Ξέχασες το πτυχίο σου, Λεωνίδα!

 Του Γιώργου Γραμματικάκη, www.protagon.gr, 2.9.11

Στην κηδεία του Λεωνίδα Κύρκου δεν μπόρεσα να πάω. Δεν ήθελα κιόλας. Με απωθεί ο τρόπος που η Ελλάδα φέρεται στους εκλεκτούς της. Οσο ζουν, αντιμετωπίζονται με ευτέλεια, και  συκοφαντίες. Είναι επειδή εκείνη  η Ελλάδα, που υπάρχει μόνον δια της τεθλασμένης, αισθάνεται ότι απειλείται. Όσοι αξίζουν θεωρούνται επικίνδυνοι. Οταν όμως φύγουν από αυτόν τον κόσμο, τι αφιερώματα, τι μεγάλα λόγια, τι σπαραγμός. Η υποκρισία περισσεύει. Στην κηδεία του Λεωνίδα Κύρκου είχα κι εγώ λόγους να πάω.  Δεν θέλησα όμως. Με ενοχλούσε ότι εκεί γύρω θα υπήρχαν  κάποιοι επώνυμοι πολιτικοί, που την διαφωνία τους μαζί του μετέφραζαν σε λοιδωρία και ύβρεις. Με αναστάτωνε ακόμα η ιδέα, ότι την ίδια τακτική ακολουθούσαν και κάποιοι «σύντροφοι» του Λεωνίδα. Απλώς επειδή στις αιώνιες και ψυχοφθόρες αντιπαραθέσεις της αριστεράς βρέθηκαν σε μιαν άλλη όχθη. Θα ήταν και αυτοί εκεί. Ευτυχώς, θα έλειπε η Εκκλησία: Τα ράσα, τα θυμιατά και η υπόσχεση της μετέπειτα ζωής, δεν ταίριαζαν στον Λεωνίδα, ούτε στις ιδέες του. Εκείνος για μια καλύτερη ζωή, εδώ στην γη, αγωνιζόταν πάντα, με απίστευτη μάλιστα αντοχή. Ενώ λοιπόν θάπρεπε να είμαι κι εγώ στην κηδεία του Λεωνίδα, δεν μπόρεσα να πάω, δεν θέλησα να πάω.

Η αλήθεια ωστόσο είναι  ότι λίγο γνώρισα τον Λεωνίδα Κύρκο από κοντά. Καθώς όμως ανάσαινα κι εγώ στις παρυφές της αριστεράς, ήταν σαν να τον ήξερα και να τον ζούσα. Ενσάρκωνε νομίζω την ελπίδα του διαφορετικού. Όταν  μάλιστα είχε αρχίσει να  βαραίνει στην ζωή μας η ξύλινη γλώσσα μιας  κατεστημένης νοοτροπίας –αριστερής, υποτίθεται –εκείνος αποτελούσε την «άλλη» δυνατότητα. Που έβλεπε την εποχή μας, και προσπαθούσε να την καταλάβει• που υποστήριζε την συναδέλφωση, και τον σεβασμό στον αντίπαλο• που  έβαζε το συναίσθημα και την ανθρώπινη διάσταση στην πολιτική. Ακόμα και όταν οι πρωτοβουλίες του αποδεικνυόταν άστοχες η ατελέσφορες, ο Λεωνίδας Κύρκος έμοιαζε να είναι ο πρωτοπόρος, ο ιχνηλάτης του άγνωστου που ωστόσο ήταν εκεί και υποσχόταν.

