Κραυγές για μια Ελλάδα του ’50. Η ρητορική της άρνησης και ο μονόδρομος των μεταρρυθμίσεων

 Της Ελίζας Παπαδάκη, ΝΕΑ, 17.8.11

Ενάμιση χρόνο τώρα οι οικονομικές εξελίξεις μάς έχουν αναγκάσει να καταλάβουμε ότι, χωρίς να σταθεροποιήσουμε το υπέρογκο δημόσιο χρέος για να αρχίσουμε κατόπιν βαθμιαία να το μειώνουμε, χωρίς δηλαδή να μηδενίσουμε το έλλειμμα το οποίο προσθέτει κι άλλα δισ. ευρώ στο χρέος, ελπίδα για καλύτερο αύριο δεν υπάρχει. Κάποιες ιδέες, να διαγράψουμε μονομερώς μεγάλο μέρος του χρέους, να πάψουμε να πληρώνουμε τόκους και χρεολύσια, δεν αντέχουν σε στοιχειώδη αντιπαραβολή με τα πραγματικά δεδομένα: μια οικονομία τόσο εξαρτημένη από τις εισαγωγές, καυσίμων και φαρμάκων, για να αναφέρουμε μόνο δύο παραδείγματα, πώς θα χρηματοδοτούσε έστω και τις μισές, όταν θα έχανε κάθε πρόσβαση σε εξωτερικούς πόρους; Αν ακολουθούσαμε τέτοιο δρόμο, οι καταστροφές εθνικού πλούτου, εισοδημάτων και απασχόλησης θα ήσαν πολλαπλάσιες από τις σημερινές. Η περήφανη ανάπτυξη που θα ξεκινούσαμε στηριζόμενοι στις εθνικές δυνάμεις ίσως άρχιζε από ένα επίπεδο σαν του 1950. Σενάριο προφανώς αδιανόητο συνολικά για την ελληνική κοινωνία, ιδίως δε για όσους ζουν από το μισθό τους - ή ούτε καν απ' αυτόν.

Το πρόβλημα είναι ότι εκτός από τους ελάχιστους που προβάλλουν μια τέτοια «λύση» είναι πάρα πολλοί και όσοι δρουν, οικονομικά ή πολιτικά, σαν να ήταν εφικτή. Κι όχι μόνο οι άπειροι φοροφυγάδες που, στερώντας το κράτος από αναγκαία έσοδα, το εξωθούν σε επιπλέον περικοπές δαπανών και οριζόντιες φορολογίες, τροφοδοτώντας έτσι την καθοδική σπείρα της ύφεσης. Ούτε οι αγανακτισμένοι θιασώτες των συνθημάτων «δεν χρωστάω, δεν πληρώνω», «έξω το χρέος, το ΔΝΤ, η κυβέρνηση», που βαυκαλίζονται ότι με μια νέα, ριζοσπαστική, πάντα μερική όμως αλληλεγγύη, μεταξύ τους, μπορούν να υποκαταστήσουν την απαιτούμενη αλληλεγγύη στη μεγάλη κοινωνική κλίμακα. Πολιτικοί όλων των κομμάτων, ακόμα και στην καρδιά της κυβερνητικής παράταξης, συμπεριφέρονται με ανάλογη κοντόφθαλμη ιδιοτέλεια, για τις ψήφους στις επερχόμενες εκλογές: είτε καταπολεμούν ανοικτά κάθε μέτρο εξυγίανσης των δημοσίων οικονομικών αντιπροτείνοντας ευχάριστες στα αυτιά εξωπραγματικές εναλλακτικές «λύσεις», είτε υπονομεύουν τα μέτρα στα μουλωχτά, με εξαιρέσεις - χατίρια στις εκλογικές τους περιφέρειες ή με ανορθολογικές παραχωρήσεις προς συνδικαλιστές που όμως τελικά αυξάνουν το κόστος για όλους τους υπολοίπους, για το κοινωνικό σύνολο. Στην κοντόφθαλμη οπτική και στη στενόκαρδη, μερική αλληλεγγύη, μεταξύ των μελών τους και μόνο, πρωτοστατούν άλλωστε οι συνδικαλιστές στην πλειονότητά τους, ιδίως μάλιστα οι συνδικαλιστές του δημόσιου τομέα και κάποιων επαγγελμάτων που προσπορίζονται δημόσια αγαθά (άδειες κάθε λογής). Από την πρώτη στιγμή της κρίσης, αυτοί αρνήθηκαν να διαπραγματευθούν σοβαρά με την κυβέρνηση πάνω στα εξαιρετικά δύσκολα δεδομένα που είχαν διαμορφωθεί. Ούτε που διανοήθηκαν οι κατά τον τίτλο τους κορυφαίοι εκπρόσωποι της εργασίας να πάρουν πρωτοβουλίες για μια συνολική διαπραγμάτευση ανάμεσα σε διαφορετικά και αντιτιθέμενα κοινωνικά συμφέροντα, και μεταξύ εργαζομένων, ώστε το κόστος της δημοσιονομικής προσαρμογής να κατανεμηθεί έτσι ώστε να προστατεύονται οι πραγματικά ασθενέστεροι και παράλληλα να στηριχθούν όσο γίνεται η παραγωγή και η απασχόληση. Αντίθετα, με την αδιέξοδη συνδικαλιστική δράση ενάντια στο κράτος (όχι στο «κεφάλαιο»), αρκετές φορές επλήγη η εγχώρια παραγωγή αγαθών και υπηρεσιών, επλήγησαν δηλαδή τα εισοδήματα και οι θέσεις εργασίας άλλων εργαζομένων.

