Η συμφιλίωση με το κακό

Του Γιώργου Μπράμου, ΒΗΜΑ, 22.3.12

Τι μεγάλη έκπληξη η ενδεχόμενη είσοδος των νεοναζί στο Ελληνικό Κοινοβούλιο! Ποιος θα μπορούσε να το προβλέψει; Και τώρα τι κάνουμε για να εμποδίσουμε αυτήν την πρόκληση, που ακυρώνει, όλες σχεδόν τις μεταπολιτευτικές μας βεβαιότητες, περί δημοκρατικού, κι άλλο τόσο περιούσιου λαού; Ας μην θεωρήσουμε πάλι πως ο ουρανός της Ελλάδας, βρέχει εκπλήξεις. Δουλέψαμε όλοι, για να έρθει στο προσκήνιο ένα περιθωριακό και γελοίο φαινόμενο, άνθρωποι σαλεμένοι που τους ενώνει η «πίστη» στην αποκρουστικότερη μνήμη των αιώνων, το μίσος για τον κάθε άλλον και το ψώνιο του «εκλεκτού». Πράξεις και παραλείψεις πρόσφεραν το δικαίωμα στα «καλά παιδιά», να «προστατεύουν» τους κατοίκους του Αγίου Παντελεήμονα από την απελπισία των μεταναστών, τον γνωστό τούμπα να πλειοδοτεί σε θέματα οπλοκατοχής

και κυρίως, οπλοχρησίας και τον βιαστικό πρωθυπουργίσιμο να ανακαλεί την  εθνικιστική ρητορεία γιατί, μάλλον διαβλέπει πως το καράβι της Ελλάδας, μετά τόσα χρόνια Αριστερής κενολογίας και με υπαρκτά και άλυτα τα προβλήματα που θέτει η σημερινή εποχή, στρέφεται ολοταχώς προς τα Δεξιά.

Βέβαια δεν είναι ούτε καινούργιο, ούτε ελληνικό το φαινόμενο της ανόδου της ακροδεξιάς στον ευρωπαϊκό χώρο. Στην Αυστρία, στην Φιλανδία, στην Ολλανδία, για να μην ξεχάσουμε και τον Λε Πεν, στην Γαλλία, τον πρώτο μαζικό ακροδεξιό ηγέτη που ανέδειξε μεταπολεμικά η Ευρώπη, νεοφασίστες και νεοναζί υπενθυμίζουν την σκοτεινή πλευρά της γηραιάς ηπείρου. «Η κοινοτοπία του κακού», αυτό το στοχαστικό, σκληρό, σχεδόν κυνικό «ρεπορτάζ» της Χάνα Άρεντ, για την δίκη του Άιχμαν στο Ισραήλ, όταν η ανθρωπότητα ανακάλυπτε την «καθημερινότητα» και την μπαναλιτέ της «τελικής λύσης»,  την ευρηματικότητα  του ανθρωπάκου για καταστροφή, μίσος και θάνατο,  την διαθεσιμότητά του και την υποταγή του στον ανώτερο και ισχυρότερο, καταστρέφει όλες τις ηθικολογικές μας αποστροφές.

Στο μνημειώδες και ξεχασμένο, δυστυχώς σήμερα, οχτάωρο κινηματογραφικό του έργο, «Χίτλερ, μια ταινία από την Γερμανία» ο Hans-Jurgen Syberberg, είναι απ' αυτούς που θεωρούν πως ο Ναζισμός δεν ήταν μια αποτρόπαια παρεκτροπή, ένα καρκινικό σύμπτωμα του ευρωπαϊκού πολιτισμού, αλλά, μια απόλυτα ενσωματωμένη και λειτουργική πλευρά του, που άλλοτε κατασκευάζει κρεματόρια κι άλλοτε συντρίβεται στο βερολινέζικο μπούνγκερ.

Η ευρωπαϊκή υπερ-εθνικότητα, φιλοδοξεί πάντα να ακυρώσει τον εθνικιστικό εγωισμό, μήτρα πολέμων κάθε μορφής, θρησκευτικών, γεωπολιτικών και οικονομικών. Άλλοτε τα καταφέρνει κι άλλοτε όχι. Η ιστορία δεν είναι μια ευθεία γραμμή, η ανθρώπινη φύση αντιμάχεται εξίσου τον εκπολιτισμό και την βαρβαρότητά της. Η ευρωπαϊκή συνείδηση δεν μπορεί να περιέχει μόνο την πίστη στον Διαφωτισμό, αλλά ταυτόχρονα είναι ανάγκη να αντιστέκεται στην σκοτεινή της καταγωγή.

Σε εποχές τόσο μεγάλης και καθοριστικής κρίσης, δεν είναι έκπληξη, ότι η ακροδεξιά βρίσκει έδαφος να καρπίσει. Το ζήτημα είναι πως οι καρποί της διαχέονται και σε άλλους χώρους, όμορους, αλλά, όπως και να το κάνουμε, με δημοκρατική παράδοση. Η Νέα Δημοκρατία του Αντώνη Σαμαρά, θεωρεί πως η ακροδεξιά αντιμετωπίζεται με προσχωρήσεις στις αντιλήψεις του «θεού της Ελλάδος», της ένδοξης πατρίδας και της επιλεκτικής και επιβεβαιωτικής ιστορίας. Όμως αυτός ο δρόμος, που τάχα προσπαθεί να ανακόψει την ακροδεξιά επίθεση, στην ουσία την ενισχύει. Η συμφιλίωση με το κακό, κατασκεύασε τις ορδές των ανθρωπάκων που, χωρίς τύψη και δέος, μπορούσαν να οδηγούν ανθρώπους στους φούρνους του Άουσβιτς και του Νταχάου. Ας ελπίσουμε πως η ψηφοθηρική σκοπιμότητα να μην μας οδηγήσει σε εναγκαλισμούς. Αλλά οι επιλογές του «μπουμπούκου» και του «σοβαρού» άλλες πονηριές δείχνουν.