Δεν είναι λοιπόν παράδοξο ότι κάποια στιγμή ο Λεωνίδας βρέθηκε δίπλα μας, τότε που προσπαθούσαμε να δώσομε μια άλλη πνοή και προοπτική στο Πανεπιστήμιο Κρήτης. Συμπαραστάθηκε όσο μπορούσε σε αυτή την  δύσκολη πορεία, και τόνιζε στις ομιλίες του –ο μόνος!- την σημασία  της επιστημονικής έρευνας και την ανάγκη της αξιοκρατίας. Σε κάποια μάλιστα επίσημη τελετή, που εγώ ως πρύτανης του Ιδρύματος απένειμα τα πτυχία της Ιατρικής και έλεγα τα συνηθισμένα για την κοινωνική τους σημασία, παρευρισκόταν και ο Λεωνίδας. Βουλευτής τότε, δεν θυμάμαι με ποιά μορφή της αριστεράς. Ούτε θέλω να σκέφτομαι πόσες φορές ο περιούσιος Ελληνικός λαός τον κράτησε έξω από την Βουλή. Είχα ωστόσο διαβάσει ότι φοίτησε κάποτε στην Ιατρική Σχολή, αλλά ότι την εγκατέλειψε επειδή έδινε πάντοτε προτεραιότητα στα δεινά της πατρίδας.  Τον ευχαρίστησα λοιπόν για την παρουσία του, και πρόσθεσα χαμογελώντας: «Θέλω να ανακοινώσω ότι ο παριστάμενος Λεωνίδας Κύρκος πέρασε επίσης επαξίως τις εξετάσεις της ιατρικής, και ότι το Πανεπιστήμιο Κρήτης απεφάσισε να του απονείμει σε μια πρώτη ευκαιρία το πτυχίο». Εννοούσα, βέβαια, τις εξετάσεις ήθους και ανθρωπιάς  που, στα χαρτιά τουλάχιστον, είναι   αναπόσπαστα με την Ιατρική.

Από τότε, η ιστορία αυτή έγινε το αστείο μας. Οταν συναντιόμαστε, ο Λεωνίδας μου υπενθύμιζε ότι περίμενε πάντα το πτυχίο του. «Μην βιάζεσαι» του έλεγα.  «Πρέπει να γραφεί σε περγαμηνή, και ακόμα να φέρει όλες τις βούλες και τις υπογραφές, για να μην υπάρξει αμφισβήτηση».

Σήμερα, που η πολιτική ζωή μοιάζει με λίμνη αποξηραμένη, και ωστόσο πολλά βατράχια και ερπετά επιβιώνουν της καταστροφής, η απουσία του Λεωνίδα  Κύρκου θα είναι φοβούμαι οδυνηρή. Παρά τα λάθη η τις διαψεύσεις του,   υπήρξε ένας αληθινός πολιτικός, διανοούμενος και πατριώτης. Επειδή μάλιστα οι  λέξεις αυτές έχουν από καιρό φθαρεί ή αλλοιωθεί από τα όσα κουβαλά η εποχή, η αποκάλυψη είναι άμεση και θα έλεγα σημαντική:  Στο πρόσωπο του Λεωνίδα Κύρκου οι λέξεις αυτές αναβιώνουν ως δια μαγείας, αποκαθαίρονται και λειτουργούν.  Aνακτούν το αρχέτυπο νόημά τους. Λέω λοιπόν, έτσι για να παρηγοριέμαι, ότι όλο και περισσότερο θα κερδίζει την θέση του στην ιστορία. Καθώς μάλιστα οι νεότεροι θα αναζητούν τις αιτίες και την έξοδο από το έρεβος, στο δικό του  παράδειγμα θα  ακουμπούν• και ίσως από εκεί να αντλούν διδάγματα.

Όσο για το πτυχίο του, εννοείται ότι τώρα και καιρό δεν υπήρχε πια από κανένα αμφισβήτηση. Κάτι ωστόσο η περγαμηνή, κάτι το ότι οι υπογραφές πλήθαιναν διαρκώς, το πτυχίο άργησε να ετοιμασθεί. Καθυστερήσαμε, λοιπόν, κι  εκείνος πρόλαβε να φύγει.  Σε όλα καθυστερήσαμε, Λεωνίδα, και να μας συγχωρείς. Φταίς όμως κι εσύ. Τον τελευταίο καιρό, έπαυσες να ζητάς το πτυχίο σου όπως παληά. Ισως γιατί στα λιγοστά υπάρχοντα που άφησες –τι δίδαγμα και αυτό! –δεν ήθελες να προστεθεί ούτε καν ένα πτυχίο, ούτε καν μια περγαμηνή. Εγώ όμως είχα χρέος να φωνάξω στην κηδεία σου, και ίσως γι αυτό δεν θέλησα να έλθω: Λεωνίδα, ξέχασες το πτυχίο σου. Στην Ελλάδα όμως που αγάπησες, και εκεί που πήγες, ο πόνος είναι απέραντος, και οι άνθρωποι θα έχουν πάντα την ανάγκη σου.