Οι τέσσερις υπεύθυνοι για την Ελληνική Τραγωδία

Του  Μοχάμεντ Α. Ελ Εριάν, TO BHMA - Τhe Project Syndicate, 15.5.12

Η Ελλάδα δείχνει να ακολουθεί το μονοπάτι πάνω στο οποίο πορεύτηκαν πολλές χώρες που βυθίστηκαν στην οικονομική ύφεση τα τελευταία 30 χρόνια. Όπως είχα επισημάνει σε πρόσφατο άρθρο μου, υπάρχουν μερικές εκπληκτικές ομοιότητες ανάμεσα στην Ελλάδα του σήμερα και την Αργεντινή πριν από την κρίση του 2001. Η Ελλάδα βιώνει αυτή τη στιγμή μια εσωτερική έκρηξη (implosion) σε όλα τα επίπεδα -οικονομικό, πολιτικό και κοινωνικό- που απειλεί να την καταστρέψει, πυροδοτώντας τον διάλογο αναφορικά με το «τις πταίει» για την φτώχεια και την απελπισία που βιώνουν καθημερινά χιλιάδες Ελληνες. Οι «ύποπτοι» είναι τέσσερις:

1. Οι ελληνικές κυβερνήσεις

Πολλοί θα σπεύσουν να κατηγορήσουν τις ελληνικές κυβερνήσεις των τελευταίων ετών κι ειδικά τα δυο κυρίαρχα πολιτικά κόμματα, την ΝΔ και το ΠαΣοΚ. Αμφότερα αποδείχτηκαν ανίκανα να φέρουν οικονομική ευημερία στην Ελλάδα, αφού διόγκωσαν το κυβερνητικό χρέος, μειώνοντας ταυτόχρονα, δραματικά, την ανταγωνιστικότητα και, εύλογα, καταστρέφοντας κάθε προοπτική ανάπτυξης στη χώρα.

Έχοντας δανειστεί υπέρογκα χρηματικά ποσά αμέσως μετά την ένταξη της Ελλάδας στην ευρωζώνη, το 2008 ανακοίνωσαν πως απαιτούνται κάποιες διορθωτικές οικονομικές κινήσεις και μεταρρυθμίσεις. Την αρχική φάση άρνησης στα νέα μέτρα ακολούθησε μια φάση μη-συμμόρφωσης με το πρόγραμμα λιτότητας -απέναντι στο οποίο ορισμένοι έσπευσαν να πουν πως όντως δεν έπρεπε να συμμορφωθούν οι Έλληνες, αφού το ίδιο το πρόγραμμα είχε σχεδιαστεί εξαρχής λάθος.

2. Οι πιστωτές

«Για κάθε χρέος, υπάρχει μια πίστωση», θα μπορούσε να πει, σωστά, κάποιος. Πράγματι οι πιστωτές φάνηκαν κάτι περισσότερο από πρόθυμοι να βοηθήσουν οικονομικά τη χώρα, όμως αυτή η υπερ-πίστωση που συνέβη μετατόπισε τις διαφορές απόδοσης των ελληνικών έναντι των γερμανικών ομολόγων σε μόλις έξι μονάδες βάσης, ένα γελοιωδώς χαμηλό επίπεδο για δυο κράτη που διαφέρουν τόσο πολύ σε ζητήματα οικονομικής διαχείρισης και χρηματοοικονομικών συνθηκών. Ωστόσο κανείς, Ελληνας ή ξένος, δεν έκανε προσπάθεια να μετριάσει αυτή τη διαφορά, αντιθέτως, όλοι κρύφτηκαν πίσω από την κάλυψη που τους προσέφερε το ενιαίο νόμισμα.

3. Η Ευρώπη

Η ίδια η Ε.Ε. απέτυχε να αντιδράσει επιτυχημένα, ακόμη κι όταν αντελήφθη τους πρώτους τριγμούς στην οικονομία της Ελλάδας. Οι κυβερνήσεις των κρατών-μελών της Ε.Ε. απέτυχαν παταγωδώς να συνεργαστούν αρμονικά στην εξεύρεση μιας λύσης για το ελληνικό πρόβλημα. Ακόμη κι όταν άρχισαν, με προφανή δυσφορία, να βοηθάνε οικονομικά την Ελλάδα, τα κίνητρα τους ήταν τόσο κοντόφθαλμα και οι προθέσεις τους τόσο πασίδηλες, που τελικά η προσέγγιση αποδείχτηκε στρατηγικά λανθασμένη.

4. Το ΔΝΤ

Ο θεσμός που υποτίθεται πως εγγυάται την οικονομική σταθερότητα του πλανήτη, αποδείχτηκε τελικώς πως υπέκυψε πολύ εύκολα και γρήγορα στις πολιτικές πιέσεις. Η πολιτική σκοπιμότητα υπερίσχυσε έναντι του ευεργετικού ρόλου του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου που είναι να συμβουλεύει και να στηρίζει τις κυβερνήσεις σε δύσκολες περιστάσεις.

Κάποιος θα μπορούσε να καταγγείλει ως κύριο υπαίτιο έναν από τους τέσσερις προαναφερθέντες. Αλλά αυτό δεν είναι ορθό γιατί κανείς τους δεν στάθηκε αντάξιος των περιστάσεων. Και οι τέσσερις επέδειξαν, ο καθείς από την πλευρά του, πρωτοφανή ανευθυνότητα. Έπεσαν στη παγίδα μιας επίπλαστης ευημερίας, βάζοντας ο ένας στον άλλο «τρικλοποδιά» καθώς η κατάσταση άρχισε να χειροτερεύει. Τώρα, όπως κάποιος θα περίμενε, θα έπρεπε να «στηθούν στον τοίχο» γιατί είναι υπεύθυνοι για την Ελληνική Τραγωδία, αλλά το πιο πιθανό είναι όλοι τους να τη σκαπουλάρουν, σε αντίθεση με εκείνους που θα πληγούν χειρότερα, δηλαδή με τα πιο ευάλωτα τμήματα του ελληνικού λαού.

Αυτοί οι Ελληνες θα υποφέρουν άμεσα από την απώλεια των θέσεων εργασίας και των αποταμιεύσεών τους. Και το χειρότερο: η κατάσταση θα εξαπλωθεί, ενδημικά, και σε άλλες χώρες της ευρωζώνης ή ακόμη και στην παγκόσμια οικονομία, βάζοντας εκατομμύρια άλλους πολίτες δίπλα στους Ελληνες .

Σε έναν απείρως δικαιότερο κόσμο, όλοι αυτοί οι απελπισμένοι άνθρωποι θα είχαν δικαίωμα να διεκδικήσουν ξανά τους μισθούς και τα προνόμιά τους, όλα όσα έχασαν και τα οποία οι τέσσερις υπεύθυνοι της κρίσης εκμεταλλεύονταν για καιρό. Αλλά στον κόσμο όπως είναι σήμερα, η κακή τους μοίρα συνιστά ένα διδακτικό μάθημα για το μέλλον.

* Ο Μοχάμεντ Α. Ελ Εριάν είναι Διευθύνων Σύμβουλος της επενδυτικής εταιρείας PIMCO και συγγραφέας του βιβλίου «When markets collide»