Οι προτάσεις της ΔΗΜΑΡ για το νόμο πλαίσιο για τα ΑΕΙ

Οι βουλευτές της ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΗΣ ΑΡΙΣΤΕΡΑΣ, Θανάσης Λεβέντης και Νίκος Τσούκαλης, εν όψει της  δεύτερης ανάγνωσης στην ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΜΟΡΦΩΤΙΚΩΝ ΥΠΟΘΕΣΕΩΝ του Νομοσχεδίου για τα ΑΕΙ κατέθεσαν στην Πρόεδρο της Επιτροπής τις αναλυτικές προτάσεις της ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΗΣ ΑΡΙΣΤΕΡΑΣ για το εν λόγω νομοσχέδιο, τόσο επί της αρχής όσο και επί των άρθρων. Το πλήρες κείμενο των προτάσεων έχει ως ακολούθως:

Ι. ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ 1. Ενιαίο μεταρρυθμιστικό σχέδιο για την Παιδεία

Η Δημοκρατική Αριστερά έχει επανειλημμένα εκφραστεί υπέρ της μεταρρύθμισης της εκπαίδευσης στην Ελλάδα και έχει συγκεκριμένα εκδηλώσει την βούλησή της να συμβάλει ουσιαστικά στα μεταρρυθμιστικά σχέδια που στοχεύουν στην κατοχύρωση του κριτικού και αναπτυξιακού ρόλου της γνώσης ως δημόσιου και κοινωνικού αγαθού και συνεπώς στην ανασυγκρότηση του δημόσιου χώρου της εκπαίδευσης. Η εκπαίδευση χρειάζεται άμεση και ουσιαστική μεταρρύθμιση που να αφορά όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης. Χρειάζεται ένα συνεκτικό μεταρρυθμιστικό πρόγραμμα που να περιλαμβάνει τις τρεις βαθμίδες της εκπαίδευσης Στο σχέδιο νόμου που καταθέτει η κυβέρνηση δεν διαφαίνεται η συνοχή αυτή.

2. Ενιαίος χώρος Παιδείας και Έρευνας

Μία σημαντική μεταρρύθμιση στο χώρο της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης οφείλει να ξεκινήσει από μια νέα αντίληψη για τη σύνδεση της ανώτατης εκπαίδευσης με την έρευνα. Ανώτατη εκπαίδευση και έρευνα αποτελούν εξ ορισμού ένα ενιαίο και αδιαίρετο σύνολο δραστηριοτήτων, το οποίο αποκτά σήμερα συνεχώς μεγαλύτερη στρατηγική σημασία. Η ιστορία, η θεωρία και η διεθνής εμπειρία στην Ευρωπαϊκή Ένωση και τις περισσότερο αναπτυγμένες χώρες επιβεβαιώνουν αυτή την κατεύθυνση. Γι αυτό προτείνουμε τη δημιουργία ενός ενιαίου χώρου εκπαίδευσης και έρευνας, που θα διακρίνεται από την αυτοτέλεια, τη δυναμική και την πολυτυπία του. Το σχέδιο νόμου αναφέρεται στον ενιαίο αυτό χώρο (άρθρο 3&ε’) και στη συνεργασία πανεπιστημίων και ερευνητικών κέντρων ( άρθρο 42) αλλά δεν εμπεδώνει τη συνεργασία αυτή με τη δημιουργία ενιαίου εθνικού πίνακα κριτών ή την ένταξη των ερευνητικών κέντρων στην ΑΔΙΠ. Η Δημοκρατική Αριστερά υποστηρίζει εδώ τις προτάσεις της Ένωσης Ελλήνων Ερευνητών

3. Το Δημόσιο Πανεπιστήμιο.

