Τα ποντίκια εγκαταλείπουν το πλοίο

Του Χαρίδημου Κ. Τσούκα*, Καθημερινή, 12.2.12

Η ουρά είναι μεγάλη. Το συνοδευτικό τηλεοπτικό ρεπορτάζ μιλά για τους άστεγους και τα συσσίτια στα οποία σιτίζονται χιλιάδες πλέον άνθρωποι στην Αθήνα. Η κάμερα επικεντρώνεται σε έναν νέο, γύρω στα τριάντα. Ευγενική φυσιογνωμία. Ανεργος. «Είμαι νέος», λέει στη δημοσιογράφο. «Θέλω να ζήσω, να παλέψω, να προσφέρω στην κοινωνία...». Κομπιάζει, τα μάτια του ελαφρώς υγραίνονται. «Αλλά...». Δυσκολεύεται να συνεχίσει. Κομπιάζει ξανά. «Δεν βλέπω κάποιο αύριο...». Το σώμα τα λέει όλα. Η παύση, το κόμπιασμα στη φωνή, τα υγρά μάτια. Ψυχή πλακωμένη από την απελπισία, ζωή δίχως μέλλον. Ο ζόφος μας κυκλώνει από παντού. Τα λόγια έχουν τη δική τους βαρύτητα. «Είμαι νέος», η ζωή είναι μπροστά. Θέλω να τη χαρώ. Η ζωή είναι αγώνας. «Θέλω να παλέψω...», να μοχθήσω. Να παλέψω όχι αυτοαναφορικά, αλλά για «να προσφέρω στην κοινωνία». Ακόμα και στην απελπισία του, ο άνεργος νέος δεν αντιλαμβάνεται τον εαυτό του ατομικιστικά. Αυτοπροσδιορίζεται ετεροαναφορικά. Θαυμάσιο μάθημα πολιτικής αγωγής.

Αναρωτιέμαι: πώς θα κοιτάξουν αυτόν τον νέο άνθρωπο στα μάτια οι πολιτικοί; Τι θα του πουν; Τους τύπτει η συνείδησή τους; Εχουν την ικανότητα να αυτοπροσδιοριστούν με σημείο αναφοράς την κοινωνία, όχι τον εαυτό τους; Τους έκανε η κρίση να ξαναδούν με αυθεντικότητα τα πεπραγμένα τους; Αμφιβάλλω. Η αναστοχαστικότητα είναι άγνωστη λέξη για πολλούς από αυτούς...

Το ανάστημα ενός ηγέτη φαίνεται στα δύσκολα. Ο Χαρτ Ντάικ, καπετάνιος του βρετανικού θωρηκτού «Κόβεντρι», θα μείνει στην ιστορία γιατί, όταν χτυπήθηκε το πλοίο του στον πόλεμο των Φόκλαντ, δεν το εγκατέλειψε, παρά τα τραύματά του, μέχρις ότου όλο το πλήρωμα να το αφήσει. Αντιθέτως, ο καπετάνιος του «Κόστα Κονκόρντια», Φραντσέσκο Σκετίνο, εγκατέλειψε το κρουαζερόπλοιο όταν αυτό προσέκρουσε στα βράχια, δίχως να μεριμνήσει για τη διάσωση όλων των επιβατών. Ο ένας απεδείχθη λιοντάρι που μάχεται, ο άλλος ποντίκι που πηδά από το πλοίο.

Με ελάχιστες εξαιρέσεις, η πολιτική μας τάξη απαρτίζεται κυρίως από ποντίκια, όχι λιοντάρια. Βλέπεις πώς πολιτεύονται ακόμη και τώρα – κουτοπόνηρα, υποκριτικά, αυτοεξυπηρετικά. Μερικοί ανακάλυψαν το κόλπο της «αυτοκριτικής» προκειμένου να περισώσουν την πολιτική σταδιοδρομία τους. Ο Χρυσοχοΐδης, χωρίς ίχνος ντροπής, διαλαλεί ότι «δεν διάβασε το Μνημόνιο»! Η Κατσέλη μάς είπε ότι είχε «τρεις ώρες» να το διαβάσει!

Προσέξτε την ανευθυνότητα και το θράσος τους. Ως μέλη του υπουργικού συμβουλίου συμμετείχαν στην πιο σημαντική απόφαση που πήρε ελληνική κυβέρνηση τις τελευταίες δεκαετίες (να προσφύγει η χώρα σε διεθνή οικονομική βοήθεια), και μας λένε ότι την απόφαση αυτή την πήραν απροετοίμαστοι! Δεν διάβασαν, δεν ρώτησαν, δεν έμαθαν! Ανθρωποι στους οποίους εμπιστευτήκαμε τη διαχείριση των κοινών αδιαφόρησαν για την αποστολή τους. Αν αυτό δεν είναι παράβαση καθήκοντος, τι είναι;

