Μια Πέμπτη του Ιανουαρίου ο Δήμαρχος Θεσσαλονίκης κάθεται σε ένα τεράστιο γραφείο στην περιοχή Τέμπελχοφ του Βερολίνου και μπαίνει κατευθείαν στο θέμα: «Η πόλη σας είναι καθαρή, η δική μας βρώμικη», λέει ο Γιάννης Μπουτάρης. Η φωνή του είναι μπάσα και βραχνή: «Σε σας λειτουργεί αυτό που σε μας δεν λειτουργεί», λέει. Στο Βερολίνο ήλθε για να μάθει πώς θα μπορούσε να αλλάξει αυτή η αξιοθρήνητη κατάσταση – και μάλιστα το ταχύτερο δυνατόν. Ο Μπουτάρης, 69 ετών, είναι ένας μικρόσωμος, νευρώδης άνδρας, με γυαλιά σε χρυσό σκελετό από νικέλιο, χρυσό σκουλαρίκι και γκρίζα μαλλιά-‘καρφάκια’. Προσκλήθηκε με την αντιπροσωπεία του στα κεντρικά γραφεία της Υπηρεσίας Καθαριότητας του Βερολίνου. Από πάνω του έχει ένα beamer.
Ο Μπουτάρης μόλις έμαθε μέσω της παρακολούθησης μιας παρουσίασης power point πώς οι Βερολινέζοι προβαίνουν σε «αξιοποίηση βιογενετικών απορριμμάτων για την εκμετάλλευση οργανικών καταλοίπων στα αστικά απορρίμματα». Τώρα ξέρει ότι κάθε χρόνο η γερμανική πρωτεύουσα έχει 1,3 εκατομυρίων τόνους σκουπιδιών και ότι κυρίως οι 200.000 σκύλοι αποτελούν πρόβλημα, αν θέλει κανείς να διατηρήσει τους δρόμους καθαρούς.
Στη Θεσσαλονίκη οι σκύλοι είναι το μικρότερο πρόβλημα. Εκεί δεν λειτουργεί το ολοκληρωμένο σύστημα αποκομιδής απορριμμάτων. Ο Μπουτάρης σηκώνει τα χέρια: «Χρειαζόμαστε τη βοήθειά σας», λέει.
Αυτό που ζητά ο Δήμαρχος της δεύτερης μεγαλύτερης ελληνικής πόλης ακούγεται εντυπωσιακό. Δεν περνά μέρα, που οι ελληνικές εφημερίδες να μην κάνουν κάποιον παραλληλισμό με την περίοδο της γερμανικής κατοχής. Και εδώ ένας πολιτικός ρωτά τους Γερμανούς πώς μπορεί να βάλει σε τάξη τον δήμο του.
Μόνο κατ’ ευφημισμόν μπορεί να πει κανείς ότι οι σχέσεις Ελλήνων και Γερμανών είναι πολύ άσχημες. Η Α. Μέρκελ είναι στην Ελλάδα πιο μισητή από τους έλληνες πολιτικούς, που στην πατρίδα τους δεν τολμούν πλέον να βγουν στον δρόμο. Οι Έλληνες πιστεύουν ότι οι υπαγορεύσεις λιτότητας της Μέρκελ τους κάνουν όλο και περισσότερο τον βίο αβίωτο.
Ο Γιάννης Μπουτάρης είναι ο πιο ασυνήθιστος έλληνας πολιτικός. Επιμένει ωστόσο ότι δεν είναι πολιτικός. Λέει ότι είναι το αντίθετο ενός πολιτικού, ένας επιχειρηματίας, που νοιάζεται για το έργο που έχει αναλάβει: τον Δήμο, που διοικεί εδώ και ένα χρόνο.
Είναι μάλλον σπάνιο να λένε κάτι φιλικό για έναν ντόπιο πολιτικό οι διεθνείς ελεγκτές, που εργάζονται σήμερα για την ΕΕ, το ΔΝΤ και την ΕΚΤ. Και σχεδόν ποτέ δεν είναι ενθουσιασμένοι με τη μεταρρυθμιστική βούληση ενός Έλληνα. Αλλά για τον Μπουτάρη είναι. Από τότε που ανέλαβε τα καθήκοντά του, η Θεσσαλονίκη είναι μια «νησίδα ελπίδας», «υπόδειγμα για όλη την Ελλάδα», αναφέρουν στις εκθέσεις τους στα κεντρικά. Ένα στέλεχος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην Αθήνα δηλώνει: «Ο Μπουτάρης είναι η εξαίρεση, ένας φάρος. Όλοι οι άλλοι μπορούν να διδαχτούν από το παράδειγμά του».
