Ραφαέλε Σιμόνε: Ο πλανήτης χρειάζεται κάτι σοσιαλιστικό

Συνέντευξη στο BHMA, 29.4.12

Ο ιταλός γλωσσολόγος και διανοητής μιλάει για το μέλλον της Αριστεράς στη Δύση, για το ενδεχόμενο η Ελλάδα να υπονομεύσει τη νοοτροπία της «νέας Δεξιάς» και για τους «κακούς δασκάλους» που παραμονεύουν

Αν υπάρχει κάποιος που μπορεί να απαντήσει γρήγορα, πειστικά και τεκμηριωμένα στο ερώτημα γιατί η Αριστερά έχασε την επαφή της με τους πολίτες και τα τεκταινόμενα της παγκόσμιας δημόσιας σφαίρας, αυτός δεν είναι άλλος από τον Ραφαέλε Σιμόνε. Ο ιταλός συγγραφέας του βιβλίου Το μειλίχιο τέρας: γιατί η Δύση δεν πηγαίνει προς τα αριστερά (Εκδόσεις Πόλις), εκτός από καθηγητής Γλωσσολογίας στο Πανεπιστήμιο La Sapienza της Ρώμης, είναι ένας διαυγής αναλυτής θεμάτων πολιτικής φιλοσοφίας και πολιτισμού. Κεντρική θέση στη θεωρία του έχουν η χαρτογράφηση της νοοτροπίας της «νέας Δεξιάς», την οποία παρομοιάζει με ένα μειλίχιο τέρας, και η ερμηνεία για το πώς η Αριστερά σπατάλησε την ιδεολογική περιουσία της, αφήνοντας σε ένα κατ' εξοχήν νεοφιλελεύθερο πολιτιστικό μόρφωμα να διαχειριστεί όλα τα κρίσιμα θέματα της εποχής.

Λέτε ότι οι πολίτες βρίσκονται αντιμέτωποι με έναν άγριο καπιταλισμό που φοράει τη μάσκα μιας καθησυχαστικής κουλτούρας. Μήπως, όμως, στην Ελλάδα η μάσκα αυτή έχει πέσει;

«Οχι, δεν πιστεύω ότι έχει πέσει. Η νέα Δεξιά, όπως την αποκαλώ, δεν έχει κανέναν λόγο να προβάλλει ένα αυταρχικό πρόσωπο. Από τη στιγμή που η εύθυμη κατανάλωση ως κυρίαρχος τρόπος ζωής παραμένει ο σκοπός της, επιδιώκει την ηρεμία, την ειρήνη και την κοινωνική αρμονία. Από την άλλη, όμως, η αύξηση των διαδηλώσεων σε διεθνές επίπεδο αποδεικνύεται μια απρόβλεπτη καινοτομία».

Η Αριστερά μπορεί να σταθεί στο ύψος των περιστάσεων;

«Πιστεύω ότι η Αριστερά στον δυτικό κόσμο είναι εκτός τόπου και χρόνου, παρωχημένη και σε πολλά σημεία εξοργιστική. Τα συνθήματα, οι στόχοι και η ιστορία της δημιουργούν μάλλον αποστροφή παρά έλξη - ακόμη και φόβο - εξαιτίας των έκπτωτων κομμουνιστικών καθεστώτων. Ομως ο πλανήτης χρειάζεται κάτι σοσιαλιστικό. Σε αντίθετη περίπτωση κινδυνεύει να καταπέσει και να καταστραφεί. Ολοι γνωρίζουν την υποχώρηση της Λατινικής Αμερικής και της Αφρικής προς όφελος του δυτικού και του κινεζικού καπιταλισμού. Αν έχουν έτσι τα πράγματα η Αριστερά έχει τώρα την πιο κρίσιμη αποστολή στην ιστορία της: να σώσει τον πλανήτη και να δημιουργήσει εκ νέου στον κόσμο κλίμα σεβασμού και ανθρωπισμού, πολεμώντας ενάντια στην εκμετάλλευση των ανθρώπων και του φυσικού περιβάλλοντος. Με τόσο κατεπείγουσα αποστολή, η Αριστερά πρέπει να ανανεώσει ριζικά τις αρχές, τους στόχους, τα συνθήματα και το προσωπικό της».

