Για τον Λεωνίδα Κύρκο

Tου Hλία Mαγκλίνη, Καθημερινή. 23.5.12

Ιδιαιτέρως συγκινητική ήταν η προχθεσινή εκπομπή των «Φακέλων» στην τηλεόραση του ΣΚΑΪ, εξ ολοκλήρου αφιερωμένη στον Λεωνίδα Κύρκο. Μια συνέντευξη - ποταμός, η εκ βαθέων εξομολόγηση μιας πολύ σημαντικής προσωπικότητας που βρισκόταν στο λυκόφως του βίου. Η παράκληση του Λ. Κύρκου προς τον κ. Αλέξη Παπαχελά ήταν η συνέντευξη να προβληθεί μετά τον θάνατο που ήξερε ότι θα ερχόταν σύντομα. Ετσι και έγινε και, τελικώς, προβλήθηκε σε μια μάλλον καίρια στιγμή για τα πολιτικά πράγματα και την ιστορική πορεία της χώρας. Εχουμε από αυτήν τη στήλη μνημονεύσει τον Λεωνίδα Κύρκο και τον λόγο του. Στις 31 Αυγούστου της περασμένης χρονιάς είχαμε αφιερώσει όλη τη στήλη σε μια συζήτησή του με τον Μάνο Χατζιδάκι, η οποία είχε δημοσιευθεί στο παρθενικό τεύχος του ιστορικού περιοδικού «Τέταρτο» (Μάιος 1985). Τότε, επρόκειτο για μια μακρά και ειλικρινή συνομιλία μεταξύ δύο φωτισμένων ανθρώπων της νεώτερης Ελλάδας. Η προχθεσινή, μετά θάνατον, συνέντευξη ήταν ένας πηγαίος μονόλογος δίχως ίχνος θεατρινισμού, αλλά γεμάτος θεατρική ένταση. Γεμάτος τραγικότητα αλλά και χιούμορ, γεμάτος δραματική ένταση, γεμάτος μοναξιά αλλά και από τον εσωτερικό πλούτο ενός ανθρώπου που έχει συνείδηση της ακεραιότητας του χαρακτήρα του - που σημαίνει, ξέρει καλά τις ήττες του και τις έχει κάνει δεύτερο δέρμα του, χωρίς να λησμονεί τις νίκες του.

Δεν είναι ότι ακούστηκαν για πρώτη φορά αλήθειες κρυμμένες - μολονότι δεν είμαι βέβαιος ότι είχε μιλήσει ξανά ο Λεωνίδας Κύρκος με αυτή την αφοπλιστική ευθύτητα για τον Ανδρέα Παπανδρέου. Εκείνο το «ήταν βαθύτατα διεφθαρμένος» παρέμεινε μετέωρο στον αέρα πολλή ώρα, ακόμα και μετά το πέρας της εκπομπής. Οπως και ο γεμάτος ένταση χαρακτηρισμός «γελοίοι» για τους ηγέτες της Αριστεράς που έφεραν μέγα μέρος της ευθύνης για το εμφυλιακό αιματοκύλισμα. Τους ανθρώπους που ο ίδιος ο Λ. Κύρκος παραδέχτηκε στους «Φακέλους» ότι τότε τους έβλεπε σαν γίγαντες. Και με πόσο τρόμο αναλογίστηκε τι θα είχε συμβεί στη χώρα αν είχαν επικρατήσει το 1949...

Η διάθεση αυτοκριτικής δεν περιορίστηκε εκεί: όπως και στο παρελθόν, έτσι και στους προχθεσινούς «Φακέλους», ο Λ. Κύρκος αναφέρθηκε στα δικά του, προσωπικά σφάλματα σε ό,τι αφορά τους χειρισμούς που έγιναν κατά την παραπομπή του Ανδρέα Παπανδρέου το 1989.

Αν υπάρχει ένα μεγάλο θέμα που προέκυψε από το εξομολογητικό αυτό ποτάμι, αυτό πρέπει να είναι η χαμένη ευκαιρία της συναίνεσης. Ο Λ. Κύρκος επέρριψε ευθέως ευθύνες στον Ανδρέα Παπανδρέου, ο οποίος απέφυγε την οποιαδήποτε προσέγγιση με την ευρωπαϊκή, δημοκρατική Αριστερά που εκπροσωπούσε ο Λ. Κύρκος τότε, από τον φόβο της εξουσίας. Μια μεγάλη ευκαιρία χάθηκε για τη χώρα να επουλώσει σε σημαντικό βαθμό το τεράστιο χάσμα ανάμεσα στη Δεξιά και την Αριστερά. Κυρίως, μια σύζευξη του τότε ΠΑΣΟΚ με τις δυνάμεις της δημοκρατικής Αριστεράς ενδεχομένως να είχε συμβάλει στη δημιουργία μιας άλλης κουλτούρας, πολιτικής και κοινωνικής, στον τόπο μας· αυτή την κουλτούρα που αναζητούμε τώρα απεγνωσμένα: έχει επικρατήσει η «καραμέλα» της συναίνεσης, αλλά εμείς θα προτιμήσουμε τη χρήση του όρου «σύνθεση». Το παλαιό, εγελιανό θέση - αντίθεση - σύνθεση ίσως να είχε πιάσει τόπο κάποτε στην Ελλάδα αν κάποιοι είχαν τολμήσει, αν είχαν κάνει τη δική τους προσωπική, υπαρξιακή υπέρβαση. Και επειδή συχνά η Ιστορία εκδικείται, πραγματικά δεν ξέρω πώς θα αισθανόταν ο Ανδρέας Παπανδρέου αν άκουγε σήμερα τόσο τους αντιπάλους του όσο και ανθρώπους από τη δική του παράταξη να εντοπίζουν, ξανά και ξανά, τα πρώτα σπέρματα της σημερινής παρακμής στη δική του διακυβέρνηση (από το 1985 και μετά, θα προσθέταμε εμείς).

Ο Λεωνίδας Κύρκος πάλεψε για μια συνθήκη σύνθεσης. Ακόμα και στις τελευταίες του ημέρες γι’ αυτό μιλούσε, μπαίνοντας στο στόχαστρο της «ανανεωτικής Αριστεράς» που ο ίδιος δημιούργησε. Ωστόσο, στους προχθεσινούς «Φακέλους» έδειχνε να ενσαρκώνει απόλυτα, μέσα στη γλυκόπικρη αναδρομή του, τον ύστατο στίχο του Σεφέρη: «Ο,τι πέρασε, πέρασε σωστά».