαμε αυξημένες πολώσεις από τον Εμφύλιο και μετά, η Χρυσή Αυγή συγκέντρωσε υψηλά ποσοστά.

- Ο Χάνεκε στη «Λευκή κορδέλα» επικεντρώνεται στον πυρήνα της οικογένειας, ως την εστία που εκτρέφει τον φασισμό, καθώς και στην έλλειψη αγάπης. Ενοχή, απαξίωση, απόρριψη, τιμωρία.

- Η οικογένεια είναι ένας μηχανισμός ιεραρχίας. Σκληρότερη ιεραρχία από αυτή της οικογένειας δεν υπάρχει. Η σχέση ενηλίκου - ανηλίκου είναι η πιο κάθετη σχέση που υπάρχει στο σύγχρονο δίκαιο.

Σχέση δημοσίου δικαίου, παρά το γεγονός ότι τοποθετείται στον πιο ιδιωτικό πυρήνα των κοινωνιών μας. Αυτό, σε συνδυασμό με το περιβάλλον της μεγάλης αβεβαιότητας, αφαιρεί από την οικογένεια την τρυφερή όψη που έχει κάθε κοινότητα αλληλεγγύης και αφήνει ακατέργαστη την έννοια της κηδεμονίας και της εξουσίας.

- Η έξαρση της βίας στην ελληνική κοινωνία πώς ερμηνεύεται;

- Φυσικά συναντιέται η φασιστική βία με την κλασική ποινική βία. Οπως συναντιέται και η ακροαριστερή τρομοκρατία με την ποινική βία. Οταν είσαι ένοπλος θα συναλλαγείς με άλλους ένοπλους για να αγοράσεις όπλα. Φοβάμαι ότι τη δυναμική αυτή δεν την έχουμε δει σε όλη της την έκταση. Πιστεύω ότι βρισκόμαστε ακόμα στην αρχή. Αναφέρομαι στη χρήση της βίας ως μέσου επίλυσης διαφορών, σε μια κοινωνία όπως ελληνική, η οποία από βία άλλο τίποτα στην ιστορία της. Η βία στην Ελλάδα ήταν πάντα παρούσα ως μέσο επίλυσης διαφορών, από οικογενειακών - προσωπικών έως πολιτικών. Η βία στην Ελλάδα είναι σχεδόν ηγεμονική ιστορικά.

Φαύλος κύκλος

- Και το μέλλον;

- Μπορεί να ξεριζωθεί το παρακράτος; Δύσκολο. Μπορείς να μην ξεριζώσεις το παρακράτος και να ελπίζεις ότι δεν θα έχεις βία; Αδύνατον. Υπάρχει μια κοινωνική δυναμική που απέχει πάρα πολύ από το να αρχίσει να παρακμάζει. Είμαστε σε μια περίοδο κρίσης νομιμοποίησης του συστήματος. Αυτά που λένε οι αποπάνω δεν τα ακούν οι αποκάτω. Ενα κράτος που δεν μπορεί να πείσει καταφεύγει στη βία και δημιουργεί βία. Ετσι μπαίνουμε σε έναν φαύλο κύκλο, στον οποίο η βία καθίσταται μηχανισμός επίλυσης διαφορών.