Όχι πλέον στην άγνοια και στους μύθους!

Του Αιμίλιου Ζαχαρέα, Ανανεωτική, 30.11.11

Όποιος ασχοληθεί με τα γραπτά και τις ομιλίες στελεχών ενταγμένων στα κόμματα της αριστεράς, θλίβεται από την επανεμφάνιση ενός παραδοσιακού λεξιλογίου της εποχής του Κομμουνιστικού Μανιφέστου. Διαπιστώνεται επίσης ελλιπής τεχνική συγκρότηση σε θέματα οικονομικής θεωρίας και πολιτικής αλλά και παθιασμένη επιστροφή στην παραδοσιακή ταξική ανάλυση για την ερμηνεία του παρόντος. Προκαταβάλλοντας το συμπέρασμα της παρούσης συνοπτικής περιγραφής, ας μου επιτραπεί η κατάθεση μερικών σκέψεων για το τι πράγματι συμβαίνει στην εποχή μας και στη χώρα μας. Τι έχει αλλάξει στην παγκόσμια συνείδηση και πώς δρα η αριστερά, (αμιγώς κομμουνιστική ως ΚΚΕ, ριζοσπαστική αριστερά ως ΣΥΡΙΖΑ, ανανεωτική αριστερά ως ΔΗΜΑΡ κλπ.). Τι έχει αλλάξει εκτός από το αυταπόδεικτο γεγονός πως ο καπιταλισμός είναι ένα σύστημα εκμεταλλευτικό, εξουθενωτικό, αλλοτριωτικό της ανθρώπινης ύπαρξης;

Αυτό που έχει αλλάξει στην παγκόσμια συνείδηση βάσει της οποίας κινούνται διαισθητικά οι λαοί είναι ότι χωρίς την εκμετάλλευση της εργασίας, δηλαδή χωρίς ο εργαζόμενος να μην λαμβάνει την αξία όσων παράγει, καμία κοινωνία, κανέναν κράτος δεν μπορεί να υπάρξει! Αυτά ισχύουν στον καπιταλισμό το ίδιο όμως και στον σοσιαλισμό. Ο «Μεγάλος» Δ. Ρικάρντο (έτσι τον αποκαλούσε ο Μαρξ), έγραφε πως η κοινωνία ζει από το «ακαθάριστο» εισόδημα, αναπτύσσεται όμως από το «καθαρό» (υπεραξία, ή πλεόνασμα, παρ’ όλο που οι έννοιες δεν ταυτίζονται). Με άλλα λόγια η κοινωνία αποφασίζει ότι το ετήσιο παραγόμενο προϊόν δεν καταναλώνεται παρά κατά ένα ποσοστό, προκειμένου να μεγενθύνεται η οικονομία, να υπάρχει παιδεία, δικαιοσύνη, ανάπτυξη, άμυνα, ασφάλιση, πολιτισμός κλπ.

Η γνωστή διαφορά πως στον καπιταλισμό ο ιδιώτης (εν γένει) αποσπά και νέμεται το καθαρό εισόδημα, διαφέρει από τον εγκάθετο κομματικό γραφειοκράτη του σοσιαλισμού που κάνει το ίδιο; Από πού προκύπτει, όχι μόνον ιστορικά, αλλά και αναλυτικά πως οι συνθήκες ζωής του εργαζόμενου στον σοσιαλισμό δεν είναι αντικείμενο εκμετάλλευσης; Από πουθενά! Όπως έλεγε ο Χέγκελ στην απαρχή της βιομηχανικής επανάστασης, η ζωή του εργάτη, ανεξαρτήτως συστήματος, είναι δυστυχία και απόγνωση και στο σημείο αυτό αποκαλύπτεται η διορατικότητα του Γερμανού φιλοσόφου έναντι του Μαρξ που είχε συνδέσει την εκμετάλλευση μόνον με τον καπιταλισμό και όχι με κάθε οικονομικό και κοινωνικό σχηματισμό.

