Ο διάλογος που δεν έγινε. Η μεταρρύθμιση στα πανεπιστήμια, οι διαφωνίες και η ουσία

 Της Βάσως Κιντή, ΝΕΑ, 16.8.11

Επί ένα χρόνο συζητείται το θέμα της μεταρρύθμισης του ελληνικού πανεπιστημίου και, δυστυχώς, ο διάλογος που αναπτύχθηκε πρέπει να παραδεχτούμε ότι ήταν φτωχός. Οχι γιατί δεν υπήρξε ο απαιτούμενος χρόνος όπως υποστηρίζουν μερικοί πολέμιοι της μεταρρύθμισης, αλλά γιατί θα έπρεπε κανείς πρώτα να ξεμπερδέψει με τα λάθη, την άγνοια, την εσκεμμένη παραπληροφόρηση και την ιδεολογική εμμονή για να μπορέσει να θίξει τα ουσιώδη, δηλαδή τον χαρακτήρα του πανεπιστημίου σήμερα, και ειδικά του μαζικού πανεπιστημίου, τη σχέση του με την αγορά, τη στρατηγική που πρέπει να ακολουθήσουν τα ελληνικά ιδρύματα. Επρεπε πρώτα να αποκρούσει τον αρνητισμό και τα προσχήματα της ψευτοπόλωσης που ταλανίζουν τον δημόσιο βίο. Στην αρχή ήταν η θέση ότι το σχέδιο νόμου μιας δημοκρατικά εκλεγμένης κυβέρνησης δεν αποτελεί βάση συζήτησης (σωρηδόν έβγαιναν οι αποφάσεις ακαδημαϊκών και συνδικαλιστικών οργάνων που υποστήριζαν τη θέση αυτή), μετά ότι το σχέδιο νόμου αφαιρεί τη δημοκρατική νομιμοποίηση από τα όργανα ή ότι θα φέρει μάνατζερ και πρύτανη αλλοδαπό. Υστερα, ότι η παιδεία αντικαθίσταται από την κατάρτιση ή ότι οι προτάσεις των φορέων αγνοήθηκαν όταν η μόνη πρόταση που διαφοροποιείται ουσιαστικά από το σχέδιο νόμου είναι να αναδεικνύονται πρυτάνεις και κοσμήτορες από τα μέλη ΔΕΠ. Η κύρια μέριμνα, δηλαδή, όσων αντιδρούν εστιάζει στο πώς θα μείνει στην απόλυτη δικαιοδοσία των καθηγητών η διοίκηση των πανεπιστημίων, αποκλειομένων τώρα και των φοιτητών.

Στο άρθρο του Ηλία Νικολακόπουλου (ΗΝ) στα «ΝΕΑ» (13/8/11) επαναλαμβάνεται η εντελώς ατεκμηρίωτη θέση ότι τα πανεπιστημιακά τμήματα μετατρέπονται σταδιακά σε ινστιτούτα επαγγελματικής κατάρτισης όταν στο σχέδιο νόμου τα προγράμματα σπουδών παραμένουν στην αρμοδιότητα των τμημάτων και των σχολών και πιστοποιούνται από Ανεξάρτητη Αρχή ακριβώς για να διασφαλίζεται ότι θα λαμβάνονται υπόψη τα διεθνώς ισχύοντα. Φοβάται ο ΗΝ ότι θα μετατρέψουν οι ίδιοι οι καθηγητές τα τμήματά τους σε ινστιτούτα κατάρτισης; Δεν τον ενοχλεί που σήμερα επισωρεύονται μαθήματα στο πρόγραμμα των φοιτητών μόνο και μόνο για να καλύπτεται ο διδακτικός φόρτος των καθηγητών ή για να ικανοποιούνται οι επιθυμίες τους για την προβολή στο πρόγραμμα της στενής ειδικότητά τους;

