Κάτι συμβαίνει εδώ...

Του Thomas L. Friedman, TO BHMA/ Τhe New York Times, 13.1011

Όταν βλέπεις αυθόρμητες κοινωνικές αναταραχές να ξεσπούν παντού, από την Τυνησία ως το Τελ Αβίβ και την Wall Street, είναι ξεκάθαρο ότι κάτι παγκόσμιο συμβαίνει, που χρήζει ορισμού. Υπάρχουν εκεί έξω δύο συγκεντρωτικές θεωρίες που μου διεγείρουν το ενδιαφέρον. Η μία λέει πως οι διαδηλώσεις είναι η αρχή της «Μεγάλης Αναταραχής» (The Great Disruption). Η άλλη λέει ότι όλα αυτά είναι κομμάτι της «Μεγάλης Μεταβολής» (The Big Shift). Εσείς αποφασίζετε. Οι διαδηλωτές αποσπούν όλο και περισσότερη προσοχή και εξαπλώνονται πέρα από τη Νέα Υόρκη. Τι κάνουν σωστά, και πού κάνουν λάθος; Ο Πολ Γκίλντιγκ, Αυστραλός περιβαλλοντολόγος και συγγραφέας του βιβλίου «Η Μεγάλη Αναταραχή», υποστηρίζει πως αυτές οι διαδηλώσεις είναι ένα δείγμα πως το σύγχρονο, παθιασμένο με την συνεχή ανάπτυξη καπιταλιστικό σύστημα πλησιάζει τα οικονομικά και οικολογικά όρια του.

«Βλέπω τον κόσμο σαν ένα ολοκληρωμένο σύστημα, οπότε δεν βλέπω αυτές τις διαδηλώσεις ή την κρίση χρέους ή την ανισότητα ή τις περίεργες κλιματικές αλλαγές σαν απομονωμένα φαινόμενα - βλέπω το σύστημα μας να καταρρέει με οδυνηρό τρόπο», λέει ο Γκίλντιγκ - και αυτό εννοεί με την έκφραση «Μεγάλη Αναταραχή»

«Το σύστημα μας, της οικονομικής ανάπτυξης, της αναποτελεσματικής δημοκρατίας και της υπερφόρτωσης του πλανήτη μας, τρώει τις σάρκες του. Το κίνημα «Occupy Wall Street» είναι σαν το παιδάκι του παραμυθιού, που λέει ανοιχτά αυτό που όλοι ξέρουν, αλλά φοβούνται να πουν: ότι ο αυτοκράτορας είναι γυμνός. Το σύστημα είναι χαλασμένο».

»Σκεφτείτε την βασική υπόσχεση του παγκοσμιοποιημένου καπιταλισμού της αγοράς: αν αφήσουμε το σύστημα να λειτουργήσει, αν αφήσουμε τους πλούσιους να γίνουν πλουσιότεροι, αν αφήσουμε την ρύπανση του περιβάλλοντος ανεξέλεγκτη και ατιμώρητη, τότε όλοι μας θα περνάμε καλύτερα. Μπορεί ο πλούτος να μην κατανέμεται δίκαια, αλλά οι φτωχοί θα γίνουν λιγότερο φτωχοί, όσοι δουλεύουν σκληρά θα βρίσκουν θέσεις απασχόλησης, όσοι σπουδάζουν θα βρίσκουν καλύτερες δουλειές, και όλοι μαζί θα έχουμε αρκετό πλούτο για να διορθώσουμε τις βλάβες στο περιβάλλον».

«Αυτό που βλέπουμε σήμερα - με αποκορύφωμα τις ΗΠΑ, αλλά και σε ολόκληρο τον κόσμο - είναι η μητέρα όλων των αθετημένων υποσχέσεων», συμπληρώνει ο Γκίλντιγκ. «Ναι, οι πλούσιοι γίνονται πλουσιότεροι και οι επιχειρήσεις βγάζουν τεράστια κέρδη, ενώ τα στελέχη τους πλουτίζουν εντυπωσιακά. Στο μεταξύ, όμως, ο πολύς κόσμος την έχει άσχημα - «πνιγμένος» από τα στεγαστικά και τα φοιτητικά δάνεια, ενώ πολλοί άνθρωποι που εργάστηκαν σκληρά στο παρελθόν τώρα δεν βρίσκουν δουλειές, όπως και πολλοί άνθρωποι που ολοκλήρωσαν τις σπουδές τους».

«Ταυτόχρονα το περιβάλλον πλήττεται όλο και περισσότερο και οι άνθρωποι συνειδητοποιούν ότι τα παιδιά τους θα βρεθούν σε ακόμη πιο άσχημη θέση από ότι αυτοί. Δεν ξέρουμε αν αυτές οι διαδηλώσεις που γίνονται σήμερα θα «αντέξουν» ή όχι, αλλά αυτό που σίγουρα δεν πρόκειται να εξαφανιστεί είναι η ευρύτατη συμμαχία όλων εκείνων που το σύστημα εξαπάτησε, και οι οποίοι πλέον έχουν ξυπνήσει. Δεν είναι μόνον οι οικολόγοι, οι φτωχοί ή οι άνεργοι. Είναι η πλειοψηφία, καθώς σε αυτούς περιλαμβάνεται και η μεσαία τάξη με την πανεπιστημιακή εκπαίδευση, που νιώθει στο πετσί της τα αποτελέσματα ενός συστήματος που επέτρεψε την συσσώρευση όλου του πλούτου της τελευταίας τριακονταετίας στα χέρια του πλουσιότερου 1% του πληθυσμού».