Η Δημοκρατική Αριστερά στηρίζει το δημόσιο πανεπιστήμιο που αυτοδιοικείται, αξιολογείται και λογοδοτεί, επειδή μόνο αυτό μπορεί να εξασφαλίσει το κοινωνικό αγαθό της παιδείας, παρέχοντας ίσες ευκαιρίες μόρφωσης για όλους τους πολίτες. Παράλληλα, η ΔΗΜΑΡ στηρίζει τις αλλαγές που συντείνουν στην κατεύθυνση της στήριξης των δυνάμεων αριστείας μέσα στα πανεπιστήμια και ΤΕΙ. Η εξωστρέφεια που πρέπει να διακρίνει το πανεπιστήμιο, προϋποθέτει την εναρμόνισή του με τις ευρωπαϊκές και διεθνείς πρακτικές, έτσι ώστε να ανταποκριθεί στον μορφωτικό και ερευνητικό ρόλο του και να βρει τη θέση του στη διεθνή ακαδημαϊκή σκηνή. Εξειδικεύοντας τις γενικές θέσεις που έχουμε ήδη διατυπώσει, εν όψει της σχεδιαζόμενης μεταρρύθμισης προτείνουμε τα εξής:

3.1. Διοίκηση των ΑΕΙ

Αντιπροτείνουμε ένα διφυές σύστημα διοίκησης που θα παρέχει την εγγύηση θεσμικών αντίβαρων με διακριτούς ρόλους και αρμοδιότητες των δυο σωμάτων, της Συγκλήτου και του Συμβουλίου του Ιδρύματος. Η Σύγκλητος παραμένει το ανώτατο ακαδημαϊκό όργανο του ιδρύματος και το Συμβούλιο έχει συμβουλευτικές, εποπτικές και ελεγκτικές αρμοδιότητες. Το Συμβούλιο συμμετέχει επίσης στο στρατηγικό σχεδιασμό του ιδρύματος, εποπτεύει την αξιοποίηση της περιουσίας του ιδρύματος και είναι υπεύθυνο για τις διαδικασίες αξιολόγησης και κοινωνικής λογοδοσίας του ιδρύματος. . Έτσι διορθώνουμε τις παθογένειες του τωρινού συστήματος διοίκησης χωρίς να καταργούμε τους αυτοδιοίκητους θεσμούς των ΑΕΙ. Επίσης με αυτόν τον τρόπο επιτυγχάνουμε καλύτερο έλεγχο.

Συγκεκριμένα

- Πρυτάνεις, αντιπρυτάνεις, κοσμήτορες και πρόεδροι τμημάτων, όλα τα μονομελή, δηλαδή, όργανα διοίκησης είναι αιρετά και εκλέγονται από το σύνολο των καθηγητών του ιδρύματος. Η θητεία τους είναι τετραετής. Δικαίωμα υποβολής υποψηφιότητας έχουν οι πρωτοβάθμιοι καθηγητές και οι αναπληρωτές καθηγητές που δεν είναι μέλη του Συμβουλίου του Ιδρύματος.

- Τα συμβούλια διοίκησης αποτελούνται κατά πλειοψηφία από αιρετά μέλη ΔΕΠ που είναι πρωτοβάθμιοι καθηγητές ή αναπληρωτές και μειοψηφία εξωτερικών μελών που θα επιλέγονται από τους αιρετούς με σαφώς καθορισμένα στον Οργανισμό του Ιδρύματος κριτήρια. Η διοικητική εμπειρία είναι απολύτως απαραίτητη για τα εξωτερικά μέλη. Για τα εσωτερικά μέλη θα πρέπει ο νόμος να προβλέπει την αντιπροσωπευτικότητα των μεγάλων επιστημονικών περιοχών καθώς και το να μην μπορούν να εκλέγονται πάνω από δυο μέλη από την ίδια Σχολή. Το Συμβούλιο έχει καθορισμένες εποπτικές και ελεγκτικές αρμοδιότητες:

την έγκριση του προϋπολογισμού του ιδρύματος

την έγκριση του απολογισμού λειτουργίας

τη στρατηγική ανάπτυξης του ιδρύματος (συνεργασίες κ.α.)

τον προγραμματισμό και την προγραμματική συμφωνία με την πολιτεία

την αξιοποίηση της περιουσίας του ιδρύματος

την έγκριση και αναθεώρηση του πλαισίου λειτουργίας του (Εσωτερικός Κανονισμός Λειτουργίας, οργανόγραμμα κ.α.)