Γράφει επίσης ότι ο «κοσμήτορας της (ενιαίας για όλο το πανεπιστήμιο) Σχολής Μεταπτυχιακών Σπουδών παρεμβαίνει ακόμη και για την κρίση των διδακτορικών διατριβών (άρ. 19, παρ. 6)». Ομως, στο άρθρο 5, παρ. 2β του σ/ν αναφέρεται ότι ο οργανισμός κάθε ιδρύματος καθορίζει την ίδρυση «σχολής ή σχολών μεταπτυχιακών σπουδών» - άρα δεν είναι απαραίτητο να υπάρχει μια ενιαία σχολή ανά ίδρυμα - ενώ στο άρθρο 39 (και όχι 19), παρ. 6 αναφέρεται ότι η κοσμητεία (και όχι ο κοσμήτορας), δηλαδή οι εκλεγμένοι διευθυντές των τμημάτων, εκπρόσωπος των φοιτητών και ο κοσμήτορας, ορίζει την τριμελή εξεταστική επιτροπή ύστερα από εισήγηση του επιβλέποντος ή των επιβλεπόντων καθηγητών, ακριβώς για να διασφαλίζεται κατά το δυνατόν ότι οι επιβλέποντες δεν θα επιλέγουν για εξεταστές τους «κολλητούς» τους. Ούτε η κοσμητεία ούτε βέβαια ο κοσμήτορας επεμβαίνει στην κρίση των διατριβών.

Στο ίδιο άρθρο ο ΗΝ σχολιάζει την πρόβλεψη για ταξινομική ψήφο του ν/σ για την εκλογή των εσωτερικών μελών του Συμβουλίου του ιδρύματος και ψέγει εμένα ως νεόκοπη ειδικό επί των εκλογικών συστημάτων επειδή ανέφερα σε άρθρο μου στο «Βήμα» ότι απαιτείται το 52% των ψήφων για να εκλέξει μια οργανωμένη ομάδα τα 4 από τα 7 εσωτερικά μέλη του Συμβουλίου. Δεν διεκδικώ ούτε προέβαλα εύσημα εκλογολόγου. Οπως θα έκανε οποιοσδήποτε θέλει να ξέρει για τι μιλάει, πόσω μάλλον εάν είναι πανεπιστημιακός, ρώτησα, έψαξα και πληροφορήθηκα τι σημαίνει ταξινομική ψήφος. Εμαθα λοιπόν, συμβουλευόμενη συναδέλφους ειδικούς και τα υλικά έγκυρων διεθνών οργανισμών (όπως το Συμβούλιο της Ευρώπης - Venice Commission) που ασχολούνται με τα εκλογικά συστήματα, ότι η ταξινομική ψήφος μεταφράζει τους γενικούς όρους «ordinal vote» και «ranked-choice voting», ότι υπάρχουν πολλές παραλλαγές όλες αναλογικού χαρακτήρα, ότι εφαρμόζεται ευρέως και ότι ενώ είναι ένα σύστημα με σύνθετο τρόπο καταμέτρησης έχει ακριβώς το πλεονέκτημα ότι χειραγωγείται πολύ δύσκολα (με πλειοψηφίες της τάξης που ανέφερα) και επιτρέπει στους εκλογείς να ψηφίζουν με τρόπο που αντιστέκεται στους τακτικισμούς των κομμάτων. Γι' αυτό άλλωστε υποθέτω ότι προκρίθηκε το σύστημα αυτό και αυτό το στοιχείο επικαλέστηκα στο κείμενό μου. Θα περίμενα από έναν έμπειρο εκλογολόγο όπως ο ΗΝ ο οποίος, αντίθετα με εμένα, έχει υποθέτω βλέψεις για διεθνή συμβολή στον τομέα αυτό, αντί να μένει στον στείρο αρνητισμό, να διαθέσει τις γνώσεις και την πείρα του για να προτείνει τρόπους διασφάλισης της αντιπροσωπευτικότητας στις εκλογές των εσωτερικών μελών του Συμβουλίου. Θα μπορούσε να παρουσιάσει το δικό του ενδεδειγμένο μοντέλο και να συζητήσει συγκεκριμένα με τους ειδικούς. Κυρίως, όμως, θα περίμενε κανείς από έναν παλαιό πανεπιστημιακό όπως ο ΗΝ να μας πει με αίσθημα ευθύνης και με το βάρος της γνώμης του τι όντως πήγε στραβά στο πανεπιστήμιο και τι πρέπει να αλλάξει.

Ελπίζω, έστω και μετά την ψήφιση του νόμου, να μπορέσουμε επιτέλους κάποια στιγμή να συζητήσουμε με ειλικρίνεια τα πραγματικά και σοβαρά θέματα που αφορούν τη μεταρρύθμιση του πανεπιστημίου.

Η Βάσω Κιντή είναι αναπληρώτρια καθηγήτρια Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών