Το μάθημα του Ζολώτα

Της Ελίζας Παπαδάκη, ΝΕΑ, 9.11.11

Το θρίλερ συνεχιζόταν έως χθες αργά το βράδυ. Ζητούμενο πάντα, μια κυβέρνηση με ευρεία κοινοβουλευτική στήριξη η οποία αναλαμβάνει να αποκρούσει τους σοβαρούς κινδύνους που απειλούν τη χώρα. Η δυστοκία που προηγήθηκε, η επίμονη επιδίωξη ιδίως της ΝΔ να περιοριστούν ο χρόνος αλλά και η εντολή της νέας κυβέρνησης σε επίπεδα κατώτερα από αυτά που επιτάσσουν οι διαμορφωμένες κρίσιμες συνθήκες, δεν συνιστούν τον καλύτερο οιωνό για να ευοδωθεί το εξαιρετικά δύσκολο έργο της. Το θέμα, βεβαίως, πάντα είναι να αλλάξουν άρδην την έως τώρα στάση τους οι πολιτικές δυνάμεις. Πρόσωπα που έζησαν από κοντά το εγχείρημα της οικουμενικής κυβέρνησης Ζολώτα, δεν κρύβουν την ανησυχία τους μπροστά στον κίνδυνο η προσπάθεια να υπονομευθεί. Ο φόβος τους είναι τα κόμματα που θα δηλώσουν ότι στηρίζουν και θα ψηφίσουν τη νέα κυβέρνηση να προτάξουν και πάλι, σε ανταγωνισμό μεταξύ τους, την επιδίωξη να εξασφαλίσει το καθένα τις καλύτερες επιδόσεις στις εκλογές που θα ακολουθήσουν.

Πράγματι, στους τεσσεράμισι μήνες που διαχειρίστηκε τις τύχες της χώρας η κυβέρνηση Ζολώτα, ως όντως Οικουμενική τις πρώτες 80 ημέρες (23/11/1989 - 12/2/1990), ως οιονεί υπηρεσιακή κατόπιν, με πιο ουδέτερες προσωπικότητες στη θέση ηγετικών πολιτικών στελεχών έως τις εκλογές στις 8/4/1990, δεν μπόρεσε να αντιμετωπίσει τον και τότε δημοσιονομικό εκτροχιασμό ούτε να ανακόψει την οικονομική επιδείνωση. Η κατάσταση απαιτούσε άμεσες πολιτικές πρωτοβουλίες και ορισμένες αναλήφθηκαν. Πάγωσαν όμως προτού αποδώσουν, καθώς επικράτησαν οι σκοπιμότητες των εκλογών. Ενδεικτικά θυμίζουμε ότι τον Γιώργο Γεννηματά στο υπουργείο Εθνικής Οικονομίας διαδέχθηκε στις 13/2 ο Γιώργος Κοντογεώργης, τον Γιώργο Σουφλιά στο υπουργείο Οικονομικών ο Γιώργος Αγαπητός, τον Αναστάσιο Πεπονή στο υπουργείο Βιομηχανίας ο Παύλος Σακελλαρίδης, ενώ αποσύρθηκαν οι αναπληρωτές υπουργοί της Αριστεράς Γιάννης Δραγασάκης από το Οικονομίας, Γρηγόρης Γιάνναρος από το Βιομηχανίας. Οπως το επιδίωξε, τις εκλογές εκείνες κατάφερε να κερδίσει η ΝΔ. Αλλά αφότου ανέλαβε η κυβέρνηση Μητσοτάκη βρήκε μπροστά της πολύ μεγαλύτερες δυσκολίες - ανάμεσά τους και την ισχυρή αντίθεση σημαντικού μέρους της κοινωνίας - από όσες θα συναντούσε αν η πολιτική συνεννόηση στο πλαίσιο της Οικουμενικής είχε αφεθεί να φέρει καρπούς. Οπότε το κοινωνικό και οικονομικό κόστος ήταν αντίστοιχα βαρύτερο. Εντούτοις, δυνατότητες υπήρχαν. Οποιος ενδιαφέρεται μπορεί να τις διαβάσει στο πόρισμα της επιστημονικής επιτροπής υπό τον ακαδημαϊκό Αγγελο Αγγελόπουλο (Μάρτιος 1990). Αλλά αντί να αποτελέσει εργαλείο για τις αναγκαίες αλλαγές, με το τέλος της κυβέρνησης Ζολώτα το πόρισμα Αγγελόπουλου εγκαταλείφθηκε να μουχλιάσει στα ράφια.

Τα σχεδόν 22 χρόνια που μεσολάβησαν έκτοτε είναι μακρύς χρόνος. Υπάρχουν πολύ σημαντικές διαφορές στις συνθήκες που περιβάλλουν την προσπάθεια που απαιτείται σήμερα. Η πρώτη είναι πολιτική: τα κόμματα και οι ηγεσίες τους δεν απολαμβάνουν κύρος και οργανωμένη υποστήριξη στην κοινωνία που να συγκρίνεται με την περίοδο 1989-90. Ακόμα δηλαδή και στην περίπτωση που εντέλει θα συμφωνούσαν μεταξύ τους με τον καλύτερο τρόπο, το νέο σχήμα και οι δυνάμεις που το στηρίζουν θα πρέπει να μοχθήσουν για να ανακτηθεί αρκετή εμπιστοσύνη εκ μέρους των πολιτών στη διακυβέρνηση της χώρας, προϋπόθεση για να περπατήσει το εγχείρημα. Ενόσω τα εισοδήματα θα εξακολουθούν να συμπιέζονται, γιατί δεν γίνεται διαφορετικά, είναι αναγκαίο να διαγραφεί πειστικά μια προοπτική ελπίδας στον ορίζοντα. Ταυτόχρονα άλλωστε χρειάζεται να ανακτηθεί η εμπιστοσύνη των ευρωπαίων εταίρων - κυβερνήσεων και κοινωνιών -, των ευρωπαϊκών θεσμών και, όσο γίνεται, των αγορών (των απαρτιζόμενων από πλήθος διαφορετικά, όλα με επιδίωξη το κέρδος, συμφέροντα), στην Ελλάδα. Χρειάζεται ακριβώς για να φανεί προοπτική ελπίδας, διότι από εκεί, από την Ευρώπη και από τις αγορές, δεν θα προέλθουν μόνο πόροι για την αναχρηματοδότηση και την ελάφρυνση του χρέους, αλλά και οι επενδύσεις που έχει ανάγκη ο τόπος.

Η δεύτερη, οικονομική και πολιτική διαφορά είναι η ασφυκτικά περιορισμένη ελευθερία επιλογών: το τι θα πρέπει να πράξει μια κυβέρνηση της Ελλάδας σήμερα έχει σε μεγάλο βαθμό υπαγορευθεί ήδη από τις αποφάσεις της ευρωζώνης και από την απόλυτη απουσία εναλλακτικής χρηματοδότησης. Οι αποφάσεις πρέπει να διευκρινιστούν και να εξειδικευτούν σωστά, με τρόπο που θα βοηθήσει την οικονομία της χώρας.

Τρίτο και σπουδαιότερο: από την επιτυχία αυτής της προσπάθειας εξαρτάται άμεσα η παραμονή ή μη της χώρας στο ευρώ, στην Ευρωπαϊκή Ενωση.

Το επόμενο διάστημα θα δούμε κατά πόσον θα μπορέσουμε να οδηγηθούμε τώρα σε καλύτερη έκβαση. Η έκβαση θα εξαρτηθεί και από τη συμμετοχή της κοινωνίας.