Το... μετέωρο βήμα του δημοψηφίσματος

Αντώνης Μανιτάκης, Συνέντευξη στον Βασίλη Πεκλαρη, Αγγελιοφόρος, 2.11.11

«Στον αέρα» βρίσκεται η διαδικασία του δημοψηφίσματος, του πρώτου που εξαγγέλθηκε στη χώρα μετά το 1974. Ο καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου του ΑΠΘ Αντώνης Μανιτάκης, μιλώντας στον «Α», αναφέρεται στις διαδικασίες που προβλέπονται από το άρθρο 44 του Συντάγματος για τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος, τονίζοντας όμως ότι στην παρούσα συγκυρία αυτό «δεν αποτελεί διέξοδο πολιτική ή θεσμική, περιπλέκει ακόμη περισσότερο τα πράγματα και εξακολουθεί να μας βάζει στη δίνη του αδιεξόδου και να εντείνει την πολιτική και κυβερνητική αβεβαιότητα που έχουμε στην Ελλάδα. Δε θεραπεύει πολιτικά καμιά ανάγκη, ούτε λυτρώνει, ούτε εξαγνίζει, δε λύνει το πρόβλημα του Γιώργου Παπανδρέου και της κυβέρνησης», εκτιμώντας ότι ο «χρόνος των αγορών είναι πιεστικός και δεν αφήνει να κυλήσει ομαλά ο χρόνος της πολιτικής και της λογικής».

-Με ποια διαδικασία μπορεί να γίνει το δημοψήφισμα που ανακοίνωσε ο πρωθυπουργός Γ. Παπανδρέου;

«Δημοψήφισμα μπορεί να γίνει με δύο διαδικασίες. Η μία είναι βάσει του άρθρου 44, παρ. 2, εδάφιο Β, που αφορά ψηφισμένα νομοσχέδια στη Βουλή. Στην περίπτωση αυτή πρέπει ολόκληρη η δανειακή συμφωνία, δηλαδή το πακέτο συμφωνίας στο οποίο περιλαμβάνεται και η δανειακή σύμβαση, αφού ψηφιστεί από τη Βουλή, να αποφασιστεί από την ίδια και από τα 3/5 των βουλευτών η διεξαγωγή δημοψηφίσματος, οπότε θα κληθεί ο λαός να αποφασίσει για μα διεθνή συμφωνία που ναι μεν θα έχει κυρωθεί από τη Βουλή, αλλά περιμένει την έγκρισή της και από το λαό. Αν τυχόν ο λαός την απορρίψει, τότε ο κυρωτικός νόμος δε δημοσιεύεται καν στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως και δεν ισχύει η συμφωνία που υπέγραψε η Ελλάδα. Εκτός από το "εμπόδιο" των 180 βουλευτών που απαιτεί, αυτή η διαδικασία έχει και ένα δεύτερο κώλυμα, καθώς η συμφωνία αυτή περιέχει ρυθμίσεις που είναι δημοσιονομικού χαρακτήρα και δεν μπορεί συνταγματικά να τεθεί σε δημοψήφισμα. Ενδεχομένως η ΝΔ να αρνηθεί να την κυρώσει και θα κάνει ένσταση αντισυνταγματικότητας ή δε θα δώσει τη συγκατάθεσή της και έτσι δε θα γίνει το δημοψήφισμα.

»Η δεύτερη διαδικασία είναι να θέσει η κυβέρνηση βάσει του άρθρου 44, παρ. 2, εδάφιο Α, ένα γενικόλογο ερώτημα (π.χ. «εγκρίνετε τη δανειακή σύμβαση που υπογράψαμε, ''ναι'' ή ''όχι'';», που είναι εμμέσως εθνικό θέμα) ή να θέσει το ερώτημα «να παραμείνουμε εντός του ευρώ ή να αποχωρήσουμε και να επιστρέψουμε στη δραχμή;», που είναι ξεκάθαρα εθνικό θέμα. Και στις δύο περιπτώσεις υπάρχουν σοβαρά πολιτικά ζητήματα. Πώς είναι δυνατό να διεξαγάγουμε ένα τέτοιο δημοψήφισμα, όταν δεν έχει κυρωθεί η συμφωνία, δηλαδή δε γνωρίζουμε το περιεχόμενό της; Δεν μπορεί πάντως να γίνει μετά την κύρωσή της από τα άλλα κράτη».