Για σιγά, απαντάει ο Τζον Χέιγκελ, στέλεχος της Deloitte και συγγραφέας του βιβλίου «The Power of Pull» (Η Ισχύς της Επιρροής). Στο βιβλίο αυτό, υποστηρίζει ότι βρισκόμαστε στα αρχικά στάδια μιας «Μεγάλης Μεταβολής», που επιταχύνεται λόγω της παγκοσμιοποίησης και της Επανάστασης της Πληροφορικής. Σε αυτά τα αρχικά στάδια, αισθανόμαστε την Μεγάλη Μεταβολή σαν εντεινόμενη πίεση, μειωμένη αποδοτικότητα και αυξανόμενο άγχος, διότι συνεχίζουμε να λειτουργούμε με πρακτικές και θεσμικά πλαίσια όλο και πιο δυσλειτουργικά - οπότε η έκρηξη των κινημάτων διαμαρτυρίας.

Ταυτόχρονα όμως η Μεγάλη Μεταβολή απελευθερώνει μια τεράστια, παγκόσμια πλημμύρα από ιδέες, καινοτομίες, νέες προοπτικές για συνεργασίες, και νέες επενδυτικές ευκαιρίες. Αυτό το ρεύμα επιταχύνεται και εμπλουτίζεται συνεχώς. Σήμερα, υποστηρίζει το βιβλίο, η εκμετάλλευση αυτής της παγκόσμιας ροής γίνεται όλο και περισσότερο το κλειδί για την παραγωγικότητα, την ανάπτυξη και την ευημερία. Αλλά για να εκμεταλλευτεί αποτελεσματικά αυτό το ρεύμα, κάθε χώρα, κάθε εταιρεία και κάθε άτομο ξεχωριστά πρέπει να αναπτύσσουν συνεχώς τα ιδιαίτερα ταλέντα τους.

«Ζούμε σε έναν κόσμο όπου το ρεύμα θα επικρατήσει και θα ανατρέψει όποιο εμπόδιο μπει στον δρόμο της», λέει ο Χέιγκελ. «Καθώς το ρεύμα αποκτά μεγαλύτερη δυναμική, ανατρέπει τα πολύτιμα αποθέματα γνώσεων που μας παρείχαν ασφάλεια και πλούτο στο παρελθόν. Μας αναγκάζει να μαθαίνουμε ταχύτερα μέσα από την συνεργασία και να αναδείξουμε όλες τις πραγματικές μας δυνατότητες, τόσο ατομικά όσο και συλλογικά. Μας συναρπάζει με τις δυνατότητες που ανακύπτουν από την συμμετοχή σε αυτό. Αυτή είναι η ουσία της Μεγάλης Μεταβολής».

Ναι, οι μεγάλες επιχειρήσεις έχουν πλέον πρόσβαση σε φθηνότερα προγράμματα, ρομπότ, έμψυχο εργατικό δυναμικό, αλλά και επιστημονικές διάνοιες παρά ποτέ. Έτσι, το να κρατήσεις την δουλειά σου απαιτεί πλέον περισσότερο ταλέντο. Όμως η άλλη όψη του νομίσματος ήταν ότι διάφορα άτομα, οπουδήποτε, μπορούν πλέον να έχουν πρόσβαση στο «ρεύμα» για να παρακολουθήσουν π.χ. μαθήματα online στο πανεπιστήμιο Στάνφορντ από το χωριό τους στην Αφρική, να ξεκινήσουν μια νέα εταιρεία με πελάτες σε όλο τον κόσμο, η να συνεργαστούν με ανθρώπους στην άλλη άκρη του πλανήτη. Έχουμε μεγαλύτερα προβλήματα παρά ποτέ, αλλά και περισσότερους ανθρώπους ικανούς να λύνουν προβλήματα.

Ιδού λοιπόν: δυο προσεγγίσεις της κατάστασης - μια απειλητική, μια ευκαιριοκρατική. Ο Γκίλντιγκ είναι κατά βάθος αισιόδοξος. Πιστεύει πως η Μεγάλη Αναταραχή είναι αναπόφευκτη, ότι η ανθρωπότητα βγάζει τον καλύτερο εαυτό της σε περιόδους κρίσεων, και στα δύσκολα θα αρθεί στο ύψος των περιστάσεων και θα προχωρήσει σε ριζικές οικονομικές και κοινωνικές αλλαγές - (χρησιμοποιώντας εργαλεία της Μεγάλης Μεταβολής). Και ο Χέιγκελ είναι οπτιμιστής. Ξέρει ότι η Μεγάλη Αναταραχή επικρεμάται πάνω από τα κεφάλια μας, αλλά πιστεύει πως η Μεγάλη Μεταβολή έχει δώσει σε αμέτρητους ανθρώπους τα εργαλεία, τα ταλέντα και τις δυνατότητες να την αποκρούσουν. Η καρδιά μου είναι με τον Χέιγκελ, αλλά το κεφάλι μου λέει ότι όποιος αγνοήσει τον Γκίλντιγκ, κινδυνεύει.