Κι όμως, ο πολυπαινεμένος είναι στην πραγματικότητα ένας οινοποιός. Το ξινόμαυρο, το συρά, το μερλό του, είναι κρασιά που σε διεθνείς διαγωνισμούς έχουν κερδίσει χρυσά μετάλλια. Τα αμπέλια και την οινοποιία του τα κληροδότησε στα παιδιά του, όταν πριν λίγα χρόνια αποφάσισε να ασχοληθεί κατά κύριο επάγγελμα με την πόλη του.
Πριν από επτά χρόνια ίδρυσε την «Πρωτοβουλία Θεσσαλονίκη», ένα είδος συλλόγου πολιτών. Άρχισε να γυρίζει την πόλη και να υποστηρίζει την ανάγκη περισσότερων μέσων μαζικής μεταφοράς και μεγαλύτερης φροντίδας για τους δημόσιους χώρους. Από τον Ιανουάριο του 2011 είναι δήμαρχος. Παραμένει υπερκομματικός, τον στήριξε όμως το ΠΑΣΟΚ στην εκλογή του.
«Μου πήρε λίγο καιρό, αλλά τώρα ξέρω πώς λειτουργούν όλα», λέει ο Μπουτάρης και τεντώνονται οι ρυτίδες στο πρόσωπό του. Στέκει μπροστά σε έναν πίνακα ανακοινώσεων στο γραφείο του στο Δημαρχείο, έναν όγκο από μπετόν, που δεν θα μπορούσαν να είχαν σχεδιάσει χειρότερα γερμανοί αρχιτέκτονες της μεταπολεμικής περιόδου. Είναι ένα μεσημέρι του Φλεβάρη, το στερεοφωνικό παίζει Τζάνις Τζόπλιν, στον πίνακα ανακοινώσεων υπάρχει ένα χαρτί που γράφει: «We are going to believe in honest things again».
«Αυτό είναι το καλό της κρίσης», λέει ο Μπουτάρης: Οι Έλληνες αναγκάζονται να αλλάξουν τρόπο σκέψης. Οι κενές υποσχέσεις των πολιτικών, η ανευθυνότητά τους τελειώνουν πλέον. «Άλλωστε δεν υπάρχουν πλέον χρήματα, για να αγοράσουν τους ψηφοφόρους», λέει ο Μπουτάρης. Πρέπει λοιπόν να κάνει κάτι.
Αμέσως μόλις ανέλαβε δήμαρχος, ο Μπουτάρης πήγε στην Κωνσταντινούπολη και ενθάρρυνε τους εχθρικούς γείτονες να επισκεφθούν την «παλιά πόλη μας».Μέχρι πριν από 100 χρόνια, η Θεσσαλονίκη ανήκε ακόμα στην οθωμανική αυτοκρατορία. Τώρα, οι Turkish Airlines πραγματοποιούν την πτήση Κωνσταντινούπολη-Θεσσαλονίκη και ο αριθμός των τουριστών πέρσι διπλασιάστηκε. Ο τουρισμός είναι σημαντικός για την πόλη, που έχει ανεργία μέχρι και 25%.
Αλλά τη μεγαλύτερη επιτυχία του αποτελεί η εξυγίανση του διοικητικού μηχανισμού του δήμου του. Ο Μπουτάρης κάνει από μόνος του όσα ζητούνται από την υπόλοιπη Ελλάδα εδώ και δύο χρόνια με κάθε νέα δανειακή σύμβαση και όσα πλέον αναμένονται να υλοποιηθούν με διεθνή βοήθεια: Προσπαθεί να κάνει την πόλη του λειτουργικότερη.
Την πρώτη εβδομάδα που ανέλαβε τα καθήκοντά του, προσέλαβε έναν οικονομικό ελεγκτή, κάτι πρωτόγνωρο, όχι μόνο για τη Θεσσαλονίκη. «Τώρα ξέρουμε ακριβώς πόσο φτωχοί είμαστε», λέει ο Μπουτάρης. Υπάρχει ένα σχέδιο προϋπολογισμού και λογιστικά βιβλία. Όλες οι δαπάνες ελέγχονται. Κι αυτό δεν είναι κάτι αυτονόητο στην Ελλάδα.