τις διαδικασίες εσωτερικού ελέγχου και την τήρηση του Εσωτερικού Κανονισμού Λειτουργίας

την ευρωπαϊκή και διεθνή προβολή του Ιδρύματος

-Η Σύγκλητος είναι το ανώτατο ακαδημαϊκό όργανο και περιλαμβάνει τον πρύτανη, τους αντιπρυτάνεις, τους κοσμήτορες των Σχολών και αντιπροσώπους των διαφορετικών κατηγοριών του διδακτικού προσωπικού των ιδρυμάτων.

-Οι φοιτητές συμμετέχουν στις διαδικασίες εκλογής κλειστού αριθμού αποκλειστικά δικών τους εκπροσώπων στα όργανα διοίκησης με δικαίωμα συμμετοχής σε ζητήματα φοιτητικής μέριμνας και αξιολόγησης του εκπαιδευτικού έργου. Το ίδιο μπορεί να ισχύει και για τους διοικητικούς.

3.2. Ακαδημαϊκή Ανασυγκρότηση / Χωροταξική αναδιάρθρωση.

Η οργάνωση των σπουδών οφείλει να επιτρέπει την κινητικότητα των φοιτητών και την επικοινωνία μεταξύ επιστημονικών πεδίων, με βάση την πολυτυπία, την απελευθέρωση της δυναμικής της γνώσης αλλά και τις νέες συνθήκες των επαγγελμάτων. Στο πλαίσιο αυτό προτείνουμε τον επανασχεδιασμό του ακαδημαϊκού χάρτη με την αναδιάταξη του τοπίου των σχολών, των τμημάτων και των τομέων, με εξασφαλισμένο ανθρώπινο δυναμικό και υλικούς πόρους αλλά και ευέλικτα κριτήρια, σύμφωνα με τα χαρακτηριστικά των πανεπιστημίων. Ο πανεπιστημιακός αυτός «Καλλικράτης» οφείλει να παίρνει υπόψη του τους εξής άξονες :

· Διασφάλιση της ακεραιότητας των επιστημονικών αντικειμένων και των προγραμμάτων σπουδών, με βάση τις διεθνώς καθιερωμένες επιστημονικές πειθαρχίες, τα αναγνωρισμένα γνωστικά πεδία, αλλά και τις αντιστοιχήσεις που προκύπτουν από τον Ενιαίο Ευρωπαϊκό Χώρο Εκπαίδευσης.

· Κατοχύρωση της δυνατότητας μετακίνησης των φοιτητών σε προγράμματα σπουδών, εντός της ίδιας ή και σε διαφορετική Σχολή, από εκείνη που επελέγη κατά την αρχική εισαγωγή των φοιτητών/τριών.

· Το Ίδρυμα υποχρεούται στον Εσωτερικό του Κανονισμό να ορίσει και να δημοσιοποιήσει τις λεπτομερείς απαιτήσεις και διαδικασίες για την ένταξη των φοιτητών σε προγράμματα σπουδών των Τμημάτων, την αλλαγή προγράμματος σπουδών και την εγγραφή φοιτητών με μεταφορά πιστωτικών μονάδων, μετά το πρώτο ακαδημαϊκό έτος. Επίσης, θα μπορούσαν να ορίζονται οι «πολλαπλές διαδρομές» στο πτυχίο, με την υιοθέτηση μειζόνων και ελασσόνων κατευθύνσεων.

· Η δομή (βασική ειδικότητα, κατευθύνσεις και ροές), η χρονική διάρκεια, οι κανόνες λειτουργίας του προπτυχιακού προγράμματος σπουδών (π.χ. ανώτατα και κατώτατα όρια του αριθμού των φοιτητών στις αίθουσες ή τα εργαστήρια, κ.λπ.) και όλα τα συναφή με αυτό θέματα, πρέπει να συμπεριληφθούν στην δικαιοδοσία των ΑΕΙ, που μεριμνούν γι’ αυτό στον Εσωτερικό Κανονισμό Λειτουργίας τους.

· Θεσμοθετούνται και ενισχύονται Κέντρα Αριστείας και Κέντρα Έρευνας, με σκοπό την αναβάθμιση της διδασκαλίας, την οργάνωση της μάθησης και την προώθηση της έρευνας.

3.3 Προσωπικό ΑΕΙ - Εκλογή μελών ΔΕΠ

Είμαστε κατηγορηματικά αντίθετοι στην κατάργηση της πλήρους και αποκλειστικής απασχόλησης που προτείνεται με το παρόν σχέδιο νόμου.