Εχετε διατυπώσει τη θεωρία ότι η Αριστερά έπαψε να είναι ελκυστική στους πολίτες γιατί δεν κατόρθωσε να αντισταθεί και η ίδια στο zeitgeist. Τώρα, όμως, που στην Ευρώπη η ανεργία αυξάνεται, η Δύση θα αναζητήσει την Αριστερά;

«Είχα ελπίδες γι' αυτό, αλλά τα γεγονότα επιβεβαιώνουν ότι η ελπίδα μου ήταν αστήρικτη. Θα συνόψιζα την κατάσταση που έχουμε σήμερα ως εξής: παρά την τεράστια οικονομική κρίση που επηρεάζει ολόκληρο τον δυτικό κόσμο, οι άνθρωποι φαίνεται να προτιμούν τα δεξιόστροφα κόμματα - το μειλίχιο τέρας! Και μάλιστα όταν τα μέτρα που απαιτούνται και τελικά υιοθετούν οι κυβερνήσεις είναι αριστερόστροφα: η δημόσια χρηματοδότηση των τραπεζών είναι σοσιαλιστικό μέτρο. Αυτό και μόνο δείχνει ξεκάθαρα ότι το "μειλίχιο τέρας" έχει εισχωρήσει τόσο στη σκέψη μας, ώστε ακόμη και μια κρίση που δημιουργεί εξαθλίωση δεν επαρκεί για να το εξαλείψει».

Τότε ποια είναι η άποψή σας για κινήματα όπως το «Occupy Wall Street» και των Αγανακτισμένων;

«Ενστικτωδώς τρέφω ισχυρή συμπάθεια. Αλλά έπειτα από σκέψη έρχονται πολλές αμφιβολίες και απορίες στο μυαλό μου. Κατ' αρχάς πρόκειται για αντι-κομματικά κινήματα και αυτό δεν είναι καλό, αφού δεν γνωρίζουμε κάποιο καλύτερο σύστημα από τα κόμματα ως διαμεσολαβητές ανάμεσα στους ανθρώπους και στην εξουσία. Επομένως, ως αντι-κομματικά, μπορεί άνετα να μεταμορφωθούν σε αντι-δημοκρατικά κινήματα. Επίσης, ακριβώς επειδή αποτελούν κινήματα, είναι ρευστά και όχι στέρεα, περισσότερο αποδομημένα παρά καλά οργανωμένα, ακέφαλα και χωρίς σαφή κατεύθυνση. Τέλος, ενσωματώνουν την ανάγκη για άμεση, ακόμη και "ακραία" δημοκρατία, η οποία, όπως είχε διαπιστώσει ο Μοντεσκιέ, είναι η τέλεια προϋπόθεση για την τυραννία. Η ταραχή είναι απλώς ψευδαίσθηση δράσης».

Πώς πιστεύετε ότι θα απαντήσει η «νέα Δεξιά» στην Ελλάδα, αν η Αριστερά σημειώσει υπολογίσιμη εκλογική δύναμη;

«Η "νέα Δεξιά" δεν είναι κόμμα. Είναι πολιτισμικό και ψυχικό περιβάλλον μέσα στο οποίο ο καθένας από εμάς ζει, κολυμπάει, αναπνέει, ανθίζει. Συνεπώς τα δεξιά πολιτικά κόμματα είναι μονομερής έκφραση της "νέας Δεξιάς". Θεωρητικά, φανταστείτε ότι μπορούμε ακόμη και να έχουμε μια αριστερή κυβέρνηση στην εξουσία με όρους συμπάθειας απέναντι στο κλίμα της "νέας Δεξιάς"»

