Η πολιτική ενοποίηση της Ευρώπης

Του Σάκη Παπαθανασίου*
Από όραμα να γίνει πολιτικό σχέδιο

Οι αποφάσεις της πρόσφατης συνόδου κορυφής επιχειρούν να απαντήσουν - μέσω του δημοσιονομικού συντονισμού - στην αδήριτη ανάγκη δημιουργίας ενός πλαισίου κοινής διαχείρισης του χρέους. Αυτός ο συντονισμός είναι απαραίτητος διότι δεν μπορεί να επιδιώκεται η κοινή διαχείριση του χρέους χωρίς οι συμμετέχοντες σε αυτήν να έχουν λόγο στη δημοσιονομική πολιτική που ασκείται σε κάθε κράτος μέλος της ευρωζώνης , αφού αυτή επηρεάζει τα υπόλοιπα κράτη.

Όμως ο προωθούμενος συντονισμός - επειδή γίνεται υπό την πίεση των αγορών - έχει 3 χαρακτηριστικά που του προσδίδουν πολιτικά συντηρητικό χαρακτήρα και χλιαρή δύναμη στην αντιμετώπιση του προβλήματος . Το πρώτο είναι ότι στηρίζεται σε μια περιοριστική πολιτική η οποία οδηγεί στην ύφεση και την αναπαραγωγή της κρίσης Το δεύτερο είναι ότι περιορίζεται στη δημοσιονομική διάσταση και δεν εντάσσεται σε μια λογική μακροοικονομικής σύγκλισης και ενοποίησης. Το τρίτο είναι ότι αναπαράγει και ενισχύει το έλλειμμα δημοκρατίας. Σε αυτό το τελευταίο χαρακτηριστικό αξίζει να σταθούμε περισσότερο.

Σήμερα το ευρωπαϊκό συμβούλιο λειτουργεί υπό την κηδεμονία του γερμανογαλλικού άξονα, ο οποίος προωθεί αποφάσεις με την επίκληση των αναγκών των αγορών που καταργούν το «χρόνο της δημοκρατίας». Το δε Ευρωκοινοβούλιο δε διαδραματίζει σημαντικό ρόλο.

Χωρίς όμως το δημοκρατικό έλεγχο των πολιτών , ο αναγκαίος οικονομικός συντονισμός θα αποτελέσει επιβολή ενός υπερδιευθυντηρίου – εκφραστή της βούλησης του γερμανογαλλικού άξονα. Το αποτέλεσμα θα είναι να χάσουν τη δημοκρατική νομιμοποίησή οι ευρωπαϊκοί θεσμοί τους, να αναπτυχθεί ο ευρωσκεπτικισμός και να απονομιμοποιηθεί στο σύνολο του το ευρωπαϊκό σχέδιο

Οι οικονομικές και πολιτικές διαδικασίες των τελευταίων χρόνων έδειξαν ότι το υπάρχον μοντέλο της Ε.Ε έχει εξαντλήσει τα όρια του και ότι δεν επιδέχεται αναβολή η πολιτική ενοποίηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αυτή η ενοποίηση δεν είναι πλέον ένα όραμα για το μέλλον αλλά η καλύτερη ρεαλιστική εκδοχή για όλη την Ευρώπη.

Η κοινή γνώμη είναι διστακτική σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο Η προώθηση μιας τέτοιας λύσης απαιτεί θάρρος, μεγάλη προσπάθεια και ένα σχέδιο που θα κινητοποιεί τους λαούς προς μια νέα διάσταση πατριωτισμού, αυτήν του ευρωπαϊκού πατριωτισμού. Αυτή η προσπάθεια για να στεφθεί με επιτυχία πρέπει να περιλαμβάνει ως αλληλεπιδρώντα συστατικά στοιχεία , τον αγώνα για περισσότερη Ευρώπη στο θεσμικό επίπεδο και τον αγώνα για πολιτικές που ανανεώσουν τις ευρωπαϊκές κοινωνικές και δημοκρατικές κατακτήσεις. Διότι η πολιτική ενοποίηση θα υποστηριχθεί από τους πολίτες μόνο αν συνδεθεί στη συνείδηση τους με προοπτικές αποτελεσματικότερης αντιμετώπισης των βιοτικών προβλημάτων και δυναμικής επίδρασης στις προκλήσεις του παγκόσμιου γίγνεσθαι.