Για τις προϋποθέσεις που απαιτούνται για εκλογή σε θέση διδακτικού προσωπικού, τα απαιτούμενα προσόντα καθορίζονται από το Νόμο και είναι ενιαία για όλα τα ΑΕΙ. Το γνωστικό αντικείμενο των θέσεων που προκηρύσσονται προσδιορίζεται με βάση τις ανάγκες υλοποίησης των προγραμμάτων σπουδών των Τμημάτων και προς τούτο απαιτείται ειδική αιτιολόγηση της ΓΣ του Τμήματος και της Σχολής. Οι βαθμίδες εξέλιξης του διδακτικού προσωπικού είναι τρεις, με εισαγωγική βαθμίδα αυτή του Επίκουρου. Ο Λέκτορας, πραγματοποιεί αυτοδύναμη διδασκαλία και έρευνα, μπορεί να είναι επιστημονικός υπεύθυνος σε ερευνητικά προγράμματα. Στις διαδικασίες της κρίσης προτείνεται η συμμετοχή και των εξωτερικών κριτών. Τα Ιδρύματα συντάσσουν και δημοσιοποιούν καταλόγους εξωτερικών κριτών ανά γνωστικό πεδίο.

Βασική μας διαφωνία είναι εδώ η ρύθμιση που προτείνει το σχέδιο νόμου αναφορικά με την επιλογή των κοσμητόρων από το Συμβούλιο και τη δυνατότητα να ορίζουν τα εκλεκτορικά σώματα για την εκλογή και την εξέλιξη των καθηγητών του ιδρύματος. Πιστεύουμε ότι η ρύθμιση αυτή δημιουργεί ένα σύστημα εξάρτησης των καθηγητών από ένα πανίσχυρο συμβούλιο και ευνοεί τη συναλλαγή. Θέλουμε τους κοσμήτορες εκλεγμένους από τους καθηγητές της σχολής αλλά χωρίς τη συμμετοχή των φοιτητών ή με στάθμιση της συμμετοχής τους. Οι κοσμήτορες δεν πρέπει επίσης να έχουν δικαίωμα δεύτερης θητείας.

3.4. Οικονομικά.

Η πολιτεία χρηματοδοτεί την λειτουργία των Ιδρυμάτων σύμφωνα με τις προγραμματικές συμφωνίες. Η μισθοδοσία του προσωπικού των ΑΕΙ βαρύνει τον Τακτικό Προϋπολογισμό και διενεργείται μέσω της Ενιαίας Αρχής Πληρωμών του Υπουργείου Οικονομικών. Τα μέλη ΔΕΠ έχουν την υποχρέωση να παρέχουν διδακτικό, ερευνητικό, επιστημονικό και διοικητικό έργο και απολαμβάνουν λειτουργικής ανεξαρτησίας κατά την άσκηση των καθηκόντων τους. Τα μέλη ΔΕΠ ως δημόσιοι λειτουργοί αμείβονται με ειδικό μισθολόγιο το οποίο καθορίζεται από την Πολιτεία κατ’ αναλογία με τις λοιπές κατηγορίες δημοσίων λειτουργών. Τα Ιδρύματα στο πλαίσιο του προϋπολογισμού τους μπορούν να διαμορφώνουν τη δική τους συμπληρωματική πολιτική πρόσθετων κινήτρων, ώστε να ανταποκρίνεται στις ιδιαίτερες ακαδημαϊκές και επιστημονικές τους ανάγκες.

3.5. Σύστημα Εισαγωγής στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση.