Αν όμως, όπως λέτε, η δύναμη της «νέας Δεξιάς» είναι περισσότερο πολιτισμική παρά πολιτική, ποια θα ήταν η ενδεδειγμένη πολιτιστική αντίδραση στη σκληρότητά της;

«Μια ισχυρή απάντηση θα μπορούσε να είναι η γενική υιοθέτηση μιας στάσης ζωής εμπνευσμένης από τη θεωρία της "αποανάπτυξης". Να αρνηθούμε δηλαδή ότι ο εθιστικός κύκλος της κατανάλωσης αποτελεί την αναπόφευκτη μοίρα του κόσμου μας».

Πιστεύτε ότι τα social media υπονομεύουν την πολιτική;

«Είναι εντελώς ουδέτερα, αφού μπορούν να μεταφέρουν με την ίδια αποτελεσματικότητα ταυτόχρονα τις πιο απεχθείς και το πιο γενναιόδωρες πολιτικές στάσεις. Επομένως θεωρώ εσφαλμένη την καλοπροαίρετη στάση εκείνων που θεωρούν το Internet ένα δημοκρατικό και φιλελεύθερο μέσο. Δεν είναι καθόλου».

Είστε αισιόδοξος για το μέλλον της Ευρωπαϊκής Ενωσης;

«Είμαι σχετικά απαισιόδοξος».

«Ανησυχώ για έξαρση της επαναστατικής βίας»

Ανησυχεί τον Ραφαέλε Σιμόνε μια ενδεχόμενη πολιτισμική και πολιτική ταξική αντιπαράθεση στις χώρες της Νότιας Ευρώπης; «Δεν μπορώ να προβλέψω κάτι τέτοιο. Αυτό που αισθάνομαι όμως είναι σοβαρές και εξαιρετικά ανησυχητικές "δονήσεις" εκείνου που θα αποκαλούσα επαναστατική βία».

Ακούγεται έντονα ότι η αριστερή τρομοκρατία θα μπορούσε να εμφανιστεί εκ νέου στην Ελλάδα. Πιστεύετε ότι κάτι τέτοιο θα μπορούσε να συμβεί και στην Ιταλία;

«Ναι, το πιστεύω. Μου φαίνεται προφανές και εξαιρετικά ανησυχητικό το γεγονός ότι το ρίσκο της εξέγερσης έξυπνα διεγείρει και γίνεται προϊόν εκμετάλλευσης από τρομοκράτες».

Υπάρχει, λέτε, ακόμη χρόνος για την Αριστερά να προτείνει έξοδο από την κρίση;

«Η ιστορία έχει πάντα χρόνο. Αλλά χρειάζονται και ορισμένες προϋποθέσεις. Για παράδειγμα, η ψυχρή συνειδητοποίηση της τρέχουσας κρίσης, η ανάγκη για επίκαιρες ιδέες, η ανανέωση του πολιτικού προσωπικού προωθώντας το ενδιαφέρον των επόμενων γενεών για την πολιτική».

Η τεχνοκρατική κυβέρνηση του Μάριο Μόντι έχει κερδίσει τα εύσημα για τη γρήγορη πραγματοποίηση των στόχων, σε αντίθεση με την ελληνική κυβέρνηση, που συναντά αντίσταση και δυσπιστία. Πιστεύετε τελικά ότι αντιμετωπίζουμε ένα «ελληνικό ζήτημα»;

«Δεν θα τολμούσα να εκφράσω την άποψή μου για μια χώρα που τη γνωρίζω απλώς ως τουρίστας. Αλλά, αν η Ελλάδα θεωρεί την ιταλική κυβέρνηση πρότυπο μοντέλο διακυβέρνησης, τότε αυτό δείχνει ότι αντιμετωπίζετε μια κρίση ισχυρότερη από τη δική μας».