Δίπλα στο Δημαρχείο, στην καφετερία του Βυζαντινού Μουσείου, κάθεται ο Σπύρος Πέγκας, 43 ετών, αντιδήμαρχος. «Αν δεν ήταν η κρίση, δεν θα τα είχαμε καταφέρει. Ο δήμος είχε διαλυθεί», λέει.
Η Θεσσαλονίκη θεωρούνταν ανέκαθεν προπύργιο των συντηρητικών, των εθνικιστών. Στην περιοχή, που θεωρούνταν «πύλη των Βαλκανίων» και στην οποία συμβίωναν πολλές εθνότητες όχι χωρίς εντάσεις, για 24 χρόνια κυριαρχούσε στο Δημαρχείο η συντηρητική Νέα Δημοκρατία, που κρατούσε τον δήμο υπό την κατοχή της με την εκλογική πελατεία της.
Κατά τον προεκλογικό αγώνα, σε μια λειτουργία, ο μητροπολίτης δεν άφησε τον υποψήφιο Μπουτάρη να φιλήσει τον σταυρό και του επέβαλε ένα είδος αφορισμού: «Όσο είμαι εγώ σ’ αυτό το αξίωμα, δεν πρόκειται να δεις το Δημαρχείο από μέσα», του είπε. Η σκηνή μαγνητοσκοπήθηκε από ένα τηλεοπτικό συνεργείο. Ακόμα και συντηρητικοί ψηφοφόροι εξοργίστηκαν με το θράσος του πνευματικού ηγέτη. «Ο κόσμος ήθελε την αλλαγή, γιατί έβλεπε ότι η κατάσταση δεν μπορούσε να συνεχιστεί ως είχε», λέει ο Πέγκας. Με τον προκάτοχο του Μπουτάρη εξαφανίστηκαν ξαφνικά από τον προϋπολογισμό του δήμου 51,4 εκατομ. ευρώ. Έτσι απλά. Κανείς δεν ήξερε πού πήγαν. Στο μεταξύ πάντως γίνονται έρευνες εις βάρος ενός πρώην περιφερειάρχη.
Ούτε και ο Σπύρος Πέγκας όμως, ο οποίος σπούδασε στο Μόναχο πολιτικές επιστήμες, ήθελε ποτέ να γίνει πολιτικός. «Η διαφορά μεταξύ γερμανικής θεωρίας και ελληνικής πράξης ήταν για μένα τεράστια», λέει. Ο Μπουτάρης τον έκανε να αλλάξει γνώμη και τον κέρδισε για την πολιτική. Στην ομάδα του εργάζονται πολλοί σαν τον Πέγκα. Είναι νέοι – οι περισσότεροι έχουν τα μισά χρόνια του Μπουτάρη – και δεν προέρχονται από την πολιτική. Ένας από αυτούς ήταν αναλυτής στην Τράπεζα της Ελλάδος, ενώ ένας άλλος εργαζόταν ως σύμβουλος επιχειρήσεων.
Ο Μπουτάρης είναι ένα μοντέλο ανθρώπου διαφορετικό από τα μέχρι τώρα γνωστά. Ίσως αυτό οφείλεται και στο ότι δεν κρύβει πως η ζωή του δεν κύλησε πάντα ευθύγραμμα. Ο Μπουτάρης έχει παραδεχθεί ότι ήταν αλκοολικός, επί δέκα χρόνια υπήρξε δεινός πότης. Κάθε χρόνο δεν γιορτάζει μόνο τα γενέθλιά του, αλλά και την ημέρα που σταμάτησε να πίνει. Εδώ και 21 χρόνια είναι πλέον «καθαρός».
Είχε χωρίσει μάλιστα, για επτά χρόνια. Στη συνέχεια ξαναπαντρεύτηκε – την πρώην γυναίκα του. Για την ορθόδοξη Ελλάδα είναι ασυνήθιστη τόση χωρίς προσχήματα εμπειρία ζωής. Όταν πέθανε η γυναίκα του το 2007, έκανε τατουάζ έναν μονόκερω για να θυμάται τη «θρυλική παρουσία» της. Όταν δεν μπορούσε πια να αντέξει άλλο το πένθος, ζήτησε να του κάνουν τατουάζ στην παλάμη μια σαύρα, ένα ζώο που αλλάζει δέρμα και γι αυτό του θυμίζει ότι εκ φύσεως η ζωή σημαίνει να αλλάζεις.