Είναι αναγκαία η αλλαγή του συστήματος εισαγωγής στην τριτοβάθμια εκπαίδευση σε μια κατεύθυνση που θα συμβάλει στην κατοχύρωση του Λυκείου ως αυτοδύναμης εκπαιδευτικής βαθμίδας και στη διασφάλιση του ρόλου των πανεπιστημίων στον καθορισμό του αριθμού και των γνωστικών κριτηρίων επιλογής των υποψηφίων φοιτητών. Σε ό,τι αφορά τις εισαγωγικές εξετάσεις, το κάθε πρόγραμμα σπουδών (που μπορεί διοικητικά να αποφασίζεται από Σχολή ή Τμήμα) πρέπει να έχει λόγο στην εξεταζόμενη ύλη καθώς και στο συντελεστή κάθε μαθήματος. Η εξασφάλιση της «ελάχιστης βαθμολογικής βάσης» για ένα πρόγραμμα σπουδών λειτουργεί ως προστατευτική ασπίδα απέναντι στα εκφυλιστικά φαινόμενα των «αιώνιων φοιτητών» αλλά και των «φοιτητών με το ζόρι». Για τον ίδιο λόγο, άλλωστε, πρέπει να καταργηθούν σταδιακά όλες οι μετεγγραφές, που γίνονται με την υποκριτική βάση των «κοινωνικών κριτηρίων».

3.6 Ακαδημαϊκή δεοντολογία και νομιμότητα.

Ενισχύεται η διαρκής και συγκριτική αξιολόγηση των ακαδημαϊκών μονάδων, με λογοδοσία των Ιδρυμάτων σε Ανεξάρτητη Αρχή. Στόχος είναι να εξασφαλιστεί η διαφάνεια σε όλες τις ακαδημαϊκές διαδικασίες (διοικητικές, οικονομικές, εκπαιδευτικές, ερευνητικές) και να επιτευχθεί η μέγιστη δυνατή αυτοτέλεια του Πανεπιστημίου. Συμπληρωματικά, προτείνεται η σύσταση του Ακαδημαϊκού Συνηγόρου, ως αρχής διευθέτησης των ενδο-ακαδημαϊκών διαφορών. Τέλος, πρέπει να υπάρξει ουσιαστική μέριμνα για την αποτελεσματική φύλαξη των χώρων του πανεπιστημίου και την απρόσκοπτη λειτουργία της ακαδημαϊκής ζωής.

Ακολουθούν επιμέρους συγκεκριμένες κατά άρθρο τροπολογίες

Άρθρο 5,

& 1. Αντί «ύστερα από πρόταση του Συμβουλίου» να γίνει «πρόταση της Συγκλήτου, η οποία διατυπώνεται μετά από εισήγηση του πρύτανη και γνώμη του Συμβουλίου»

& 3. Αντί «με προεδρικό διάταγμα, που εκδίδεται με πρόταση του Υπουργού..ύστερα από γνώμη του ΕΣΥΠ» να γίνει «με προεδρικό διάταγμα …. ύστερα από σύμφωνη γνώμη του ΕΣΥΠ»

Άρθρο 6, εσωτερικός κανονισμός

Αντί «με απόφαση του οικείου συμβουλίου… με σύμφωνη γνώμη του Συμβουλίου» να γίνει «με απόφαση της Συγκλήτου ….με σύμφωνη γνώμη του Συμβουλίου»

Τα α. β. και γ. που ακολουθούν απαλείφονται και πηγαίνουν στη δικαιοδοσία των σχολών. Παραμένουν τα υπόλοιπα.

Άρθρο 7

&1. Να φύγει «τα προγράμματα … Κυβερνήσεως». Τα προγράμματα σπουδών οργανώνονται ή καταργούνται με απόφαση της ΓΣ της σχολής στην οποία ανήκει το πρόγραμμα

&6. Αντί « ύστερα από γνώμη του Συμβουλίου των οικείων ιδρυμάτων» να γίνει ύστερα από «γνώμη της Συγκλήτου των οικείων ιδρυμάτων»

γ) αντί η «γνώμη του Συμβουλίου διατυπώνεται…» να γίνει «η γνώμη της Συγκλήτου διατυπώνεται..ύστερα από γνώμη του Συμβουλίου»

άρθρο 8: τα όργανα του ιδρύματος

& 3. Αντί την « ευθύνη … Συμβούλιο» να γίνει «ευθύνη της οργάνωσης της διαδικασίας ανάδειξης των εσωτερικών και εξωτερικών μελών του Συμβουλίου σε κάθε ίδρυμα έχει τριμελής επιτροπή από καθηγητές του ιδρύματος που ορίζονται από τη Σύγκλητο.