-Το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος είναι δεσμευτικό για την κυβέρνηση;

«Συνήθως, κανείς προχωρά σε δημοψήφισμα και ζητά τη γνώμη των πολιτών, πριν προχωρήσει στη συμφωνία. Τυπικά δεν είναι δεσμευτικό, όμως πολιτικά και ουσιαστικά είναι δεσμευτικό, καθώς δεν είναι δυνατό να υπάρξει κυβέρνηση που να μη σεβαστεί τη γνώμη του λαού».

-Τι προβλέπεται για τη συμμετοχή που απαιτείται, προκειμένου το αποτέλεσμά του να είναι έγκυρο;

«Στην περίπτωση του κρίσιμου εθνικού ζητήματος χρειάζεται, για να είναι έγκυρο το δημοψήφισμα, συμμετοχή του 40% των πολιτών που έχουν δικαίωμα ψήφου. Για ένα ψηφισμένο νομοσχέδιο για σοβαρά κοινωνικά ζητήματα χρειάζεται η συμμετοχή του 50% των πολιτών. Ομως αυτά δεν είναι της στιγμής. Εδώ κρίνεται η ύπαρξη της χώρας. Το ζήτημα είναι πολιτικό και υπαρξιακό. Η χώρα έφτασε στη χρεοκοπία, διέπεται από μανία αυτοκαταστροφής και αυτομαστίγωσης και κυριαρχεί ένα κλίμα πολιτικής αλλοφροσύνης και πολιτικού παραλογισμού. Η χώρα αυτοκαταστρέφεται. Απελπισμένοι, απογοητευμένοι και αγανακτισμένοι, γιατί είδαμε να μειώνεται κατά 30% το επίπεδο ζωής μας, μέσα στην απελπισία μας οδηγούμαστε με την αφροσύνη μας σε μια υποβάθμιση του επιπέδου ζωής κατά 60%. Η χώρα τρώει τις σάρκες της και αρνείται τον εαυτό της. Μηδενισμός και άρνηση, παντού».

-Με τα δεδομένα που υπάρχουν στην Ελλάδα, αλλά και την αντίδραση των άλλων χωρών, το δημοψήφισμα που ανακοινώθηκε βρίσκεται «στον αέρα»;

«Προφανώς και είναι ''στον αέρα''. Η εκτίμησή μου είναι ότι ο χρόνος των αγορών είναι τέτοιος που δεν αφήνει να κυλήσει ομαλά ο χρόνος της πολιτικής, ούτε της λογικής. Οι αγορές δεν καταλαβαίνουν προθεσμίες ή ποσοστά. Πρέπει να γνωρίζουν σήμερα. Η συμφωνία με τις τράπεζες πρέπει να γίνει μέσα στις επόμενες 10 ημέρες. Οι ελληνικές τράπεζες δε θα αντέξουν, οι καταθέσεις θα φύγουν στο εξωτερικό και εμείς θα συζητάμε περί όνου σκιάς. Μπαίνουμε σε μια συζήτηση συνταγματο-νομική που είναι ανάξια των περιστάσεων.

»Το δημοψήφισμα δεν αποτελεί διέξοδο πολιτική ή θεσμική, περιπλέκει ακόμη περισσότερο τα πράγματα και εξακολουθεί να μας βάζει στη δίνη του αδιεξόδου και να εντείνει την πολιτική και κυβερνητική αβεβαιότητα που έχουμε στην Ελλάδα. Δε θεραπεύει πολιτικά καμιά ανάγκη, ούτε λυτρώνει, ούτε εξαγνίζει, δε λύνει το πρόβλημα του Γ. Παπανδρέου και της κυβέρνησης».