Ακόμη χειρότερα: δεν ντρέπονται να ομολογήσουν δημοσίως την ανευθυνότητά τους. Τρισχειρότερα: σαν να μη συνέβη τίποτα, θέλουν να αγωνιστούν, λέει, για να αλλάξει το φαύλο πολιτικό σύστημα, το οποίο τόσο πιστά υπηρέτησαν! «Εχω αποφασίσει, να ανοίξω έναν καινούριο δρόμο [...] στο πολιτικό σύστημα», δηλώνει μεγαλοπρεπώς ο κ. Χρυχοΐδης. «Δεν μπορώ να [το] γκρεμίσω μόνος μου. [...] Πρέπει να ενωθούν οι ζωντανές δυνάμεις αυτού του τόπου [...], για να το γκρεμίσουμε αυτό το σύστημα [...]». Μωρέ μπράβο, μας προέκυψε Μάρτιν Λούθερ Κινγκ ο Χρυσοχοΐδης! Προηγήθηκε, βεβαίως, στον ρόλο του Γκάντι η Μπακογιάννη!

Προσέξτε την πονηρία του ανδρός: ο κ. Χρυσοχοΐδης θέλει να γκρεμιστεί το πολιτικό σύστημα, αλλά αυτός να επιβιώσει! (Αντιστοίχως, η κ. Μπακογιάννη και ο κ. Σαμαράς, βασικοί πυλώνες του σάπιου πολιτικού συστήματος, επιζητούν κι αυτοί την «ανατροπή» του, αλλά οι ίδιοι να μείνουν αλώβητοι!). Αυτοί που οδήγησαν τη χώρα στο ναυάγιο, θέλουν να της ανοίξουν τώρα καινούριους δρόμους! Ο Χρυσοχοΐδης, που υπηρέτησε πιστά έναν ανίκανο πρωθυπουργό, κάνει «στρατηγικά» την «αυτοκριτική» του για να μην αναδεχθεί εμπράκτως τις ευθύνες του – να παραιτηθεί. Αποστασιοποιείται από το Μνημόνιο χωρίς να ενοχλείται αν έτσι εμφανίζεται ανερμάτιστος. Σε πήραμε χαμπάρι, ομορφάντρα μου, μην κουράζεσαι...

Οσοι θέλουν να αποφύγουν την κριτική, κατασκευάζουν την «αυτοκριτική». Δεν κοστίζει τίποτε, καταναλώνεται εύκολα, παραπλανά αποτελεσματικά. «Εχουμε όλοι [...] μια ιστορική ευθύνη γιατί φτάσαμε στο σημείο αυτό», δήλωσε ο πολύς κ. Βενιζέλος. Προσέξτε: οι πολιτικάντηδες προσποιούνται ότι αναγνωρίζουν τις ευθύνες τους γενικώς και αορίστως, για να μην αναλάβουν καμία συγκεκριμένη. Ο κ. Βενιζέλος δεν θέλει να θυμόμαστε λ. χ. ότι, το 2001, μαζί με τον κ. Πάγκαλο (και όλο το βαθύ ΠΑΣΟΚ), αντιτάχθηκε σθεναρά στον νόμο Γιαννίτση για το ασφαλιστικό. Δεν θα τον ακούσετε ποτέ να ομολογήσει αυτή τη συγκεκριμένη ευθύνη. Γιατί αν την ομολογήσει, θα πρέπει να επεκταθεί. Να μας εξηγήσει τη στάση του τότε και τις αρνητικές συνέπειες που είχε. Με άλλα λόγια, πρέπει να αποκαλυφθεί, πράγμα άκρως επικίνδυνο για ένα φιλόδοξο πολιτικάντη.

Οικειοποιούμενοι την κριτική πους τους ασκείται, οι πολιτικάντηδες την ευνουχίζουν, την προσαρμόζουν στα μέτρα τους, της προσδίδουν ανώδυνο γι’ αυτούς περιεχόμενο. Το ότι εξευτελίζονται, ποσώς τους ενδιαφέρει. Η αξιοπρέπεια δεν αποτελεί πάγια αξία του πολιτικού μας συστήματος έτσι κι αλλιώς, άρα όλα επιτρέπονται. Καλούν τους πολίτες να κάνουν «θυσίες» δίχως αυτοί να θυσιάσουν κάτι πολύτιμο. Το ρίσκο και η αυτοθυσία τους είναι τόσο άγνωστες έννοιες όσο η τόλμη και το δημόσιο συμφέρον.

Ο Σκετίνο δεν θα ξαναβρεί ποτέ δουλειά στη ζωή του ως καπετάνιος. Οι δικοί μας καπετάνιοι, που κατέστρεψαν μια ολόκληρη χώρα, αξιώνουν ακόμη να έχουν πρωταγωνιστικό ρόλο στα κοινά. Αν τους τον δώσουμε θα είμαστε άξιοι της μοίρας μας.

* Ο κ. Χ. Κ. Τσούκας (htsoukas@gmail. com) είναι καθηγητής στα Πανεπιστήμια Κύπρου και Warwick.