& 4α. Αντί « υποψήφια εσωτερικά … ιδρύματος» να γίνει «υποψήφια εσωτερικά μέλη του Συμβουλίου μπορούν να είναι όλοι οι καθηγητές και αναπληρωτές καθηγητές»

&5α Να προστεθεί η γνώση και η εμπειρία διοίκησης για τα εξωτερικά μέλη του συμβουλίου.

& 10 Να αντικατασταθεί με «Το Συμβούλιο του ιδρύματος έχει τις ακόλουθες αρμοδιότητες

Α. Προβάλλει το ίδρυμα προς τα έξω και συμβάλλει στην εξεύρεση πηγών χρηματοδότησης

Β. Επεξεργάζεται τη στρατηγική ανάπτυξης του ιδρύματος και την εισηγείται στη Σύγκλητο

Γ. Παρακολουθεί την αξιολόγηση του ιδρύματος και επεμβαίνει μέσα από συγκεκριμένες προτάσεις για τη διόρθωση των προβλημάτων που εμποδίζουν την ανάπτυξη του ιδρύματος

Δ. Εποπτεύει την εφαρμογή των αποφάσεων του ιδρύματος

Ε. Ελέγχει την εφαρμογή του προγραμματισμού του ιδρύματος

& 11. Αντί «Τα μέλη του συμβουλίου … λαμβάνουν κατ’ αποκοπή αποζημίωση» να γίνει προσφέρουν αφιλοκερδώς τις υπηρεσίες τους. Μόνον ο πρόεδρος του Συμβουλίου αμείβεται

& 14. Αντί «Ως πρύτανης εκλέγεται … διοικητική εμπειρία’ να γίνει «Ως πρύτανης εκλέγεται καθηγητής με καθολική ψηφοφορία των καθηγητών του ιδρύματος. Ο τρόπος εκλογής των πρυτανικών αρχών καθορίζεται από τον οργανισμό του ιδρύματος»

&14.β Αντί «την ευθύνη της οργάνωσης …βαθμίδας» να γίνει «την ευθύνη της οργάνωσης της διαδικασίας ανάδειξης του πρύτανη έχει η σύγκλητος η οποία διορίζει 5μελή επιτροπή από καθηγητές του ιδρύματος. Τα μέλη της επιτροπή δεν μπορούν να είναι υποψήφιοι για τα πρυτανικά συμβούλια

Άρθρο 9

&2 υποψήφιοι για κοσμήτορες να είναι και αναπληρωτές καθηγητές. Επίσης πρέπει στο νόμο να οριστεί σαφώς ότι οι κοσμήτορες δεν έχουν δικαίωμα τρίτης θητείας

&5 ε. να απαλειφτεί

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΣΤ. ΤΟ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ ΤΩΝ ΑΕΙ

ΜΕΡΟΣ Α

Άρθρο 16

& 4Α,. Να γίνει απαραίτητη προϋπόθεση για την εκλογή καθηγητή σε οποιαδήποτε βαθμίδα η κατοχή διδακτορικού διπλώματος. Να μην γίνει δεκτή η εξαίρεση που προβλέπει το άρθρο 4α

Άρθρο 18

& 5 να γίνει σαφής η ρύθμιση και να φύγουν τα παράθυρα. Να απαλειφθούν τα εκτός. Ο υποψήφιος για εκλογή σε θέση καθηγητή πρέπει να έχει ολοκληρώσει το διδακτορικό του εκτός του ιδρύματος στο οποίο επιθυμεί να εκλεγεί.

Άρθρο 19¨η εξέλιξη των καθηγητών

Εδώ δεν διαφωνούμε με τα αυστηρά κριτήρια αλλά με το σύστημα σύστασης των εκλεκτορικών σωμάτων. Οι εκλέκτορες πρέπει να επιλέγονται από εθνικό κατάλογο κριτών ανά γνωστικό αντικείμενο και όχι από τον κοσμήτορα μετά από διαβουλεύσεις με τους καθηγητές της σχολής όπως ορίζει το &3β.

Άρθρο 23

& 2α «Οι καθηγητές πλήρους απασχόλησης δεν μπορούν να ασκούν ελευθέριο επάγγελμα»

Άρθρο 32

&10 να απαλειφθεί

Οι προτείνοντες βουλευτές
Θανάσης Λεβέντης, Νίκος Τσούκαλης»