Σε αυτή την κατεύθυνση πρέπει να αναπτυχθεί ο πολιτικός διάλογος για τις θεσμικές ρυθμίσεις με στόχο την εδραίωση της λαϊκής κυριαρχίας στις ευρωπαϊκές διαδικασίες. Βασικές αρχές πρέπει να είναι η αυτοτέλεια των κρατών, η συνύπαρξη εξουσιών σε κρατικό και ομοσπονδιακό επίπεδο, η ένταξη των αρμοδιοτήτων που θα μεταβιβαστούν από τα κράτη μέλη σε κανόνες δικαίου που θα διασφαλίζουν τη λαϊκή κυριαρχία και η διαφύλαξη της ιδιαίτερης ταυτότητας των εθνών σε συνάφεια με τις διαδικασίες συγκρότησης της κοινής ευρωπαϊκής ταυτότητας.

Κομβικά σημεία ενός τέτοιου πολιτικού διαλόγου είναι:

• Η διαμόρφωση και έγκριση μέσα από δημοκρατικές διαδικασίες ενός νέου Ευρωσύνταγματος, που θα συνταγματοποιεί τις κατακτήσεις της Ευρώπης. Ένα τέτοιο σύνταγμα δε θα όριζε τις ασκούμενες πολιτικές (που προκύπτουν από τους εκάστοτε πολιτικούς συσχετισμούς) αλλά θα δημιουργούσε το πλαίσιο για την διαμόρφωση των πολιτικών σε ευρωπαϊκό επίπεδο στη βάση της δημοκρατικής αρχής.
• Η ενίσχυση των αποφασιστικών αρμοδιοτήτων του Ευρωκοινοβουλίου και η ανάδειξη του στο δημοκρατικό θεσμό που με τη λειτουργία του ενισχύει τη αναβάθμιση του ευρωπαϊκού δημόσιου χώρου . Στο πλαίσιο αυτό πρέπει να εξετασθεί η ιδέα του Γιούργκεν Χάμπερμας για τη θεσμοθέτηση της ιδιότητας του ευρωπαίου πολίτη ο οποίος εκλέγει το κοινοβούλιο στη βάση παραταξιακών και όχι εθνικών γραμμών, ώστε να αναδεικνύονται τα ζητήματα της ουσίας των πολιτικών που υλοποιούνται από κοινού στην Ευρώπη.
• Η δημιουργία δημοκρατικά εκλεγμένης εκτελεστικής εξουσίας με πρώτο βήμα την εκλογή προέδρου της Ένωσης από το ευρωπαϊκό κοινοβούλιο.

Μια τέτοια συγκρότηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε δημοκρατική ομοσπονδιακή βάση θα κάνει περισσότερο δυνατό το στόχο για προοδευτικές αλλαγές στην Ευρώπη, αφού θα δημιουργήσει το δημοκρατικό πλαίσιο για την λήψη αποφάσεων σε πανευρωπαϊκή κλίμακα. Επιπλέον θα αποτελέσει σημαντική συνεισφορά στον εκδημοκρατισμό των διαδικασιών της παγκόσμιας κοινότητας.

Γι αυτό συνδέεται -περισσότερο από όσο ποτέ - η βελτίωση της ζωής των πολιτών με τον αγώνα για μια Ευρώπη πολιτικά ενοποιημένη, δημοκρατικά συγκροτημένη, κοινωνικά ισχυρή, πρωταγωνίστρια της αειφόρου ανάπτυξης και των αναβαθμισμένων κοινών αγαθών.

Η Δημοκρατική Αριστερά είναι αναπόσπαστο μέρος ενός κινήματος που πιέζει προς την κατεύθυνση της πολιτικής ένωσης της Ευρώπης με όρους οικονομικής , κοινωνικής και πολιτικής δημοκρατίας.

Υπό αυτή τη λογική δεν μπορεί να γίνει αποδεκτός ο περιορισμός της ευρωπαϊκής θέσπισης σε μια νέα συνθήκη των 26 χωρών που θα απαντά μόνο στις ανάγκες δημοσιονομικού συντονισμού. Η διαδικασία συντονισμού μπορεί να προωθηθεί στο μεταβατικό στάδιο με την αξιοποίηση των νομοθετικών δυνατοτήτων για ενισχυμένη συνεργασία, ενώ ταυτόχρονα θα πρέπει να ξεκινήσει η διαδικασία για με νέα συνθήκη, πιθανότατα χωρίς τη Βρετανία που αποστασιοποιείται από τις προσδοκίες πολιτικής ενοποίησης.