Ισως το ότι βλέπει συνέχεια αυτό το σαμιαμίδι τον κάνει να αντιμετωπίζει πράγματα, που άλλοι θα είχαν παρατήσει σαν αδύνατα να πραγματοποιηθούν.
Ο Μπουτάρης διόρισε ένα μάνατζερ υπεύθυνο προσωπικού, ο οποίος αξιολογεί τη δουλειά των υπαλλήλων. Την αρχή της παραγωγικής εργασίας στο δημόσιο τομέα προσπαθούν να επιβάλουν γάλλοι διοικητικοί εμπειρογνώμονες κατ εντολή της task force της ΕΕ σε ολόκληρη την Ελλάδα. Δεν προχωρούν πολύ καλά, οι αντιστάσεις είναι μεγάλες.
Στη Θεσσαλονίκη υπεύθυνος για τις μεταρρυθμίσεις στη διοίκηση του δήμου είναι ο Βασίλης Κάππας, 42 ετών, που δηλώνει: « Έχουμε σχεδόν 5.000 υπαλλήλους, ενώ μας φτάνουν και 3.000». Πολλοί δεν έμαθαν ποτέ να δουλεύουν, λέει. Παλιότερα αρκούσε να ψηφίσεις το γνωστό υποψήφιο για να είσαι μια ζωή δημόσιος υπάλληλος. Το πελατειακό σύστημα διέλυσε το αίσθημα συλλογικότητας. Ο Κάππας επεξεργάστηκε ένα πρόγραμμα, με βάση το οποίο περιορίζεται ο αριθμός των διευθύνσεων του δημαρχείου από 32 σε 20. Σύντομα το δημοτικό συμβούλιο θα κληθεί να το ψηφίσει.
«Εδώ γίνονταν τρελά πράγματα», λέει ο Κάππας, για παράδειγμα υπήρχε ένα σύστημα πλαστών υπερωριών. Οι περισσότεροι υπάλληλοι είχαν μαζέψει εκατοντάδες υπερωρίες χωρίς να δηλώνουν για ποιο πράγμα ακριβώς και πότε είχαν δουλέψει τόσες πολλές ώρες παραπάνω. Τώρα ο αριθμός των υπερωριών, όπως και οι αποδοχές τους, μειώθηκαν. Απόδειξη της επιτυχίας είναι τα εξής στοιχεία: το 2011 οι δαπάνες του δήμου μειώθηκαν κατά 30%. Το έλλειμμα προϋπολογισμού, που άλλες χρονιές διπλασιαζόταν, συρρικνώθηκε για πρώτη φορά κατά 7,5%.
Για την επίσκεψή του στη Γερμανία ο δήμαρχος δέχθηκε επίθεση από τους αντιπάλους του στο δημοτικό συμβούλιο. Η εφημερίδα «Καθημερινή» αναρωτήθηκε αν είναι στα καλά του να ζητά συμβουλές ειδικά από τους Γερμανούς.
Αλλά ο Μπουτάρης θέλει να συνεχίσει να ρωτά σε άλλες χώρες πώς γίνεται εκεί η αποκομιδή των απορριμμάτων και πώς διαχειρίζονται τα λιμάνια τους. Κανείς δεν μπορεί πλέον να επιδιορθώσει ή να βελτιώσει ένα σύστημα που έχει καταρρεύσει, λέει ο Μπουτάρης. «Πρέπει να φύγει και στη θέση του πρέπει να μπει κάτι νέο». Καπνίζει το άφιλτρο τσιγάρο του και η διάθεσή του μοιάζει μ αυτή της Τζάνις Τσόπλιν. Όλοι θα πρέπει να το καταλάβουν – οι συμπολίτες του, αλλά και όλοι οι Έλληνες.
Στις δημοτικές εκλογές είχα μεγαλύτερη αγωνία για τη Θεσσαλονίκη, παρά για το δήμο μου!
ΑπάντησηΔιαγραφήΜακάρι να είχαμε πολλούς Έλληνες σαν το Μπουτάρη!
Έχουμε;