Με την κυβέρνηση να αδυνατεί να διαχειριστεί τον κατακερματισμό των συμφερόντων και τις ανισότητες που γεννά - προϊόν του είναι άλλωστε, αυτόν εκφράζει και ανατροφοδοτεί δεκαετίες τώρα το υφιστάμενο πολιτικό σύστημα - φθάσαμε σε μια μείωση του ΑΕΠ πολύ χειρότερη από όση προβλεπόταν, η οποία φαίνεται να ματαιώνει τις προσπάθειες για τη μείωση του ελλείμματος στα επίπεδα στα οποία έχει δεσμευθεί η χώρα. Σε ένα τρομακτικό 7,5% την εκτίμησε προσωρινά το πρώτο εξάμηνο φέτος η Στατιστική Αρχή, με το δημόσιο έλλειμμα παράλληλα να είναι 24% υψηλότερο από πέρυσι. Ταυτόχρονα, η ανεργία έφτασε στο 16,6% τον Μάιο. Και χωρίς πολύ πιο γενναίες πολιτικές αποφάσεις, ανησυχητικό διαγράφεται το διεθνές περιβάλλον, η κρίση του χρέους εντείνεται σε Ευρώπη και Αμερική απειλώντας με νέα οικονομική ύφεση. Δεν μπορούμε άρα να ελπίζουμε ότι θα μας διευκολύνουν πολύ περισσότερο.

Γύρω μας ωστόσο μπορούμε να διακρίνουμε ολοένα και περισσότερες καλές πρωτοβουλίες αλληλεγγύης που στηρίζουν άνεργους, άστεγους δίπλα στις ανεπαρκείς επίσημες δομές. Λαμβάνονται έντιμες και αποδοτικές παραγωγικές πρωτοβουλίες, εργαζόμενοι και πολίτες ανταποκρίνονται στις δύσκολες περιστάσεις στον χώρο τους, αλλά και πολιτικοί διαφόρων παρατάξεων που αντί να δημαγωγούν προωθούν χρήσιμες δράσεις. Οσο διευρύνουμε και ενισχύουμε τέτοιες προσπάθειες συντηρούμε την ελπίδα.