Οι αποφάσεις της συνόδου μόνο τυπικά φαίνεται να μην έχουν σχέση με την Ελλάδα , αφού για τη χώρα μας συνεχίζουν να υπάρχουν οι εξαιρέσεις λόγω της κρίσης που αντιμετωπίζει και της δανειακής υποστήριξης που δέχεται επί τη βάση ειδικών συμφωνιών. Επί της ουσίας όμως η προοπτική της Ελλάδας συναρτάται άμεσα αφενός με τα πολιτικά χαρακτηριστικά του ευρωπαϊκού συντονισμού για την αντιμετώπιση της κρίσης και αφετέρου με την επιτυχία που θα προωθήσει τη δημοσιονομική εξυγίανση.

Μαζί με τον αγώνα για την αλλαγή πολιτικών στην Ευρωπαϊκή Ένωση και την προώθηση της πολιτικής ενοποίησης, πρέπει να δώσουμε τη μάχη ώστε να διατηρηθούμε ως χώρα στο ευρωπαϊκό πλαίσιο και στην ευρωζώνη. Η επιλογή αυτή πρέπει να λειτουργεί χωρίς αμφισημίες ως διαρκής αγώνας και με δεδομένη τη διαφωνία μας με τις πολιτικές του διδύμου του γαλλογερμανικού άξονα.

Κεντρικά σημεία σε αυτή την κατεύθυνση είναι:

• Η τελική ρύθμιση των όρων εθελοντικής συμμετοχής των ιδιωτών
• Η προστασία του συλλογικού συμφέροντος στη διαδικασία ανακεφαλαιοποίησης στο τραπεζικό σύστημα
• Η αξιοποίηση της δημόσιας περιουσίας με διαφύλαξη του δημόσιου συμφέροντος:
• Η ουσιαστική ανασυγκρότηση του δημόσιου τομέα
• Η μείωση των ελλειμμάτων με την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής και της σπατάλης
• Η αντιμετώπιση της ύφεσης και το σταδιακό πέρασμα σε ένα νέο παραγωγικό αναπτυξιακό μοντέλο
• Η ανάπτυξη της κοινωνικής πολιτικής και η διαφύλαξη της προοπτικής των ασφαλιστικών ταμείων

Οι προβλέψεις του προϋπολογισμού και το σχεδιαζόμενο νέο πακέτο μέτρων δεν εντάσσονται σε μια λογική παραμονής της χώρας στο ευρώ με την οικονομία ζωντανή και την κοινωνία όρθια. Εντός αυτών των προκλήσεων – με την κατάθεση των δικών τους προτάσεων - είναι αναγκασμένες να κινηθούν οι δυνάμεις της Αριστεράς που θέλουν να έχουν ρεαλιστικό και εφαρμόσιμο λόγο. Οι οικονομικές και πολιτικές εξελίξεις δημιουργούν το καθήκον της εκπόνησης και υποστήριξης ενός μίνιμουμ προγράμματος οικονομικής και κοινωνικής πολιτικής, το οποίο παρά το ότι θα λαμβάνει υπόψη τους περιορισμούς της κρίσης και των πολιτικών συσχετισμών στο ευρωπαϊκό πλαίσιο, θα εντάσσεται σε μια άλλη πολιτική λογική από αυτή του μνημονίου – μεσοπρόθεσμου.

Ενός μίνιμουμ προγράμματος που θα έχει στόχο τη συντεταγμένη κοινωνική προσαρμογή, την ανασυγκρότηση του δημόσιου τομέα, την ανάταξη της ελληνικής οικονομίας, την αλλαγή της σχέσης του πολίτη με το πολιτικό σύστημα και την ποιοτική αναβάθμιση των στάσεων έναντι του δημόσιου/ συλλογικού συμφέροντος .

* Μέλος της Εκτελεστικής Επιτροπής και γραμματέας της οργάνωσης Θεσσαλονίκης της Δημοκρατικής Αριστεράς