Για όσο διάστημα θα υπάρχει η εργασία, η εκμετάλλευση της είναι κοινή πρακτική για κάθε πολιτικό και οικονομικό σύστημα, συνεπώς «το ταξικό μίσος» προς την μπουρζουαζία όπως εκφράζεται από τα αριστερά κόμματα καλόν είναι να μεταφερθεί στο βασικότερο ζήτημα της εποχής μας που δεν είναι η ταξική πάλη (χωρίς να υποτιμώ την σημασία της) αλλά η υπεράσπιση της ανθρώπινης ζωής ως αξία καθ’ εαυτήν και η σωτηρία του πλανήτη από την καταστροφή! Αυτό είναι το βασικό πρόβλημα της εποχής μας, μέσω του οποίου αποκαλύπτονται τα βαθύτερα αίτια της λειτουργίας του καπιταλισμού και ανοίγεται ένας ευρύτερος ορίζοντας, θεωρητικός, πολιτικός, κοινωνικος, σχηματισμού συμμαχιών για την αλλαγή του κόσμου.

Λυπάμαι όταν διαπιστώνω, αρχή της δεύτερης δεκαετίας του αιώνα, πως ένα μεγάλο απόθεμα οξυδέρκειας και ευφυΐας επενδύεται στην άγνοια, όταν η ανάγκη για αυταπάτη είναι πολύ μεγάλη.

Έρχεται στην μνήμη μου, η στάση ορισμένων αριστερών διανοουμένων (declasses) της χώρας προερχομένων κυρίως από την Γαλλία, γύρω από θέματα μαρξιστικής φιλοσοφίας (ο όρος δεν αφορά τον Μαρξ που δεν ήταν φιλόσοφος!) ιδιαιτέρως δε με το έργο του Λ. Αλτουσέρ. Όταν οι απόψεις του είχαν απορριφθεί συλλήβδην από το τέλος το ΄70, ως προϊόν, τονίζω την λέξη, «απαιδευσίας» στο χώρο της φιλοσοφίας και άσχετες προς την ανάλυση του «επιστημονικού Πυρήνα» του μαρξικού έργου, οι θέσεις του θριάμβευαν στην καθυστερημένη Ελλαδική αριστερά.

Ακόμα και όταν ο Αλτουσέρ ομολόγησε πως δεν είχε ασχοληθεί σοβαρά με τον Μαρξ και την φιλοσοφία, και όταν ο Λ. Κολλέττι και ο Γκαλβάνο Ντελλα Βόλπε, αποκάλυψαν πως δεν είχε διαβάσει σοβαρά τα φιλοσοφικά έργα στα οποία αναφερόταν, και ο πρώτος μάλιστα απογοητευμένος διέκοψε την μεταξύ τους αλληλογραφία, οι οπαδοί του στην Ελλάδα είχαν αλώσει τα αριστερά έντυπα υμνώντας τον Αλτουσέρ.

Η παρακμή αυτή οφείλεται στο γεγονός πως ο εκάστοτε ηγετικός πυρήνας της Ελλαδικής αριστεράς όλων των αποχρώσεων είναι μονίμως αποκομμένος από τα θεωρητικά και ιδεολογικά ρεύματα της εποχής μας. Αυτός είναι εν πολλοίς ο λόγος που βρίσκουν έδαφος, θέσεις και προτάσεις διαφόρων «επαναστατών» διανοουμένων που έχουν συντριβεί από την ζωή δεκαετίες πριν.

Συμβαίνει όμως στη ζωή κάτι περίεργο. Όταν ένα σύστημα ιδεών και απόψεων απορριφθεί από την επιστημονική κοινότητα ή την κοινή γνώμη, τόσο περισσότερο οι υπερασπιστές των εσφαλμένων απόψεων τις υπερασπίζουν με φανατισμό αδυνατώντας να αποδεχθούν τις επελθούσες μεταβολές στην κοινωνική συνείδηση και στις ιδέες των ανθρώπων. Τυπικό παράδειγμα στην Ελλάδα, το ΚΚΕ.

Την κατάσταση αυτή βιώνουμε στο χώρο της αριστεράς σήμερα και την κατάσταση αυτή οφείλουμε να αλλάξουμε. Απαιτείται όμως μόχθος μεγάλος, διανοητική ετοιμότητα και ευρύς θεωρητικός ορίζοντας.