Ο νέος εθνικισμός

Του Τάκη Θεοδωρόπουλου, ΝΕΑ, 28.10.11

Με τόσες ελληνικές σημαίες που έχουμε δει να παρελαύνουν στους δρόμους τους τελευταίους μήνες είναι η αλήθεια ότι οι εθνικές γιορτές και οι παρελάσεις τους δεν διαφέρουν και πολύ από οποιαδήποτε ημέρα της εβδομάδας. Ή μάλλον διαφέρουν κατά τούτο: στην παρέλαση έχεις τη δυνατότητα να βρίσεις ζωντανό στόχο, τον παριστάμενο εκπρόσωπο της κυβέρνησης, ενώ τις εργάσιμες ημέρες απεργίας οι βρισιές απευθύνονται στα ντουβάρια πίσω από τα οποία ο εν λόγω εκπρόσωπος παραμένει έγκλειστος.

Είναι η διαφορά ανάμεσα στην εκτόνωση που σου προσφέρει το παιχνίδι του λούνα παρκ όπου στοχεύεις κουκλάκια και το παραμιλητό που σε πιάνει όποτε το ταχυδρομείο σου παραδίδει κάποιο εκκαθαριστικό, Εφορίας, μισθού κ.λπ. Η διαφορά, θα μου πείτε, ανήκει σε άλλες εποχές, έχει ξεπεραστεί από τα ηλεκτρονικά παιχνίδια όπου η μόνη πραγματικότητα που αναγνωρίζεται είναι η λεγόμενη εικονική. Εκεί μπορείς να καταπίνεις αντιπάλους και αν χάσεις ξέρεις ότι και αύριο μέρα είναι, πάλι θα κατεβείς στον δρόμο για να αρχίσεις από την αρχή.

Αν μη τι άλλο, οφείλουμε να σημειώσουμε πως στον τομέα έχει σημειωθεί κάποιου τύπου δημοκρατική πρόοδος. Ο νέος εθνικισμός δεν αποτελεί πλέον προνόμιο της εθνικόφρονος Δεξιάς, όπως ο ιστορικός εθνικισμός. Καλύπτει όλο το ρεπερτόριο του πολιτικού φάσματος και είναι δημοκρατικά μοιρασμένος σε κόμματα, ομάδες, επαγγελματικά σωματεία και φυσικά πρόσωπα που προσπαθούν να συνέλθουν εις γάμου κοινωνία, κοινώς να συνυπάρξουν, με άλλα λόγια να επιτύχουν το στάδιο της εξέλιξης που σηματοδοτεί το πέρασμα της ανθρωπότητας από τη φυλετική συγκρότηση, και την αλληλοσφαγή, στο στάδιο της συγκροτημένης κοινωνίας.

Ο νέος εθνικισμός βρίσκει εκφραστές σε ανθρώπους που έχουν αφιερώσει τη ζωή τους στη σωτηρία του τόπου, όπως ο κ. Σκανδαλίδης που αντιστέκεται στους μπάστακες, όπως ποτέ δεν αντιστάθηκε στα εμβάσματά τους, αλλά και απλούς μαχητές της ασφάλτου όπως ιδιοκτήτες ταξί και υπάλληλοι του πρώτου βαθμού Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Το λεξιλόγιό του δεν είναι ιδιαιτέρως πλούσιο. Οι προτάσεις εισάγονται με το αρνητικό μόριο «δεν» το οποίο, καθώς επαναλαμβάνεται από το ένα οικοδομικό τετράγωνο στο άλλο, αποκτά όλο και μεγαλύτερη ένταση. Συνοδεύεται από χειρονομίες, απαξίας σημαντικές, και αναφέρεται σε σημαδιακές στιγμές που καλύπτουν πολλούς αιώνες από την ιστορία του τόπου, με ιδιαίτερη προτίμηση στις Θερμοπύλες και το «Μολών Λαβέ» του βασιλιά Λεωνίδα και το «Οχι» του δικτάτορα Μεταξά. Κάπου ανάμεσα στον αρχαίο βασιλιά και τον σύγχρονο δικτάτορα εκφράζεται το αίσθημα της δημοκρατίας.

Οπως γράφει ο Τζορτζ Οργουελ στο δοκίμιό του που δημοσιεύθηκε το 1945, ο εθνικισμός μπορεί «να έχει καθαρά αρνητική σημασία, να στρέφεται εναντίον του ενός ή του άλλου χωρίς να αισθάνεται την ανάγκη να προτείνει κάποιο θετικό στόχο…». Μια ακραία ερμηνεία αυτής της άποψης θα ήταν ο εθνικισμός που εντέλει στρέφεται και εναντίον του εαυτού του. Οπως πάλι γράφει ο Οργουελ, ο εθνικισμός δεν ταυτίζεται απαραιτήτως με την ιδέα του έθνους. Μπορεί να ταυτίζεται με κάποια θρησκευτική κοινότητα, κοινωνική τάξη ή οποιαδήποτε ομάδα ανθρώπων. Το κοινό χαρακτηριστικό, πάντα κατά τον Οργουελ, είναι ότι τοποθετεί το αντικείμενο της λατρείας του πέρα από την αντίληψη περί «καλού και κακού» και το μόνο καθήκον που αναγνωρίζει στον εαυτό του είναι η προώθηση των συμφερόντων του.